Χώρες όπου οι άνδρες μπορούν να έχουν περισσότερες από μία συζύγους υπάρχουν ως και στις ημέρες μας, κατάλοιπο και αυτό παλαιότερων εποχών και μεταξύ τους η Νότια Αφρική. Τώρα όμως η ίδια χώρα θέλει να κάνει ένα βήμα προς την άλλη κατεύθυνση: να θεσπίσει το δικαίωμα μία γυναίκα να έχει περισσότερους από έναν συζύγους.
Το Σύνταγμα της Νότιας Αφρικής, όπως τονίζει το BBC, θεωρείται ότι είναι ένα από τα πιο φιλελεύθερα στον κόσμο, καθώς επιτρέπει όχι μόνο τους γάμους για πρόσωπα του ίδιου φύλου, αλλά και την πολυγαμία για τους άντρες. Στο όνομα της ισότητας, θα έπρεπε και οι γυναίκες να έχουν το ίδιο δικαίωμα, τονίζουν οι ακτιβιστές.
Η πρόταση για πολυανδρία περιλαμβάνεται στην Πράσινη Βίβλο με την οποία η κυβέρνηση επιχειρεί να αναμορφώσει τη νομοθεσία για τον γάμο.
Οι αντιρρήσεις από τα συντηρητικά τμήματα της κοινωνίας δεν λείπουν. «Εχουν να κάνουν με τον έλεγχο. Οι αφρικανικές κοινωνίες δεν είναι έτοιμες για πραγματική ισότητα, δεν γνωρίζουμε τι να κάνουμε γυναίκες που δεν ελέγχουμε», είπε στο BBC ο καθηγητής Κόλις Ματσόκο.
Λέει ακόμη ότι η πολυανδρία, που υπάρχει στη Νιγηρία, την Κένυα και την Γκαμπόν (στην οποία είναι μάλιστα νόμιμη) είναι κατάλοιπο των προαποκιακών εποχών. Με τον ερχομό του χριστιανισμού και της αποικιοκρατίας, ο ρόλος των γυναικών περιορίστηκε και δεν θεωρούνταν πια ίσες. «Ο γάμος ήταν ένα από τα μέσα με τα οποία εγκαθιδρύθηκαν ιεραρχίες», δήλωσε.
Στη Ζιμπάμπουε, από όπου κατάγεται ο Ματσόκο, η πολυανδρία είναι ένα είδος κοινωνικού ταμπού και, επιπλέον, εκτός νόμου. Στα κρυφά, πάντως, υπάρχουν αρκετές τέτοιες ενώσεις, τα μέλη των οποίων ζουν χωριστά, αλλά μεταξύ τους δηλώνουν δεσμευμένα στον παράνομο δεσμό τους.
Η έρευνα του καθηγητή έδειξε ότι πολλές φορές οι γυναίκες είναι αυτές που κάνουν το πρώτο βήμα. Αν ο άνδρας θέλει να γίνει «συν-σύζυγος», μπορεί να καταβάλει χρήματα ή να συνεισφέρει στα έξοδα της διαβίωσης της γυναίκας του. Αυτή με τη σειρά της μπορεί να διώξει από την ένωση έναν σύζυγο που κατά την κρίση της αποσταθεροποιεί τις άλλες σχέσεις.
Η βασίλισσα και οι… κηφήνες!
Μία από τις ερωτώμενες στην έρευνα του Ματσόκο δήλωσε ότι η επιθυμία να έχει πολλούς συζύγους σχηματίστηκε όταν ήταν 12 ετών και διάβασε για το πώς μία βασίλισσα-μέλισσα περιστοιχίζεται στην κυψέλη από πολλά αρσενικά (κηφήνες). Αργότερα η ερωτώμενη άρχισε να έχει ερωτικές σχέσεις με περισσότερους από έναν άνδρες – εν γνώσει τους μάλιστα – και σήμερα έχει εννιά συζύγους.
Οι λόγοι για τους οποίους οι άνδρες συμφωνούν να γίνουν «συν-σύζυγοι» ποικίλλουν: η αγάπη παίζει φυσικά ρόλο γιατί δεν θέλουν να χάσουν τη γυναίκα. Αν, πάλι, οι ίδιοι δεν μπορούν να αποκτήσουν παιδιά, η συμμετοχή σε ένα τέτοιο σχήμα τους προστατεύει από την κοινωνική απαξίωση για την αδυναμία τους.
Τίνος είναι τα παιδιά;
Κάποιοι από αυτούς που εκμεταλλεύονται τις συνταγματικές διατάξεις, όπως ο νοτιοαφρικανός επιχειρηματίας και τηλεπερσόνα Μούσα Μσελέκου, δηλώνουν πάντως αντίθετοι στην πρόταση για πολυανδρία. Τα επιχειρήματά τους είναι ότι «θα καταστρέψει την αφρικανική κουλτούρα». Ερωτούν: «Τι θα γίνει με τα παιδιά αυτών των ανθρώπων; Πώς θα γνωρίζουν την ταυτότητά τους;» και προσθέτουν: «η γυναίκα δεν μπορεί να πάρει τη θέση του άνδρα – αυτό είναι ανήκουστο. Θα πάρει ο άνδρας το επώνυμό της;».
Παρόμοια επιχειρήματα, περί καταστροφής της κοινωνίας, έχουν και κληρικοί -χριστιανοί και μουσουλμάνοι- που τονίζουν ότι η αλλαγή θα φέρει άνδρες σε αντιπαράθεση, αλλά και ότι τα παιδιά δεν θα ξέρουν ποιον έχουν πατέρα.