Το να προσπαθήσεις να αναλύσεις τα όσα έγιναν το πρωί της Τρίτης στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας μετά την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού (εδώ αναλυτικά) είναι θεμιτό. Το να λες οτι ξέρεις τι θα γίνει και να μιλάς με βεβαιότητα είναι σαν να κολλάς μια ταμπέλα πάνω σου η οποία γράφει «επιπόλαιος». Κανείς δεν μπορεί να σε πάρει στα σοβαρά εάν μιλήσεις με σιγουριά για το πώς θα καταλήξει όλο το γαϊτανάκι που άρχισε να ξετυλίγεται μετά την απόφαση της Αγκυρας να ανάψει σπίρτο σε μια Μεσόγειο που κολυμπάει στην μπαρουτόσκονη. Ακόμη δεν είναι ξεκάθαρο το εάν το αεροσκάφος πέρασε από τουρκικό εναέριο χώρο, πώς θα γίνει πρόβλεψη για την αντίδραση του Βλαντιμίρ Πούτιν και για τις συμμαχίες που διαμορφωθούν, πλέον, εντός ΝΑΤΟ.
Ωστόσο, υπάρχουν κάποια δεδομένα τα οποία πρέπει να έχουμε στο νου μας, την ώρα που θα ακούμε διεθνολόγους και πολιτικούς αναλυτές σε τηλεοράσεις και ραδιόφωνα.
Αρχικά, είναι η πρώτη απώλεια της Μόσχας, όσον αφορά αεροσκάφος. Η Ρωσία βομβαρδίζει τη Συρία εδώ και μήνες, από τα τέλη Σεπτεμβρίου για την ακρίβεια και δεν είχε αναφερθεί –μέχρι στιγμής- όχι πτώση, ούτε καν γρατζουνιά σε φτερό μαχητικού. Αυτό από μόνο του μουτζουρώνει το γόητρο του Πούτιν και το προφίλ του σκληρού ηγέτη που εδώ και χρόνια καλλιεργεί.
Πρόκειται για ακριβώς αυτό το περιστατικό που ο περισσότερος κόσμος που ασχολείται με την εξωτερική πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις φοβόταν τόσο καιρό. Από την ώρα που η Ρωσία θα έριχνες τις πρώτες βόμβες κατά του Ισλαμικού Κράτους, πώς θα αντιδράσει η Τουρκία. Οχι γιατί ο Ερντογάν κατ’ ανάγκην βοηθά άμεσα τον ISIS, αλλά γιατί ο Μπασάρ Αλ Ασαντ είναι φίλος για τους Ρώσους κι εχθρός για τους Τούρκους, για να το θέσουμε απλοϊκά. Είναι προφανές το ότι όταν οι επιχειρήσεις διεξάγονται τόσο κοντά στα τουρκικά σύνορα (ειδικά μάλιστα εάν τα παραβιάζουν) υπάρχει πάντα ο κίνδυνος αντίδρασης. Μιας αντίδρασης που, ήδη, η Συρία βίωσε όταν τουρκικά πυρά κατέρριψαν ένα ελικόπτερο το περασμένο διάστημα.
Ο δεύτερος παράγοντας που παίζει μεγάλο ρόλο έχει να κάνει με την ετοιμότητα και την προθυμία της Αγκυρας να ανοίξει πυρ και να εμπλακεί σε διαδικασίες εμπόλεμης κατάστασης. Ολα θα εξαρτηθούν από τις συνθήκες που έγινε το περιστατικό, εάν το αεροσκάφος κατερρίφθη από αέρος (από F-16 όπως έλεγε το αρχικό ρεπορτάζ) ή από το έδαφος με αντιαεροπορικά πυρά. Και, προφανώς, σε όλα αυτά προσθέστε το γεγονός πως για να φτάσει πρώτα μία πληροφορία στα ΜΜΕ και μετά αυτή να μεταδοθεί έχει προηγηθεί πρώτα ένας διπλωματικός πόλεμος.
Το αίμα του Ρώσου πιλότου
Τα 20 δευτερόλεπτα του παρακάτω video ενδέχεται να είναι ικανά να αλλάξουν τα πάντα. Κι αυτό γιατί εάν δεν είχε εμφανιστεί το υλικό αυτό στις οθόνες μας, οι Ρώσοι πολίτες ίσως να μην είχαν δει το αίμα ομοεθνούς τους κάτω από αρβύλες Μουσουλμάνων που φωνάζουν «Αλλάχου Ακμπάρ». Ισλαμική φονταμενταλιστική κραυγή πάνω από χριστιανικό αίμα. Αυτή θα είναι η εθνικιστική ρητορική που θα αναπτυχθεί στη Μόσχα. Είναι πολύ δυνατή η εικόνα από μόνη της. Πολύ ισχυρή για να αγνοηθεί η σημειολογία.
Graphic video shows #Syria rebels with a dead jet pilot, almost certainly a Russian judging by clothing & equipment: pic.twitter.com/EymcjUJh2d
— Charles Lister (@Charles_Lister) November 24, 2015
Η όλη κατάσταση μύριζε μπαρούτι εδώ και καιρό. Η Ρωσία τονίζει πως από τον Σεπτέμβριο βομβαρδίζει μόνο στόχους του ISIS. Αντίθετα, ακτιβιστικές οργανώσεις αναφέρουν πως πλήττει κυρίως θέσεις των ανταρτών που υποβοηθούνται από τη Δύση για να πλήξουν το Ισλαμικό Κράτος. Την ίδια ώρα η Τουρκία φαίνεται να βρίσκει το καλύτερο πάτημα για να… την πει στη Μόσχα. Τα χωριά των Τουρκμένων στο Μπαγίρ Μπουτσάκ αποτελούν την τέλεια δικαιολογία στα χέρια των Ερντογάν και Νταβούτογλου ώστε να έχουν κάθε λόγο να αποτρέψουν τους βομβαρδισμούς του Πούτιν.
Ο ρόλος των Κούρδων
Μέχρι πριν λίγες ώρες, όλος ο κόσμος θεωρούσε σχεδόν βέβαιο το ότι σε σύντομο χρονικό διάστημα, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, οι Κούρδοι θα αποκτήσουν κράτος. Θεσμοθετημένα, διεθνώς αναγνωρισμένο έδαφος με κυριαρχία και απόλυτη εξουσία πάνω του από την κυβέρνηση που θα προκύψει. Είναι τέτοιο το πάθος τους στον πόλεμο κόντρα στο Ισλαμικό Κράτος και –κυρίως- τέτοια η τεχνογνωσία τους που σχεδόν όλη η Δύση στηρίζεται πάνω τους, τουλάχιστον όσον αφορά το χερσαίο κομμάτι των επιχειρήσεων. Εξάλλου, η Ρωσία έχει στενές σχέσεις με το PKK, αν και η ΕΕ με τις ΗΠΑ το θεωρούν τρομοκρατική οργάνωση. Σε κάθε περίπτωση, νομίζω, πως πλέον οι πιθανότητες να γίνει κάτι τέτοιο είναι –σχεδον- διπλάσιες. Και είναι κάτι που η Τουρκία θέλει να αποφύγει όπως ο «διάολος το λιβάνι».
Κάτι τελευταίο στο οποίο αξίζει να σταθούμε. Στα αξιοσημείωτα, η απροσδόκητα ψύχραιμη αντίδραση της ρωσικής διπλωματίας. Ο Ντμίτρι Πεσκόφ –εκπροσωπώντας το Κρεμλίνο- μίλησε για «πολύ σοβαρό περιστατικό», αλλά διεμήνυσε σε όλους τους τόνους πως είναι πολύ νωρίς για να βγουν συμπεράσματα. Και είναι προφανές πως αφού βγουν, θα απαιτηθεί κάποιος εύλογος χρόνος ώστε να αξιολογηθούν. Και μετά θα χρειαστεί κι άλλος χρόνος ώστε να τελεσφορήσει η διαδικασία λήψης απόφασης και άλλο τόσο διάστημα ώστε να εφαρμοστεί.
Russian v US Airstrikes#Syria
Posted by Ian Bremmer on Τρίτη, 24 Νοεμβρίου 2015
Μία (παρακινδυνευμένη) πρόβλεψη
Ολα τα παραπάνω αποτελούν μια καταγραφή της κατάστασης μέχρι στιγμής, όπως λέγαμε στο πλαίσιο της νηφαλιότητας που πρέπει να επικρατήσει. Ας δούμε, όμως, τι είναι πιο πιθανό να συμβεί από εδώ και στο εξής.
Από το πρωί άρχισαν να ακούγονται φωνές στα ελληνικά media για Τρίτο Παγκόσμιο, ο οποίος είναι προ των πυλών. Είναι τέτοια τα συμφέροντα της Δύσης, και της Ρωσίας προφανώς, που κανείς δεν είναι διατεθειμένος να πάει να μπλεχτεί σε κάτι τόσο μεγάλο. Ωστόσο, το περιστατικό αυτό δείχνει ξεκάθαρα πόσο εύκολα μπορούν να ανατραπούν συσχετισμοί και πόσο επικίνδυνη είναι η κατάσταση που επικρατεί στη Συρία. Επικίνδυνη για όλο τον πλανήτη.
Σε όλα τα παραπάνω, βάλτε το ότι η Τουρκία έχει συμμάχους στη Δύση που δεν είναι πρόθυμοι να τινάξουν στον αέρα τις συμμαχίες εντός ΝΑΤΟ. Μην το αμελείτε αυτό, η κρίση αυτή γίνεται μέσα στους κόλπους του ΝΑΤΟ. Και είναι η πρώτη φορά από τον Β’ Παγκόσμιο και μετά που μία χώρα του ΝΑΤΟ ρίχνει αεροσκάφος των Ρώσων. Αυτή την στιγμή, πάνω από τον ουρανό της Συρίας υπάρχουν αεροπλάνα από Γαλλία, Συρία, Ρωσία, ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία και Καναδά. Και μόλις πριν λίγες μέρες, στα τέλη Οκτωβρίου, ΗΠΑ και Ρωσίας υπέγραψαν πρωτόκολλα συνεργασίας όσον αφορά τις γραμμές επικοινωνίας που αναπτύσσονται μεταξύ των δυο τους.
Είναι πολύ πιο πιθανόν ο Πούτιν να στρέψει το ενδιαφέρον του ακόμη βαθύτερα στη Συρία. Η οργή που ο ίδιος νιώθει -όπως κι ο λαός του- θα μπορέσει πιο εύκολα να βγει διέξοδο για να ξεσπάσει στο εσωτερικό της Συρίας και στους εκεί πολεμιστές του ISIS. Προσέξτε τη σημειολογία. Οι Ρώσοι επιμένουν να λένε πως η κατάρριψη έγινε σε συριακό έδαφος. Εκεί είναι το ενδιαφέρον τους, όχι στον Ερντογάν. Κοινώς, μην περιμένετε άμεσα εξελίξεις με την Τουρκία.
Το άμεσα, βέβαια, είναι σχετικό. Μιλάμε για τη χρονιά που έχουν γίνει τα πάντα. Εάν σκεφτεί κανείς όλα όσα έχουν γίνει μέσα στο 2015 θα χάσει τη λογική του. Συμπιεσμένος χρόνος μίας δεκαετίας σε λιγότερες από 365 ημέρες.
Υ.Γ: Σε όλα τα παραπάνω προσθέστε και το ενεργειακό κομμάτι. Η Τουρκία ναι μεν λαμβάνει το 60% του φυσικού αερίου της από τη Ρωσία, αλλά και η Ρωσία εξαρτάται απόλυτα από την Τουρκία. Είναι ο μόνος τρόπος και ο μόνος σύμμαχος που μπορεί να έχει άμεσα ως προς την εξαγωγή αερίου προς την Ευρώπη. Και δύσκολα θα κόψει αυτόν τον δίαυλο επικοινωνίας. Αλλά αυτό είναι ένα θέμα που χρήζει ανάλυσης σε ξεχωριστό άρθρο.