Στην Ελλάδα, μόλις και μετά βίας ξεπεράσαμε τα 6 εκατ. εμβολιασμένους (58%) και παίζουμε με τους αριθμούς, λέγοντας ότι ουσιαστικά είμαστε εντός στόχων της εμβολιαστικής εκστρατείας. Στην Πορτογαλία, πάλι, έχουν φτάσει το 83% των πλήρως εμβολιασμένων. Χώρες του ευρωπαϊκού Νότου και οι δύο, χώρες που έζησαν μνημόνια και οι δύο, χώρες με πάνω-κάτω ίδιο πληθυσμό. Αλλά η σύγκριση στο θέμα των εμβολιασμών (για να μην πιάσουμε τα μνημόνια) είναι αποκαρδιωτική για την Ελλάδα.
Το τι έχει φταίξει και η Ελλάδα είναι τόσο πίσω στους εμβολιασμούς έχει συζητηθεί. Ανορθολογισμός και βασκανίες, απουσία παιδείας, υπονομευτικός ρόλος των ΜΜΕ και εκκλησιαστικών παραγόντων, γενικευμένη κουλτούρα τού «“όχι” σε όλα», κακή ενημέρωση, μέτρια καμπάνια· ένα πολυπαραγοντικό πλέγμα που οδήγησε στην υποαπόδοση μιας εκστρατείας που είχε σχεδιαστεί σωστά, εκτελέστηκε άψογα, αλλά δεν υπολόγιζε τον παράγοντα «άνθρωπος».
Αλλά και στην Πορτογαλία είχαν ξεκινήσει στραβά. Οταν άρχισαν οι εμβολιασμοί πέρυσι τον Δεκέμβριο, είχαν και εκεί τα παρατράγουδα με κάποιους που παρέκαμπταν τη σειρά και εμβολιάζονταν κατά προτεραιότητα –αντίστοιχα είχαν γίνει και στην Ελλάδα, με εκείνη την περίφημη λίστα κυβερνητικών στελεχών, απαραίτητων για τη λειτουργία του κράτους, η οποία ξαφνικά «αυγάτισε» και απέκτησε περισσότερους «απαραίτητους». Στην Πορτογαλία, εκείνες οι καταγγελίες είχαν οδηγήσει στην παραίτηση του υπευθύνου για την εμβολιαστική εκστρατεία και την αντικατάστασή του από τον αντιναύαρχο Ενρίκε Γκουβέια ε Μέλο. Ο οποίος τώρα περιγράφεται ως ο άνθρωπος πίσω από το πορτογαλικό θαύμα των εμβολιασμών.
Οι Financial Times περιέγραψαν τον πρώην διοικητή υποβρυχίων ως τον αθόρυβο ήρωα στη μάχη της Πορτογαλίας κατά της Covid-19. Oταν εμφανίστηκε σε εμβολιαστικό κέντρο, οι παρόντες σηκώθηκαν όρθιοι και τον χειροκροτούσαν και η φωνή του έσπασε από συγκίνηση όταν τους μίλησε. «Δεν μπορούσα να συγκρατήσω τη συγκίνησή μου» είπε στο βρετανικό φύλλο, που σημείωσε ότι μία εβδομάδα νωρίτερα ο Γκουβέια ε Μέλο είχε κερδίσει επαίνους για τον ψύχραιμο τρόπο με τον οποίο χειρίστηκε διαδήλωση αντιεμβολιαστών, όταν κάποιοι από τους διαδηλωτές τον αποκάλεσαν «δολοφόνο». «Ο πραγματικός δολοφόνος είναι ο ιός», τους απάντησε.
Μπορεί κανείς να υποθέσει ότι οι αντιεμβολιαστές στην Πορτογαλία δεν είναι τόσο επιθετικοί και ψεκασμένοι όσο στην Ελλάδα και επομένως ο αντιναύαρχος Γκουβέια ε Μέλο μπορούσε πιο εύκολα να αντιπαρατεθεί μαζί τους· και να επιστρατεύσει έτσι την ψυχραιμία που είχε και ως κυβερνήτης υποβρυχίων. Αλλά, πάλι, δεν μπορεί κανείς να σκεφτεί ένα πρόσωπο που θα είχε το θάρρος να κάνει το αντίστοιχο στη χώρα μας, σε μία από τις διαδηλώσεις στο Σύνταγμα, στην Αθήνα ή στη Θεσσαλονίκη. Η αμηχανία της επίσημης Πολιτείας απέναντι στο φαινόμενο και σε όλες τις εκφάνσεις του –την είδαμε και στα σχολεία– και η απουσία της από το πεδίο των αντιεμβολιαστών, ήταν και παραμένει μεγάλη.
Οπως επεσήμαναν «Τα Νέα» σε άρθρο της Νατάσσας Μπαστέα, οι ειδικοί αποδίδουν την εμβολιαστική επιτυχία της Πορτογαλίας στην εποικοδομητική συνεργασία μεταξύ γιατρών, τοπικών αξιωματούχων και ενόπλων δυνάμεων. Από την άλλη, ο φόβος έπαιξε ρόλο. Η Πορτογαλία πέρασε πολύ δύσκολα τους δύο πρώτους μήνες του χρόνου, με τα νοσοκομεία γεμάτα και τον κόσμο τρομοκρατημένο. Ηταν εξάλλου από τις πρώτες ευρωπαϊκές χώρες που χτυπήθηκαν από τη μετάλλαξη Δέλτα.
Αλλά και η Ελλάδα έφτασε να θρηνεί, τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2020, δεκάδες νεκρούς, 70 και 80 καθημερινά, αλλά ο φόβος δεν απέδωσε τόσο τελικά. Οι εμβολιασμοί ξεφούσκωσαν προτού καλά καλά φουσκώσουν.
Ο Γκουβέια ε Μέλο ορίστηκε επικεφαλής της εθνικής επιτροπής εμβολιασμών τον Ιανουάριο και γρήγορα αποκατέστησε την εμπιστοσύνη του κοινού σε ένα πρόγραμμα που είχε ξεκινήσει άδοξα δύο μήνες νωρίτερα, εν μέσω καταγγελιών για χάρες και παρακάμψεις καταλόγων αναμονής.
«Το χάρισμα του αντιναυάρχου, ο επαγγελματισμός και η αξιοπιστία του τον έκαναν γρήγορα έναν από τα πιο δημοφιλή και αξιοσέβαστα άτομα στη χώρα», ανέφερε ο Μιγκέλ Προυντένσιο, βιοχημικός και ερευνητής στο Ινστιτούτου Μοριακής Ιατρικής της Λισαβόνας, ένα από τα αρκετά επιστημονικά ιδρύματα της χώρας που εργάζονται για την πληροφόρηση του κοινού σε θέματα κορονοϊού.
Ο αντιναύαρχος έφερε μαζί του μια ομάδα περίπου 30 ειδικών στον σχεδιασμό στρατηγικής, μαθηματικών και γιατρών, για να συνεργαστούν με αξιωματούχους του υπουργείου Υγείας και να συντονίσουν ένα δίκτυο 300 εμβολιαστικών κέντρων, τα περισσότερα εκ των οποίων δημιουργήθηκαν σε δημοτικά αθλητικά στάδια. Με τη συμμετοχή 5.000 γιατρών, νοσηλευτών και εθελοντών, το σύστημα έφθασε να χορηγεί 154.000 εμβόλια την ημέρα, στις καλύτερες στιγμές.
Το γεγονός ότι ο εμβολιασμός παρέμεινε εθελοντικός θεωρείται άλλος ένας σημαντικός παράγοντας. «Αντίθετα με πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δεν χρειάστηκε να προχωρήσουμε σε υποχρεωτικούς εμβολιασμούς», λέει ο Ρικάρντο Μπατίστ-Λέιτε, γιατρός και εκπρόσωπος Τύπου των Σοσιαλδημοκρατών της αντιπολίτευσης για θέματα υγείας. «Η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών κατανοούν πως η καλύτερη λύση που διαθέτουμε αυτή τη στιγμή για να ελέγξουμε την ασθένεια είναι μέσω των εμβολίων». Τον Οκτώβριο, η προσοχή θα στραφεί στον εμβολιασμό για τη γρίπη. «Κερδίσαμε την πρώτη μάχη εναντίον του κορονοϊού, αλλά ο πόλεμος δεν τελείωσε», λέει ο Γκουβέια ε Μέλο, ο οποίος εμφανίζεται πάντα με στρατιωτικά ρούχα, ως υπενθύμιση της πορείας του. «Τώρα πρέπει να επικεντρωθούμε στην αντιμετώπιση της εποχικής γρίπης και να αποφασίσουμε εάν χρειάζονται οι ενισχυτικές δόσεις για την Covid-19».