Μία νέα έκδοση στις ΗΠΑ, την οποία υπογράφει ένας φιλελεύθερος δημοσιογράφος της Νέας Υόρκης, φέρνει στην επικαιρότητα έναν παλαίμαχο αλλά κάθε άλλο παρά λησμονημένο πολιτικό, με βαρύ όνομα και με αδιαμφισβήτητο προσωπικό στίγμα στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ κατά τις κρίσιμες για την παγκόσμια κυριαρχία και την ισορροπία δυνάμεων δεκαετίες του ’60 και του ’70.
Ο Μπάρι Γκούεν, του γνωστού αμερικανικού εντύπου The New York Times Book Review, έγραψε ένα βιβλίο για τον Χένρι Κίσινγκερ το οποίο εντυπωσιάζει, όπως σημειώνει ο ιταλός διανοούμενος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Νέας Υόρκης Αντόνιο Μόντα στη συνδρομητική Repubblica, σε ολοσέλιδη μάλιστα παρουσίαση. Το βιβλίο τιτλοφορείται «Το αναπόφευκτο της τραγωδίας, ο Κίσινγκερ και ο κόσμος του» και έχει ενδιαφέρον αφού ο Κίσινγκερ, ως εμβληματική προσωπικότητα, προκαλεί ακόμη διχογνωμίες αν όχι έριδες. «Λαμπρός πολιτικός ή απλώς ένας αδίστακτος; Η διαμάχη ξαναζωντανεύει στις ΗΠΑ μετά το βιβλίο» λέει ο Μόντα.
Για τον Ιταλό, ο Κίσνγκερ προκαλεί διαχρονικώς «πολώσεις»: για κάποιους είναι ένας λαμπρός σύγχρονος Μακιαβέλι, για άλλους ο ηθικός αυτουργός αρκετών σφαγών και πραξικοπημάτων στον Τρίτο Κόσμο. (Μεταξύ άλλων, του καταλογίζεται και η στήριξη των ΗΠΑ στις δύο ελληνικές χούντες της περιόδου 1967 – 1974, εκείνες του Γεωργίου Παπαδοπούλου και του Δημητρίου Ιωαννίδη).
Ωστόσο ο αρθρογράφος παρατηρεί εύστοχα ότι και οι δύο αναγνώσεις του βίου και της πολιτείας του Κίσινγκερ δεν προσπερνούν την πραγματικότητα και συμφωνούν σε ένα σημείο: ο Κίσινγκερ έχει εξαιρετική νοημοσύνη, η παιδεία του ιστορική αντίληψη, ενώ υπήρξε μεγάλο ταλέντο στη διπλωματία. Οι ιδιότητες του καθηγητή του Χάρβαρντ ή του κατόχου Νομπέλ (Ειρήνης) δένουν τη συνταγή της επιτυχίας για εκείνον που υπήρξε σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας και υπουργός Εξωτερικών στη διακυβέρνηση του Ρίτσαρντ Νίξον αλλά και του Τζέραλντ Φορντ.
Ο Γκούεν, λέει ο Μόντα, με το βιβλίο του επαινεί την εξαιρετική ικανότητα με την οποία διεξήχθη η παροιμιώδης «διπλωματία του πινγκ πονγκ» η οποία εξασφάλισε τους διπλωματικούς θριάμβους των ΗΠΑ στις επαφές τους με τις δύο (αλληλοσπαρασσόμενες, σημειωτέον) κομμουνιστικές δυνάμεις της εποχής, την Κίνα και τη Σοβιετική Ενωση. (Εδώ είμαστε αναγκασμένοι να επισημάνουμε ότι, ατυχέστατα, ο ιταλός καθηγητής στο κείμενό του χρησιμοποιεί τον ανιστορικό όρο «Ρωσία» και όχι Σοβιετική Ενωση, ασυνείδητα υποσκάπτοντας τον ίδιο του τον λόγο.)
Ο Γκούεν δίνει την πληροφορία ότι ο Κίσινγκερ ήταν αρχικώς κάπως επιφυλακτικός απέναντι στον Νίξον, ωστόσο άλλαξε γνώμη όταν κλήθηκε να γίνει μέλος της διοίκησής του. Τότε εγκατέλειψε τους δισταγμούς του και έγινε ο στενότερος και ισχυρότερος προεδρικός συνεργάτης. Η κατάσταση αυτή δεν σημαίνει, διευκρινίζει ο συγγραφέας, ότι δεν υπήρξαν τριβές, αποκλίσεις, ακόμη και αμοιβαία δυσπιστία. Ωστόσο αυτοί οι δύο, ως δίδυμο Νίξον – Κίσινγκερ, τελικά μοιράστηκαν πλήρως τις κύριες πολιτικές επιλογές της αμερικανικής κυβέρνησης.
Οι οποίες επιλογές ήταν και παρακινδυνευμένες σε πολλές περιπτώσεις: είτε πρόκειται για τον Πόλεμο του Βιετνάμ, για τους βομβαρδισμούς στο Λάος και για την εισβολή στην Καμπότζη, είτε για το πραξικόπημα του Αουγκούστο Πινοσέτ στη Χιλή, που ανέτρεψε τον πολύ ενοχλητικό για τους Αμερικανούς μαρξιστή πρόεδρο Σαλβαντόρ Αλιέντε. Κατόπιν αυτών των ενεργειών (και των ταξιδιών στην Κίνα τον καιρό της Πολιτιστικής Επανάστασης) ήρθε και η βράβευση με το Νομπέλ Ειρήνης, το 1973. Γράφει ο Μόντα: «Ηταν ένα από τα πλέον πολυσυζητημένα βραβεία στην ιστορία του θεσμού, σε σημείο που δύο μέλη της Επιτροπής Νομπέλ παραιτήθηκαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας».
Ο Κίσινγκερ μακροημερεύει έχοντας ήδη συμπληρώσει 97 έτη ζωής. Αλλά το βιβλίο του Γκούεν θυμίζει με ιστορικό υλικό ότι χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν από τις επιλογές του. Ηταν το αποτέλεσμα της φιλοσοφίας του, που συμπυκνώνεται στην εξής φράση: «Είναι απαραίτητο να ακολουθούμε την επιλογή του μικρότερου κακού». Διότι η «τραγωδία», όπως δηλώνει και ο τίτλος του βιβλίου του Γκούεν, φαίνεται να είναι πάντα αναπόφευκτη.
Το «καλό» στο σύμπαν δεν υφίσταται, το σύμπαν χαρακτηρίζεται πάντα από την πάλη μεταξύ δύναμης και αδυναμίας. Στόχος του Κίσινγκερ ήταν να επιλέγει πάντα τη δύναμη, απορρίπτοντας με οποιονδήποτε τρόπο την αδυναμία. Πρόκειται για μελαγχολικό ρεαλισμό, ενισχυμένο ίσως από τις προσωπικές και οικογενειακές εμπειρίες του, αφού ο Κίσινγκερ γεννήθηκε στη Γερμανία από εβραίους γονείς και η οικογένεια μόλις που κατάφερε να εγκαταλείψει εγκαίρως το ναζιστικό κράτος και να εγκατασταθεί στις ΗΠΑ, το 1938.
Η παρουσίαση του Μόντα ασχολείται με το απαισιόδοξο κοίταγμα του Κίσινγκερ στον κόσμο. Γράφει ότι επεκτείνεται και στο επίπεδο των προσωπικών του σχέσεων με αρχηγούς κρατών, βιομηχάνους, κροίσους, ακόμη και στις ερωτικές του σχέσεις, με τις γυναίκες τις οποίες σχετίστηκε και τις παντρεύτηκε: «Σε αυτές τις πολύ καλογραμμένες σελίδες του βιβλίου, ο αναγνώστης έχει την αίσθηση ότι ο Κίσινγκερ αρνείται κάθε πόνο ή απογοήτευση που αισθάνεται βαθιά στην ψυχή του. Δεν ήθελε να δείχνει αδυναμία, αφού σύμφωνα με την αντίληψή του η αδυναμία οδηγεί αναπόφευκτα σε μια τραγωδία χωρίς νίκη. Στην οδυνηρή σύλληψή του, η ύπαρξη είναι πάντα τραγική».