Εδώ και δεκαετίες, ιδίως τα τελευταία 20 χρόνια, οι φίλοι του Αγιαξ ζουν με τις αναμνήσεις της «ομαδάρας» του Ρίνους Μίχελς και του Γιόχαν Κρόιφ. Εκείνης που, στις αρχές της δεκαετίας των ’70s, με το λανσάρισμα του «ολοκληρωτικού ποδοσφαίρου», έκανε τον αγωνιστικό χώρο να φαίνεται απέραντος όταν είχε την κατοχή της μπάλας – και μικροσκοπικός, όταν αμυνόταν. Που κατάργησε τη διάκριση των ποδοσφαιριστών σε επιθετικούς και αμυντικούς, που έκανε τον Κόσμο να δει το παιχνίδι με άλλο μάτι, που χάρισε στον ολλανδικό σύλλογο τρία διαδοχικά Κύπελλα Πρωταθλητριών (1971, 1972, 1973). Οταν ο Γιόχαν Κρόιφ -το μυαλό του «Total Football» μέσα στο γήπεδο- έφυγε για την Μπαρτσελόνα, τον Αύγουστο του 1973, ο Αίαντας άρχισε να μαραζώνει. Εστω κι αν, με τη φόρα που είχε, με την τεχνογνωσία του, στο επόμενο τέταρτο του αιώνα έζησε μερικές, ακόμα, μεγάλες επιτυχίες.
Η σπουδαιότερη από αυτές ήρθε στις 24 Μαΐου 1995, στο στάδιο «Ερνστ Χάπελ» της Βιέννης. Ο Αγιαξ του φαν Χάαλ -μία ντουζίνα ταλαντούχων πιτσιρικάδων με μπροστάρηδες δύο έμπειρους παίκτες, τον Ντάνι Μπλιντ και τον Φρανκ Ράικαρντ- κατέκτησε για τελευταία φορά την κορυφή της Ευρώπης, νικώντας στον Τελικό του Champions League τη Μίλαν του Μαλντίνι, του Μπαρέζι, του Ντοναντόνι, του Ντεσαγί και του Μπόμπαν. Την επόμενη σεζόν (1995-1996) ο Αγιαξ έφτασε πάλι στον Τελικό, όμως έχασε την Κούπα από τη Γιουβέντους. Ηταν η βραδιά που άρχιζε η μεγάλη παρακμή. Κανένας δεν φανταζόταν, τότε, ότι θα ‘πρεπε να περάσουν 21 χρόνια για να ξαναβρεθεί -εφέτος- σε τελικό ευρωπαϊκού Κυπέλλου: του Europa League.
Στη διάρκεια αυτών των δύο δεκαετιών, ο Αγιαξ έζησε πολλές, ταπεινωτικές αποτυχίες. Το 2015, στους καλοκαιρινούς προκριματικούς του Champions League, η Ραπίντ Βιέννης τον υποβίβασε στα play-offs του Europa League. Στη συνέχεια, τρόμαξε να περάσει την τσέχικη Γιάμπλονετς, για να μπει στους Ομίλους. Αλλά, η «σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι» ήταν το φιάσκο του περασμένου Μαΐου. Την τελευταία αγωνιστική του ολλανδικού πρωταθλήματος ο Αγιαξ ήταν πρώτος στη βαθμολογία και χρειαζόταν μία νίκη απέναντι στην (ήδη υποβιβασμένη) Ντε Γκράφσααπ για να κατακτήσει έναν «σίγουρο» τίτλο. Εφερε ισοπαλία, και η Αϊντχόφεν τον προσπέρασε στο νήμα. Μεγάλο «σοκ».
Ετσι άρχισε το… γκρέμισμα. Ο πρώτος που την πλήρωσε, ήταν ο προπονητής. Ο Φρανκ ντε Μπουρ αποχώρησε, έπειτα από έξι χρόνια στο Αμστερνταμ, και έδωσε τη θέση του στον Πέτερ Μποζ, ένα ανερχόμενο ταλέντο των πάγκων, όπως πίστευαν στην πατρίδα του, που είχε περάσει από διάφορες μικρομεσαίες ολλανδικές ομάδες (Χέρακλες, Φίτεσε), ενώ είχε διατελέσει -επί τρία χρόνια- και τεχνικός διευθυντής της Φέγενορντ. Τον Ιανουάριο του 2016 είχε δοκιμάσει την τύχη του, για πρώτη φορά, μακριά από τη χώρα του. Πήγε στο Ισραήλ, ανέλαβε τη Μακάμπι Τελ Αβίβ, όμως έχασε το Πρωτάθλημα από την άσημη Χάποελ Μπέερ Σεβά (που το περασμένο καλοκαίρι απέκλεισε τον Ολυμπιακό), και το Κύπελλο από τη Μακάμπι Χάιφα. Αν και επέστρεψε στην Ολλανδία «τσαλακωμένος», ο Αγιαξ του εμπιστεύτηκε -τον περασμένο Μάιο- την… ανακαίνιση της ομάδας.
Μαζί με τον ντε Μπουρ έφυγαν από το «Αμστερνταμ Αρίνα» (το οποίο σε πέντε μήνες θα μετονομαστεί σε «Γιόχαν Κρόιφ Αρίνα») 16 παίκτες. Ο Αγιαξ έβαλε στα ταμεία του περισσότερα από 80 εκατ. ευρώ, αλλά δεν δαπάνησε ούτε τα μισά για να τους αντικαταστήσει. Προτίμησε, με αυτά τα λεφτά, να ενισχύσει τις Ακαδημίες του και να τακτοποιήσει τις οικονομικές του εκκρεμότητες, παραμένοντας ένα από τα πιο νοικοκυρεμένα κλαμπ της Ευρώπης. Οι περισσότεροι από τους ποδοσφαιριστές που απέκτησε, δεν ήταν μεγαλύτεροι από 22 ετών. Αυτό προέβλεπε το σχέδιο του Μποζ, αλλά και του αθλητικού διευθυντή του συλλόγου, Εντβιν φαν ντερ Σαρ (ναι, του ένδοξου ολλανδού τερματοφύλακα).
Το… παιδομάζωμα απέδωσε, πέρα από κάθε προσδοκία. Στη νίκη (2-0) επί της Σάλκε, στις 13 Απριλίου, οι τέσσερις από τους 14 παίκτες που αγωνίστηκαν ήταν κάτω των 18 ετών, και οι εννέα κάτω των 21. Στον πρώτο ημιτελικό εναντίον της Λιόν (4-1), ο μέσος όρος ηλικίας της ενδεκάδας ήταν λίγο πάνω από τα 22 έτη. Οκτώ στις δέκα ομάδες που παρέταξε ο Αγιαξ στο εφετινό Europa League ήταν -μακράν- οι πιο νεανικές στη διοργάνωση. Είναι «τρελό», αλλά ο ολλανδικός σύλλογος έφτασε σε Τελικό ευρωπαϊκού Κυπέλλου με αρκετούς από τους ποδοσφαιριστές του να έχουν γεννηθεί λίγο πριν μπει ο 21ος αιώνας. Ανάμεσά τους, ο Τζάστιν Κλάιφερτ (του Πάτρικ, βεβαίως), γεννημένος στις 5 Μαϊου 1999, ο οποίος στα 18 του πέτυχε το πρώτο του επαγγελματικό γκολ με τη φανέλα της πρώτης ομάδας (στο 1-1 με την Εξέλσιορ). Ο 19χρονος Δανός Ντόλμπεργκ, απέναντι στη Ναϊμέγκεν πέτυχε χατ-τρικ μέσα σε 18 λεπτά, και λίγο έλειψε να σπάσει το απίθανο ρεκόρ του φαν Μπάστεν (14 λεπτά) που αντέχει από το 1984.
Στην αρχή, τον προπονητή που στέκει πίσω από αυτό το «θαύμα» του Αγιαξ τον είχαν περάσει για γραφικό. Ελεγαν ότι, επειδή θέλει να κάνει τον Αγιαξ να παίζει όπως η Μπαρτσελόνα του Γκουαρντιόλα, ξύρισε το κεφάλι του -για να του μοιάζει- και προσπαθεί να μιμηθεί το ύφος του. Με τον καιρό, όμως, άρχισαν να τον εκτιμούν και να τον θαυμάζουν. Και πέρασαν στο αντίθετο άκρο. Ολλανδική ιστοσελίδα τον συνέκρινε με τον Γιόχαν Κρόιφ, την εποχή που ο «Ιπτάμενος Ολλανδός» είχε αναλάβει την ομάδα (το 1985) και την είχε μετατρέψει σε μηχανή παραγωγής γκολ. Εκείνος ο Αγιαξ δεν πολυ-ενδιαφερόταν για την άμυνά του, ακριβώς όπως ο σημερινός. Το χθεσινό ματς στη Λιόν, όπου ηττήθηκε (3-1) και λίγο έλειψε να χάσει την πρόκριση, είναι ένα από τα πολλά παραδείγματα.
Αντίπαλος του Αίαντα στη Στοκχόλμη (24 Μαΐου), στον Νο 10 ευρωπαϊκό του τελικό, θα είναι η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ. Ο Αγιαξ είναι ένας από τους ελάχιστους ευρωπαϊκούς συλλόγους που έχει κατακτήσει και τα τρία Κύπελλα Ευρώπης (τέσσερα Πρωταθλητριών / Champions League, ένα Κυπελλούχων και ένα UEFA / Europa League (1992). Αυτό το τελευταίο, οι «Κόκκινοι Διάβολοι» δεν το έχουν στην πλούσια συλλογή τους (ο Μουρίνιο το έχει πάρει με την Πόρτο, το 2003). Το θέλουν απεγνωσμένα, όπως και οι τρομεροί πιτσιρικάδες του Μποζ. Ποιος θα επικρατήσει; Η εμπειρία ή ο ενθουσιασμός; Ο,τι κι αν συμβεί εκείνο το βράδυ, ο Κρόιφ θα πρέπει να νιώθει περήφανος για τα «εγγόνια» του.