Οτι ο «μερκελισμός δεν είναι πλέον βιώσιμος» και ότι η Γερμανία καλείται να επανεφεύρει τον εαυτό της είναι το κύριο συμπέρασμα έρευνας που εκπόνησε το European Council on Foreign Relations (ECFR) σε δώδεκα χώρες της ΕΕ (όχι στην Ελλάδα) όσον αφορά το «τι προσδοκούν οι Ευρωπαίοι από τη Γερμανία», μετά την εκλογική αναμέτρησης της 26ης Σεπτεμβρίου και την αποχώρηση της Ανγκελα Μέρκελ από την πολιτική σκηνή.
Επειτα από 15 χρόνια στην καγκελαρία, η ουδέτερη και συναινετική στάση της γερμανίδας ηγέτιδας είχε ως αποτέλεσμα (μεταξύ πολλών άλλων) να καταστεί η πατρίδα της στη συνείδηση πολλών Eυρωπαίων (πολιτικών και πολιτών) ηγέτιδα δύναμη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, υπενθυμίζει σε ανάλυσή του ο Τζον Χένλι, ανταποκριτής του Guardian στην ΕΕ.
Ωστόσο σύμφωνα με τη μελέτη του ECFR στην μετα-Μέρκελ εποχή το Βερολίνο θα πρέπει να αλλάξει ριζικά την προσέγγισή του. «Η Ανγκελα Μέρκελ κατέληξε να αποτελεί την ενσάρκωση μίας ισχυρής και σταθερής Γερμανίας, που επέλεξε να είναι η κολόνα της Ευρώπης για περισσότερο από μία δεκαετία κρίσεων», είπε στον βρετανό δημοσιογράφο, o Πιοτρ Μπούρας, ένας από τους συντάκτες της σχετικής έκθεσης.
«Ομως πλέον ο μερκελισμός δεν είναι βιώσιμος», υπογράμμισε ο πολωνός δημοσιογράφος, συγγραφέας και ακαδημαϊκός με ειδίκευση στην γερμανική και ευρωπαϊκή πολιτική.
«Η Μέρκελ μπορεί να διαχειρίστηκε επιδέξια το ευρωπαϊκό στάτους κβο, αλλά οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει τώρα η Ευρώπη – η πανδημία, η κλιματική αλλαγή, ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός – απαιτούν ριζοσπαστικές λύσεις, όχι αισθητικές παρεμβάσεις. Η Ευρώπη έχει ανάγκη από μία Γερμανία με όραμα», εξήγησε.
Προτιμούν την Ανγκελα
Λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία από τις σφυγμομετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν στα δώδεκα κράτη – μέλη της ΕΕ, διαπιστώνεται πως τόσο η Γερμανία όσο και η απερχόμενη καγκελάριος της εξακολουθούν να χαίρουν της εμπιστοσύνης σημαντικού αριθμού ευρωπαίων πολιτών όσον αφορά τον ηγεμονικό ρόλο που διαδραματίζουν αμφότερες στο πλαίσιο της ΕΕ. Σε μία υποθετική εκλογική αναμέτρηση μεταξύ της Ανγκελα Μέρκελ και του Εμανουέλ Μακρόν για την προεδρία μίας πραγματικά ενωμένης ΕΕ, το 58% των Ολλανδών, το 57% των Ισπανών και το 52% των Πορτογάλων δήλωσε πως θα στήριζε με την ψήφο του την γερμανίδα καγκελάριο.
Η σχετική πλειοψηφία και στις δώδεκα χώρες δήλωσε επίσης πως εμπιστεύεται την Γερμανία να υπερασπίζεται τα συμφέροντά της σε μια σειρά από πεδία, περιλαμβανομένης και της οικονομίας (36%), παρά τις επικρίσεις για τη μανία του Βερολίνου με τη λιτότητα και τους ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς. Υπέρ της οικονομικής ηγεμονίας της Γερμανίας στους κόλπους της ΕΕ τάσσεται, για παράδειγμα, το 45% των πολιτών της Ισπανίας και το 50% των πολιτών της Ουγγαρίας (που δεν ανήκει στην ευρωζώνη) ενώ και το χαμηλό 24% που καταγράφηκε στην Ιταλία ήταν το υψηλότερο ποσοστό μεταξύ όλων όσοι εξέφρασαν την άποψή τους.
Επίσης το 35% των ευρωπαίων πολιτών που συμμετείχαν στην έρευνα θα ήθελε να δει τη Γερμανία να ηγείται και του αγώνα της ΕΕ για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τα αντίστοιχα ποσοστά στην Ουγγαρία και στην Πολωνία, δύο χώρες που βρίσκονται σε αντιπαράθεση με τις Βρυξέλλες σχετικά με τον σεβασμό του κράτους δικαίου ήταν 49% και 23% αντίστοιχα.
Οσον αφορά την κατάσταση στη διεθνή σκηνή το 33% των Ισπανών, το 30% των Ολλανδών και το 28% των Πορτογάλων θεωρούν πως χωρίς την Ανγκελα Μέρκελ στην καγκελαρία θα είχαν σημειωθεί μάλλον περισσότερες παρά λιγότερες συγκρούσεις. Ομως στρέφοντας το βλέμμα στο μέλλον, μόλις το 25% των Ευρωπαίων υποστηρίζει πως πρέπει να συνεχίσει να έχει η Γερμανία τον πρώτο λόγο όσον αφορά τις σχέσεις της Ενωσης με τις ΗΠΑ, ενώ λιγότεροι (20%) θεωρούν πως το Βερολίνο μπορεί να διαπραγματεύεται αποτελεσματικά με τη Μόσχα και ακόμη λιγότεροι (17%) με το Πεκίνο.
Οι Γερμανοί θέλουν;
Η έρευνα αποκάλυψε επίσης μία αναντιστοιχία ανάμεσα στο πώς βλέπουν οι Ευρωπαίοι τη Γερμανία και στο πώς βλέπει η ίδια η Γερμανία τον εαυτό της, με τους γερμανούς πολίτες να δυσκολεύονται να πειστούν ότι η πατρίδα τους θα μπορούσε ή θα όφειλε να συνεχίσει να διαδραματίζει ηγετικό ρόλο εντός της ΕΕ. Μόνον όσον αφορά το ζήτημα της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας δήλωσαν περισσότεροι από το 1/3 των ερωτηθέντων (38%) πως η χώρα τους θα μπορούσε να διαδραματίζει ηγετικό ρόλο.
Απαισιόδοξοι εμφανίστηκαν οι Γερμανοί και για την πορεία της πατρίδας τους στην μετά-Μέρκελ εποχή, με περισσότερους από τους μισούς (52%) να δηλώνουν πως η «χρυσή εποχή» της Γερμανίας ανήκει, πλέον, στο παρελθόν, άποψη την οποία συμμερίζεται και μία μεγάλη μειοψηφία (34%) στις 12 χώρες όπου πραγματοποιήθηκε η έρευνα.
Σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης για να μπορέσει η Γερμανία να διατηρήσει τη φήμη που απέκτησε και την εμπιστοσύνη που κέρδισε υπό την ηγεσία της Ανγκελα Μέρκελ στους κόλπους της ΕΕ, θα πρέπει να επανεξετάσει άμεσα τις ευρωπαϊκές πολιτικές της, «ξεπερνώντας τον μερκελισμό», ούτως ώστε να μπορεί να αντιταχθεί όχι, πλέον, συναινετικά αλλά με πυγμή, στην Πολωνία και στην Ουγγαρία, για παράδειγμα, που κατηγορούνται για μη συμμόρφωση στις ευρωπαϊκές αξίες. Εκτός της ευρωπαϊκής επικράτειας οι ειδικοί του ECFR υποστηρίζουν πως η Γερμανία καλείται επίσης να αλλάξει ευρύτερα την εξωτερική πολιτική της, βρίσκοντας έναν τρόπο να αξιοποιήσει την οικονομική και πολιτική ισχύ που διαθέτει για να προασπίζεται τα συμφέροντα αλλά και τις αξίες ολόκληρης της ΕΕ.
Το πιο δύσκολο εμπόδιο
Ομως η έρευνα αποκάλυψε πως το πιο δύσκολο εμπόδιο που θα κληθεί να ξεπεράσει η Γερμανία, ούτως ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στις νέες αυξημένες υποχρεώσεις της εντός της ΕΕ, θα είναι η γερμανική κοινή γνώμη. «Η καίρια πρόκληση, για όποιον κερδίσει τις εκλογές της ερχόμενης εβδομάδας, θα είναι να πείσει του Γερμανούς ότι είναι απαραίτητη μια σημαντική αλλαγή όσον αφορά τις σχέσεις της χώρας τους με την ΕΕ», σημείωσε στον Guardian η Γιάνα Πούλιεριν, επικεφαλής του παραρτήματος του ECFR στο Βερολίνο.
«Η τακτική του να τίθεται πάνω από όλα η συνοχή της ΕΕ, που διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό την ευρωπαϊκή πολιτική κατά τη θητεία της Μέρκελ, θα μπορούσε να αποτελέσει μία δελεαστική επιλογή για τον διάδοχο της. Αλλά μπροστά στις διεθνείς κρίσεις και τις ανησυχίες στο εσωτερικό της Γερμανίας για τον ρόλο της χώρας εντός της ΕΕ, είναι απίθανο να έχει αποτελέσματα», πρόσθεσε.
Για να συνεχίσει η Γερμανία να αποτελεί τον κύριο μοχλό άσκησης πολιτικής της ΕΕ πρέπει να «αντιμετωπίσει τα ζητήματα που απασχολούν τους ευρωπαίους πολίτες και να παράσχει στους ευρωπαίους εταίρους της ξεκάθαρες προτάσεις όσον αφορά τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να καταστεί ανταγωνιστική η ΕΕ σε έναν διαιρεμένο κόσμο που πλήττεται από κρίσεις».
Οποιος διαδεχθεί τελικά την Ανγκελα Μέρκελ θα πρέπει επίσης να εξηγήσει στους γερμανούς πολίτες γιατί είναι σημαντικό να συνεχίσει η πατρίδα τους να διαδραματίζει ηγετικό ρόλο εντός της ΕΕ. Οποιος διαδεχθεί την Ανγκελα Μέρκελ «δεν θα έχει την πολυτέλεια να παραμένει ουδέτερος ή να επιδιώκει τη διατήρηση του στάτους κβο. Ηρθε η ώρα για το Βερολίνο να πάρει θέση», υπογράμμισε η γερμανίδα ειδικός.