Οι Τούρκοι που προσπάθησαν την Τετάρτη να αγοράσουν iPhones και άλλα ηλεκτρονικά αγαθά έλαβαν διαδικτυακά μηνύματα για μη διαθεσιμότητα προϊόντων, μεταξύ άλλων και από την τοπική ιστοσελίδα της Apple, ύστερα από την ιστορική βουτιά κατά 15% της τουρκικής λίρας μία ημέρα νωρίτερα.
Προβλήματα του «πρώτου κόσμου», θα πει κανείς, αν αναλογιστεί ότι τις τελευταίες ημέρες ο κόσμος συρρέει σε σουπερμάρκετ όχι για ακριβά smartphones, αλλά για βασικά αγαθά, όπως γάλα, καφέ ή και φάρμακα, προσπαθώντας να εξασφαλίσει καλύτερες τιμές τώρα, με τη βεβαιότητα ότι τα πράγματα θα χειροτερεύσουν την επόμενη ημέρα –ο πληθωρισμός καλπάζει και αφαιρεί εισοδήματα από τα νοικοκυριά μέσα στη νύχτα. Ομως αυτό το μήνυμα των εταιρειών ψηφιακής τεχνολογίας και διαδικτυακών πωλήσεων, είναι ενδεικτικό μιας στάσης εμπορίου.
Και αυτή η αδυναμία απόκτησης ακριβών αγαθών πλήττει τον τούρκο μεσοαστό και τον τούρκο μεγαλοαστό, τις τάξεις των οποίων δημιούργησε εν πολλοίς ο Ταγίπ Ερντογάν στα χρόνια της πολιτικής ηγεμονίας του. Τώρα όμως…
Το τουρκικό νόμισμα υποχώρησε και πάλι την Τετάρτη προς το ιστορικά χαμηλό επίπεδό του, λόγω των ανησυχιών για τον ευρύτερο αντίκτυπο για την οικονομία, αφού ο Ερντογάν, αμετανόητος, υπεραμύνθηκε των πρόσφατων μειώσεων επιτοκίων, παρά την εκτεταμένη κριτική και τις εκκλήσεις για αλλαγή πλεύσης. Η λίρα έχει χάσει το 43% της αξίας της εφέτος και πάνω από το 22% από την αρχή της περασμένης εβδομάδας.
Τα προϊόντα που αποτιμώνται σε τοπικό νόμισμα προσφέρονται σε σημαντική έκπτωση σε σχέση με τις τιμές αλλού, με τις εταιρείες λιανικής πώλησης να προσπαθούν να συμβαδίσουν με τις προσαρμογές στις τιμές εν μέσω αναταραχής στην αγορά. Τούρκος εκπρόσωπος της Apple δεν ήταν άμεσα διαθέσιμος για σχόλιο.
Η τουρκική ιστοσελίδα της Apple δεν επέτρεπε να προχωρήσουν οι πωλήσεις των περισσότερων προϊόντων, εμφανίζοντας το μήνυμα «Μη διαθέσιμο αυτή τη στιγμή», σύμφωνα με έρευνα του Reuters. Οι τοπικές τιμές τηλεφώνων και ηλεκτρονικών υπολογιστών ήταν περίπου κατά 10% χαμηλότερες από τις αμερικανικές τιμές.
Στέλεχος πωλήσεων στο κατάστημα της Apple στην Κωνσταντινούπολη είπε ότι ο κόσμος σκέπτεται τα ηλεκτρονικά ως επένδυση όσο και ως κάτι χρήσιμο.
«Είναι αρκετά σουρεαλιστικό με την οικονομία και την όλη κατάσταση, αλλά ο κόσμος θεωρεί ότι πρόκειται για ένα απόθεμα με αξία και σπεύδει στα καταστήματα. Γνωρίζει ότι θα μπορεί να το πουλήσει ένα χρόνο αργότερα σε υψηλότερη τιμή από αυτή που πλήρωσε», δήλωσε το πρόσωπο αυτό που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του.
Οι πελάτες στρέφονται σε γνωστές μάρκες εισαγωγής, κυρίως ηλεκτρονικά και καλλυντικά, δήλωσε στέλεχος τουρκικής εταιρίας ηλεκτρονικού εμπορίου.
Η κατάρρευση της λίρας συμπίπτει με τις πωλήσεις της Black Friday και την έναρξη της περιόδου εκπτώσεων της νέας χρονιάς, δημιουργώντας φόβους ότι κάποια καταναλωτικά προϊόντα δεν θα είναι διαθέσιμα ή θα υπάρξουν μεγάλες αυξήσεις τιμών.
Ο Κανέρ, γραφίστας στην Κωνσταντινούπολη που θέλει να αγοράσει ηλεκτρικό σκούτερ, είπε: «Είναι η χειρότερη στιγμή για να ξοδέψει κανείς χρήματα, αλλά δεν θα υπάρξει καλύτερη περίοδος. Οι τιμές ίσως φαίνονται τώρα ακριβές αλλά είναι φθηνότερες από αυτές που θα είναι την επόμενη εβδομάδα».
Η ασταμάτητη πτώση της τουρκικής λίρας
Το τουρκικό νόμισμα, που συνεχίζει να υφίσταται τη μια πτώση ρεκόρ πίσω από την άλλη, κατέρρευσε για ακόμη μια φορά χθες Τρίτη, φθάνοντας σε νέο ιστορικό χαμηλό, με την ισοτιμία του έναντι του αμερικανικού δολαρίου να υποχωρεί σχεδόν στο 13:1, βυθίζοντας λίγο ακόμη πιο βαθιά τη χώρα στην οικονομική κρίση που βιώνει.
Το μεσημέρι της Τρίτης, η τουρκική λίρα βρισκόταν στα τάρταρα, έχανε 15% και η ισοτιμία της έναντι του αμερικανικού δολαρίου ξεπέρασε για λίγο το επίπεδο 13,45:1. Εκλεισε με τη μεγαλύτερη πτώση από τη 10η Αυγούστου 2018.
Η πολλοστή κατακρήμνισή της καταγράφηκε την επομένη της διαβεβαίωσης του τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν πως η χώρα δεν θα αλλάξει νομισματική πολιτική, θα συνεχίσει να «αντιστέκεται στις πιέσεις» εκείνων που πιέζουν για αύξηση των επιτοκίων.
Το βράδυ της Δευτέρας, εξερχόμενος από συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου, ο αρχηγός του κράτους έφθασε στο σημείο να καταγγείλει «συνωμοσία» εναντίον της τουρκικής οικονομίας.
«Βλέπουμε καθαρά το παιγνίδι ορισμένων με τις συναλλαγματικές ισοτιμίες, με τα νομίσματα, με τα επιτόκια, με τις αυξήσεις τιμών», πέταξε.
Η τοποθέτησή του αυτή το δίχως άλλο συνέβαλε στην κατάρρευση του τουρκικού νομίσματος μερικές ώρες αργότερα. Εξέλιξη που καταγράφηκε ενώ ήδη, για μεγάλο μέρος του πληθυσμού, το κόστος ζωής είναι αβάσταχτο. Ορισμένοι προσπαθούν να αποταμιεύσουν ποσά σε χρυσό, καθώς ο πληθωρισμός έχει φθάσει –επισήμως– σχεδόν στο 20% από την αρχή της χρονιάς.
Σε ό,τι αφορά τον τούρκο μισθωτό, ο καθαρός κατώτερος μισθός συρρικνώθηκε από τα 380 δολάρια (σχεδόν 338 ευρώ) τον Ιανουάριο στα 224 δολάρια (199 ευρώ) χθες στην ισοτιμία της ημέρας.
Την περασμένη Πέμπτη, η τουρκική κεντρική τράπεζα μείωσε ξανά το κατευθυντήριο επιτόκιό της –για τρίτη φορά μέσα σε λιγότερους από δυο μήνες–, από το 16% στο 15%, όπως αξίωνε ο τούρκος πρόεδρος, που εκφράζει πάντα την εχθρότητά του στα υψηλά επιτόκια, κατ’ αυτόν τροχοπέδη στην οικονομική ανάπτυξη, άποψη που δεν συνάδει ακριβώς με την τρέχουσα οικονομική ορθοδοξία.
Για τον Τίμοθι Ας, αναλυτή της BlueBay Asset Management ειδικευμένο στην Τουρκία, ο πρόεδρος Ερντογάν «έχει χάσει τον έλεγχο. Μηδέν διακυβέρνηση, μηδέν αξιοπιστία. Δεν υπάρχει πια κεντρική τράπεζα στο τιμόνι».
Ο αρχηγός του τουρκικού κράτους, η δημοτικότητα του οποίου βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο από οποτεδήποτε τα 19 χρόνια που ασκεί την εξουσία, μοιάζει να επιδιώκει οικονομική ανάπτυξη με κάθε κόστος, ελπίζοντας προφανώς πως χάρη σε αυτή θα επανεκλεγεί το 2023. Η μείωση των επιτοκίων –όπως το βλέπει ο κ. Ερντογάν– θα φθηνύνει τις τουρκικές εξαγωγές, θα συμβάλει να γίνουν επενδύσεις, θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας.
Όμως η νομισματική πολιτική της χώρας δέχεται σωρεία επικρίσεων, κυρίως για την έλλειψη ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας, με το νόμισμα να υποχωρεί ολοένα πιο συχνά πλέον σε νέα ιστορικά χαμηλά έναντι του δολαρίου των ΗΠΑ – και με την πιο οδυνηρά απτή συνέπεια να είναι πως ακριβαίνουν οι εισαγωγές.
Για πολλούς Τούρκους, η ακατάπαυστη πτώση της αξίας του νομίσματος και η κατακόρυφη άνοδος των τιμών, ενίοτε από ώρα σε ώρα, σημαίνει πως πρέπει να λογαριάζουν τα πάντα, από το αν θα πάνε διακοπές ως το τι αγοράζουν για να βγάλουν την εβδομάδα.
«Δεν έχει ενσκήψει ποτέ τέτοια καταστροφή στην ιστορία της δημοκρατίας», πέταξε ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο ηγέτης του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP, αξιωματική αντιπολίτευση), προσάπτοντας την ευθύνη για την ελεύθερη πτώση της λίρας προσωπικά στον πρόεδρο Ερντογάν, ο οποίος κυβερνά την Τουρκία από το 2003. Κατά τον Κιλιτσντάρογλου, ο αρχηγός του κράτους έχει μετατραπεί σε «πρόβλημα εθνικής ασφαλείας» για την Τουρκία.
Για τον πρώην πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου, ιδρυτικό μέλος του ισλαμοδημοκρατικού κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του προέδρου, που πλέον αποχώρησε και ίδρυσε δικό του κόμμα, τα μέτρα που παίρνει ο Ταγίπ Ερντογάν αποτελούν «προδοσία» και «όχι άγνοια».
Οι αρχηγοί των παρατάξεων της αντιπολίτευσης συγκάλεσαν έκτακτες συνεδριάσεις των κομματικών οργάνων τους για να εξετάσουν τη νέα κατάρρευση της λίρας, τη δεύτερη χειρότερη στην ιστορία.
Για τον Κρεγκ Ερλαμ, αναλυτή της πλατφόρμας επενδύσεων OANDA, «κάποιος λόγος υπάρχει που οι κεντρικές τράπεζες είναι ανεξάρτητες και ιδού τι συμβαίνει όταν κάποιος ξεπερνά τα εσκαμμένα. Μια τέλεια νομισματική καταιγίδα». Κατά τον ίδιο, «πρέπει να ληφθούν δραστικά μέτρα για να αλλάξουν τα πράγματα τώρα», διότι σε διαφορετική περίπτωση «θα χειροτερέψουν και η πίεση θα γίνει αφόρητη».
«Όσο βρίσκομαι σε αυτή τη θέση, θα συνεχίσω να μάχομαι εναντίον των υψηλών επιτοκίων», διατράνωσε μολαταύτα ο αρχηγός του κράτους απευθυνόμενος στο τουρκικό κοινοβούλιο την περασμένη εβδομάδα, επικαλούμενος ως και την απαγόρευση της τοκογλυφίας στο Κοράνι.
Από το 2019, ο Ταγίπ Ερντογάν απέπεμψε τρεις διοικητές της κεντρικής τράπεζας που είχαν διαφορετική άποψη για τα πράγματα από τον ίδιο, υπονομεύοντας περαιτέρω την εμπιστοσύνη των αγορών.
Αρκετοί Τούρκοι ομολογούν πως δεν μπορούν να σταματήσουν να παρακολουθούν την πορεία της συναλλαγματικής ισοτιμίας και να κάνουν συνεχώς υπολογισμούς για τα έξοδά τους – υπολογισμούς που «αλλάζουν εκατό φορές την ημέρα».
Στους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης, οι ετικέτες που κυριαρχούν μεταξύ των χρηστών στην Τουρκία είναι αρκετά ενδεικτικοί του κλίματος: «Βυθιζόμαστε», «Κυβέρνηση παραιτήσου», «Δεν μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα».
Στην πόλη Ντιγιάρμπακιρ, έμποροι έκαψαν ψεύτικα δολάρια στον δρόμο. «Δεν μπορούμε να κλείσουμε μάτι, δεν ξέρουμε ποιο είναι το μέλλον μας», είπε ένας.
Αρκετοί εργαζόμενοι ή συνταξιούχοι λένε πως με το που θα πάρουν τον μισθό ή τη σύνταξή τους, μετατρέπουν αμέσως το ποσό σε συνάλλαγμα. Ο Εμιρχάν Μετίν, 28 ετών, δικηγόρος, εξηγεί πως το κάνει «για έχει κάποιο νόημα» κάθε υπολογισμός του. «Είναι σχεδόν αδύνατο να συγκεντρωθώ ή να μιλήσω για οτιδήποτε άλλο» πέρα από την οικονομική κρίση, προσθέτει.