Οι υπουργοί Εξωτερικών των χωρών της Βαλτικής (κάποτε υπό σοβιετική κυριαρχία και σήμερα μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του ΝΑΤΟ) απαίτησαν από τους ευρωπαίους συναδέλφους τους να κοπεί η πρόσβαση της Ρωσίας στο διεθνές σύστημα διατραπεζικών πληρωμών SWIFT, ως το «υπέρτατο όπλο» των κυρώσεων κατά της Μόσχας για την εισβολή των ρωσικών στρατευμάτων στην Ουκρανία.
Στις φωνές αυτές, προστέθηκαν η Πολωνία και η Βρετανία που βέβαια δεν ανήκει στην ΕΕ πια, αλλά δίνει κάποιο σήμα. Φαντάζει ωστόσο απίθανο να αποφασιστεί ένα τέτοιο βαρύ πλέγμα στο πλαίσιο της δέσμης κυρώσεων που επιβάλλονται από την ΕΕ σε βάρος του Πούτιν.
Σύμφωνα με το Politico, ενώ ακόμα και οι ΗΠΑ θα συμφωνούσαν υπό προϋποθέσεις με αποκλεισμό της Ρωσίας από το διεθνές σύστημα, κάποιες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γερμανία, η Ιταλία και η Αυστρία διεμήνυσαν κατά τη διάρκεια της έκτακτης Συνόδου Κορυφής το βράδυ της Πέμπτης, ότι δεν θέλουν να παίξουν μαζί όλα τα χαρτιά κατά της Μόσχας. Ναι μεν είναι μια στρατηγική –ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το SWIFT θεωρείται από αναλυτές ως «πυρηνικό όπλο» κατά του Βλαντίμιρ Πούτιν– όμως αξιωματούχοι επισημαίνουν ότι ένας λόγος για την άρνηση ήταν και το ότι οι ευρωπαϊκές χώρες χρησιμοποιούν το σύστημα για να πληρώνουν το ρωσικό φυσικό αέριο, στο οποίο είναι εξαρτημένες.
Παράλληλα και ανεξάρτητα από το ομολογουμένως σκληρό πλήγμα που θα δέχονταν οι ρωσικές τράπεζες, ένας ρωσικός αποκλεισμός από το SWIFT θα είχε σοβαρές συνέπειες και για την Ευρώπη, καθιστώντας δύσκολο –αν όχι αδύνατον– για τους ευρωπαίους πιστωτές να πάρουν πίσω τα χρήματά τους.
Ετσι, μολονότι οι «27» άκουσαν τον ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι να τους ζητά να αποκλείσουν τη Ρωσία του Πούτιν από το σύστημα, οι ηγέτες της ΕΕ προτίμησαν μια «βήμα βήμα» κλιμάκωση των κυρώσεων κατά της Μόσχας.
Η αποκοπή από το SWIFT δεν θα εμπόδιζε τις ρωσικές τράπεζες να πραγματοποιούν διασυνοριακές συναλλαγές, είναι βέβαιο όμως ότι θα τις καθιστούσε πολύ πιο δαπανηρές.
Τι είναι το SWIFT
Τo Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication (συντομότερα SWIFT) είναι ένα σύστημα για την Παγκόσμια Διατραπεζική Οικονομική Επικοινωνία, που χρησιμοποιείται ευρέως από τις τράπεζες για την ανταλλαγή πληροφοριών σε διεθνείς χρηματοπιστωτικές συναλλαγές (αποστολή – λήψη εντολών ή πληροφοριών μεταφοράς χρημάτων), έχοντας εξελιχθεί σε βασικό μηχανισμό εξυπηρέτησης του διεθνούς εμπορίου.
Με έδρα στο Βέλγιο, το SWIFT χρησιμοποιείται από περισσότερες από 11.000 τράπεζες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε όλο τον κόσμο και διαχειρίζεται 42 εκατομμύρια μηνύματα την ημέρα, διευκολύνοντας συναλλαγές αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων.
Στη Ρωσία αντιστοιχούσε το 1,5% των συναλλαγών το 2020.
Ούτως ή άλλως η Ρωσία έχει ήδη δημιουργήσει ένα εναλλακτικό σύστημα πληρωμών. Πρόσφατα άλλωστε ο επικεφαλής της ρωσικής Τράπεζας, VTB, είχε αναφερθεί στη δυνατότητα εναλλακτικών μέσων για τις εν λόγω συναλλαγές, όπως εφαρμογές messaging και κινητής τηλεφωνίας.
Οπως επεσήμανε ο Guardian, ένας πιθανός αποκλεισμός της Μόσχας από το SWIFT θα μπορούσε να ωθήσει τις ρωσικές τράπεζες να κατευθύνουν τις πληρωμές τους μέσω χωρών που δεν έχουν επιβάλει κυρώσεις στη Μόσχα, όπως για παράδειγμα η Κίνα, ενισχύοντας έτσι τη χρήση του (ανταγωνιστικού) συστήματος Cips.
Φόβοι εγείρονται και για το πλήγμα που θα μπορούσε να δεχθεί το δολάριο ως κυρίαρχο αποθεματικό νόμισμα, με παράλληλη αύξηση της χρήσης άλλων εναλλακτικών, όπως τα κρυπτονομίσματα.
Eξού και η απροθυμία Αμερικανών και Ευρωπαίων να μπουν στη «βεντάλια» των κυρώσεων κατά του Πούτιν με αποκλεισμό της Ρωσίας από το SWIFT.
Ενδεικτικές της επιφυλακτικότητας που επικρατεί στις Βρυξέλλες ήταν οι δηλώσεις κορυφαίου διπλωμάτη της ΕΕ στο πρακτορείο Reuters, ότι «σε αυτό το στάδιο, δεν γίνεται καμία κίνηση αναφορικά με το SWIFT, διότι κάτι τέτοιο θα είχε ευρείες συνέπειες και στην Ευρώπη».
«Δεν γνωρίζω κάποια συμφωνία για τις κυρώσεις στο SWIFT σε αυτό το σημείο», επιβεβαίωσε και δεύτερη διπλωματική πηγή που μίλησε στο Reuters, ενώ χαρακτηριστική ήταν και η δήλωση του γάλλου υπουργού Οικονομικών, Μπρουνό Λεμέρ, που σημείωσε την Παρασκευή ότι η επιλογή της αποκοπής της Ρωσίας από το διεθνές σύστημα διατραπεζικών πληρωμών SWIFT παραμένει ανοικτή, αλλά μόνο ως έσχατη λύση…