Στις ευκαιρίες που γέννησε η κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης το 1990 παραπέμπει η απελευθέρωση από τις κυρώσεις της Δύσης της ιρανικής οικονομίας.
Η σύγκριση μπορεί να μην είναι τυχαία. Σε μια αγορά 80 εκατομμυρίων κατοίκων κυρίως κάτω των 35 ετών, με απαρχαιωμένες υποδομές, ελλείψεις σε βασικά είδη όπως φάρμακα, και μεγάλη δίψα για καταναλωτικά αγαθά και σύγχρονο εξοπλισμό, εκτιμάται ότι οι επενδύσεις θα μπορούσαν να φθάσουν το 1 τρισ. δολάρια την επόμενη πενταετία.
Ηδη, πριν καλά- καλά «λιώσουν οι πάγοι» από την άρση των κυρώσεων της Δύσης, μια βροχή από ντιλς σκεπάζει το περσικό ουρανό. Στα 114 φτάνουν τα αεροσκάφη που η Τεχεράνη ανακοίνωσε ότι θα αγοράσει από την ευρωπαϊκή Airbus, ενώ άλλα 100 θα παραγγείλει στην αμερικανική Boeing. Σε 17 δισ. ευρώ ανέρχονται οι συνεργασίες με ιταλικές εταιρείες που υπέγραψε χθες (Τρίτη) στη Ρώμη ο ιρανός πρόεδρος Χασάν Ροχανί. Παράλληλα η Τεχεράνη συζητά με τη Μαδρίτη την κατασκευή διυλιστηρίου στο Γιβραλτάρ.
Και είναι μόνον η αρχή. Τα αποθέματα του Ιράν σε πετρέλαιο είναι τα τέταρτα μεγαλύτερα στον κόσμο (9% των παγκοσμίων), και του φυσικού αερίου τα δεύτερα (18% των παγκοσμίων) και από αυτούς ακριβώς τους τομείς θα προέλθουν τα πιο βαριά ντιλς. Είναι ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας χάλυβα στον κόσμο, διατηρεί το 7% από τα παγκόσμια αποθέματα σε μεταλλεύματα, διαθέτει εργατικό δυναμικό υψηλού μορφωτικού επιπέδου (το 50% είναι απόφοιτοι από σχολές μηχανικών) και το 60% του φοιτητικού πληθυσμού είναι γυναίκες.
Πέρα όμως από τα έσοδα που θα προέλθουν από την αύξηση των εξαγωγών του αργού, η Τεχεράνη έχει άλλο ένα μεγάλο «όπλο»: έτοιμο άφθονο χρήμα. Η άρση των κυρώσεων ξεπαγώνει κρατικούς λογαριασμούς ύψους 100 δισ. δολαρίων, κεφάλαια που είχαν δεσμευθεί από το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα εξαιτίας της αντιπαράθεσης με τη Δύση λόγω του πυρηνικού προγράμματος της χώρας. Τώρα είναι και πάλι «ελεύθερα» για να χρηματοδοτήσουν από αγορές αεροσκαφών και πλοίων μέχρι κατασκευή νέων κολοσσιαίων υποδομών, από λιμάνια και αυτοκινητοδρόμους, μέχρι σιδηροδρομικές συνδέσεις, που λόγω της μακράς απομόνωσης της χώρας έχουν απαξιωθεί.
Τέτοιες κολοσσιαίες ευκαιρίες για τη Δύση σε άλλες αγορές που θα ανοίξουν στο μέλλον δεν πρόκειται να υπάρξουν, παρατηρούν οι αναλυτές. Πόσο μάλλον όταν η Κίνα, ο κύριος αγοραστής του ιρανικού αργού, δηλώνει έτοιμη να χρηματοδοτήσει εμπορικές συμφωνίες δισεκατομμυρίων.
Σε αυτή την κούρσα ευρωπαϊκών και αμερικανικών εταιρειών να βάλουν πόδι στην περσική αγορά, λογικό είναι οι ελληνικές επιχειρήσεις να μοιάζουν με το φτωχό συγγενή.
Λίγη ωστόσο από τη «χρυσόσκονη» των κεφαλαίων που θα πέσουν το επόμενο διάστημα στο Ιράν να πάρουν, θα είναι υπερευχαριστημένες. Σε μια προσπάθεια να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες που αναδύονται, οι έλληνες επιχειρηματίες ετοιμάζονται για τα πρώτα ντιλς, με πρωταγωνιστή το φάρμακο και σε δεύτερο πλάνο, τα δομικά υλικά, τον χάλυβα και την ποντοπόρο ναυτιλία.
Οι ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες
Ενόψει του ταξιδιού του Αλέξη Τσίπρα στη Τεχεράνη τον Φεβρουάριο, οι επαφές πυκνώνουν και τη πόρτα του Ιράν έχουν ήδη χτυπήσει τρεις μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες. Σε μια αγορά ύψους 2 δισ. δολαρίων, που συνεχώς όμως μεγαλώνει, ΒΙΑΝΕΞ και ΝΤΕΜΟΣ φέρονται να έχουν ήδη κλείσει τις πρώτες συμφωνίες για εξαγωγές φαρμάκων, ενώ σε αντίστοιχη συμφωνία που θα υλοποιηθεί εντός του 2016, έχει έρθει και η Elpen. Το κλειδί ωστόσο για μια μόνιμη παρουσία στην ιρανική αγορά των ελληνικών φαρμακευτικών βρίσκεται στη δυνατότητα συμπαραγωγής σε ιρανικά εργοστάσια ελληνικών σκευασμάτων, με αντάλλαγμα τα δικαιώματα χρήσης. Τέτοιες επαφές με ντόπιους παίκτες οι ελληνικές εταιρείες ήδη κάνουν. Ο μακροπρόθεσμός στόχος τους είναι να βάλουν πόδι σε μια ευρύτερη αγορά 150 εκατ. κατοίκων (Ιράν, Συρία, Καζακστάν) η οποία θα έχει ως επιχειρηματική «πρωτεύουσα» τη Τεχεράνη.
Τις εξελίξεις σε κάθε περίπτωση διευκολύνει η απευθείας αεροπορική σύνδεση Αθήνας-Τεχεράνης που εγκαινίασε το περασμένο καλοκαίρι η Aegean. Τον περασμένο Νοέμβριο, πολλοί επιχειρηματίες ταξίδεψαν μαζί με τον Αλ. Τσίπρα στο Ιράν, το ίδιο αναμένεται να συμβεί και το Φεβρουάριο.
Στην αποστολή του Πρωθυπουργού θα συμμετέχει πλειάδα στελεχών και από τη βαριά βιομηχανία, όπως από ΣΙΔΕΝΟΡ, Ελληνικά Καλώδια, Σωληνουργεία Κορίνθου ΕΛΒΑΛ, (όμιλος Στασινόπουλου), αφού οι πολυετείς οικονομικές κυρώσεις έχουν απαξιώσει κρίσιμες υποδομές.
Την περίοδο αυτή για παράδειγμα, η ΣΙΔΕΝΟΡ εξετάζει τομείς δομικών υλικών όπου το Ιράν έχει ελλείψεις και απαιτούνται εισαγωγές, π.χ. μπετοσίδερα ή λαμαρίνες.
Εκτός όμως από άμεσες, υπάρχουν και έμμεσες ευκαιρίες για την ελληνική χαλυβουργία. Το άνοιγμα του Ιράν θα βοηθήσει για παράδειγμα τη Τουρκία να διοχετεύσει εκεί μέρος της τεράστιας δικής της παραγωγής σε χάλυβα. Στο Ιράν επομένως θα κατευθυνθούν προϊόντα που κανονικά θα διοχετεύονταν για παράδειγμα στη Βόρεια Αφρική, βασικό πελάτη των ελληνικών χαλυβουργιών, αφήνοντας έτσι γι’ αυτές περισσότερο ελεύθερο πεδίο σε χώρες όπως η Τυνησία και η Λιβύη.
Πέραν των φαρμάκων και των δομικών υλικών, ευκαιρίες για τις ελληνικές επιχειρήσεις υπάρχουν επίσης σε πληροφορική, τουρισμό, αλλά και στα τρόφιμα. Το know-how των ελληνικών επιχειρήσεων τροφίμων θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για από κοινού συνεργασίες και παραγωγή προϊόντων στο Ιράν. Τη δυνατότητα αυτή εξετάζει η εταιρεία Γιώτης, ο επικεφαλής της οποίας Ιωάννης Γιώτης είναι αντιπρόεδρος του ΣΕΒ. Είχε ταξιδέψει το Νοέμβριο στη Τεχεράνη μαζί με τον Πρωθυπουργό, μάλλον θα το κάνει και τώρα.
Η ναυτιλία
Πουθενά όμως δεν είναι πιο μεγάλες οι πιθανότητες άμεσης ελληνο-ιρανικής συνεργασίας από την ποντοπόρο ναυτιλία. Το Ιράν θέλει να μεγαλώσει και να εκσυγχρονίσει τον στόλο των τάνκερ (διαθέτει μόλις 37 πολύ μεγάλα δεξαμενόπλοια) και των πλοίων μεταφοράς κοντέινερ. Αναζητεί ωστόσο επενδυτές που θα αναλάβουν το εγχείρημα συμμετέχοντας με ίδια κεφάλαια, αλλά και αναλαμβάνοντας τη διαχείρισή του. Σε αντάλλαγμα, θα τους παράσχει ως «προίκα» μακροχρόνια ναυλοσύμφωνα, ικανά να προσελκύσουν την απαραίτητα χρηματοδότηση και να κάνουν τις επενδύσεις αυτές οικονομικά βιώσιμες. Ηδη, η χρηματοδότηση αυτή εμφανίστηκε πριν από λίγες ημέρες, όταν το Πεκίνο δεσμεύτηκε να διαθέσει για τη ναυπήγηση τέτοιων πλοίων κεφάλαια 5 δισ. δολαρίων. Με τον τρόπο αυτό η Κίνα θα ενισχύσει και τη δική της ναυπηγική βιομηχανία καθώς εκτιμάται ότι το κτίσιμο των πλοίων θα είναι προαπαιτούμενο της χρηματοδότησης.
(REUTERS Morteza Nikoubaz)
Τα μεγάλα δεξαμενόπλοια αποτελούν το βασικό μέσο εξαγωγών για τα 500.000 βαρέλια αργού ημερησίως που είναι ο στόχος των Ιρανών στο αμέσως επόμενο διάστημα. Μέχρι να ολοκληρωθεί η κατασκευή των νέων πλοίων, το ρόλο της μεταφοράς του ιρανικού πετρελαίου στις δυτικές αγορές θα μπορούσαν να τον παίξουν δεξαμενόπλοια ελλήνων εφοπλιστών. Αλλωστε στην κατηγορία των πολύ μεγάλων, τύπου VLCC, τα ελληνικής ιδιοκτησίας τάνκερ φτάνουν τα 172, και αποτελούν το μεγαλύτερο στόλο διεθνώς.
Ο παράγοντας Κίνα
Καταλύτης φυσικά στην ανοικοδόμηση του Ιράν θα είναι η Κίνα. Την περασμένη Κυριακή, ο κινέζος πρόεδρος Σι Τζιπίνγκ επισκέφτηκε τον ομόλογό του Χασάν Ροχανί. Ηταν ο πρώτος ηγέτης που επισκέφτηκε το Ιράν μετά την άρση των κυρώσεων. Οι δύο χώρες συμφώνησαν να αυξήσουν τις συναλλαγές τους στα 600 δισ. δολάρια μέσα στα επόμενα 10 χρόνια (από μόλις 52 δισ. δολάρια το 2014), υπογράφοντας συνολικά 17 συμφωνίες.
Το κυριότερο όμως ήταν πως ανακοίνωσαν ένα φαραωνικών διαστάσεων έργο, τη σιδηροδρομική διασύνδεση (900 χιλιομέτρων) της Τεχεράνης με το Μασάντ, στα βορειοανατολικά της χώρας. Το έργο είναι σημαντικό γιατί προσθέτει έναν ακόμη κρίκο στον εμπορικό «Δρόμο του Μεταξιού» που κτίζει η Κίνα, με απώτερο σκοπό τα ασιατικά προϊόντα να φτάνουν γρηγορότερα και σε μεγαλύτερες ποσότητες στις ευρωπαϊκές αγορές, δια ξηράς και δια θαλάσσης.
Κρίκος στη δια θαλάσσης διαδρομή θυμίζουμε ότι είναι και το λιμάνι του Πειραιά, πόσω μάλλον μετά την απόκτηση του 67% του ΟΛΠ από τη Cosco.
Η ιστορία των κυρώσεων
Η μακρά περίοδος απομόνωσης του Ιράν χρονολογείται από το 1979, όταν και ξέσπασε η Ισλαμική Επανάσταση. Μεσολάβησε ο 8ετής πόλεμος με το Ιράκ, (1980-1988), όπου κάθε χώρα θρήνησε εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και είχε ζημιές 500 δισ. δολαρίων. Το 2007 άρχισαν οι κυρώσεις σε βάρος του Ιράν που κορυφώθηκαν την τριετία 2011-2014. Την τριετία αυτή οι απώλειες στα εισοδήματα των Ιρανών ξεπέρασαν το 20%, η αξία του τοπικού νομίσματος ριάλ κατρακύλησε ως και 80%, οι τιμές των βασικών αγαθών εκτοξεύθηκαν στα ύψη και υπήρξε υπερπληθωρισμός. Ειδικά στον κλάδο των πετρελαιοειδών, οι ζημιές ήταν ανυπολόγιστες φτάνοντας τα 50 δια. δολάρια ετησίως. Το 2014, οι εξαγωγές αργού μειώθηκαν στα 1,4 εκατ. βαρέλια, έναντι 2,6 εκατ. βαρελιών ημερησίως πριν από το 2011. Το 2012 όλες οι ιρανικές τράπεζες, αποκλείστηκαν από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, καθιστώντας προβληματικές ακόμη και τις εισαγωγές φαρμάκων.