Δεδομένης της επέλασης του λαϊκισμού στη Γηραιά Ηπειρο και της εξέλιξης των συνομιλιών για την ολοκλήρωση του Brexit, όλοι, πλέον, αναγνωρίζουν, ασχέτως εάν κάποιοι δεν το παραδέχονται, ότι δεν απειλούνται μόνο οι δομές αλλά και αυτή καθαυτή η ιδέα της ενωμένης Ευρώπης. Μεταξύ όλων αυτών συγκαταλέγονται και άνθρωποι, πέραν της πολιτικής, της οικονομίας και των τεχνών, που υποστηρίζουν πως η Ευρωπαϊκή Ενωση πρέπει να αλλάξει τη δημόσια εικόνα της και να βελτιώσει (ηθικά και πνευματικά) την επικοινωνιακή στρατηγική της ώστε να αποκρούσει τις επιθέσεις που δέχεται. Με λίγα λόγια, αναφέρουν οι New York Times, θεωρούν πως η Ευρώπη καλείται να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητά της.

Εχοντας αυτά στο μυαλό του, ο γερμανός φωτογράφος Βόλφγκανγκ Τίλμανς ένωσε τις δυνάμεις του με τον διάσημο ολλανδό αρχιτέκτονα Ρεμ Κούλχας (που είναι ένας από τους κορυφαίους στον κόσμο) με στόχο να παροτρύνουν τους ευρωπαίους εικαστικούς να σκεφτούν πώς θα μπορούσε η Ευρώπη να αναδειχτεί με καλύτερο και κυρίως με πιο πειστικό τρόπο στους ίδιους τους πολίτες της.

«Πώς μπορεί η Ευρώπη να εκτιμηθεί από τους πολίτες της και να αναγνωριστεί ως μια δύναμη του καλού και όχι ως ένας απρόσωπος γραφειοκρατικός μηχανισμός;» ήταν το κύριο ερώτημα της πρόσκλησης που απηύθυναν προς κάθε ενδιαφερόμενο, αναζητώντας ιδέες «για την ανάδειξη των πλεονεκτημάτων της συνεργασίας και της φιλίας μεταξύ των λαών και των εθνών».

Τελικά δέχτηκαν 400 προτάσεις από 43 χώρες. Ενας γερμανός σχεδιαστής μόδας σκέφτηκε να ράψει ένα μπουφάν, κοινό για άντρες και γυναίκες, που θα μπορεί να χρησιμοποιείται ως εισιτήριο στα μέσα μαζικής μεταφοράς και των 28 χωρών-μελών της ΕΕ (της Βρετανίας μη εξαιρουμένης). Ενας πολωνός μουσικός συνέθεσε έναν νέο ευρωπαϊκό ύμνο, μια ομάδα χορού -με μέλη Αλβανούς, Γάλλους και Ιταλούς- πρότεινε την παρουσίαση και κινηματογράφηση παραδοσιακών χορών σε ιστορικούς τόπους της Ευρώπης και την προβολή τους, στη συνέχεια, μέσω υπηρεσιών εικονικής πραγματικότητας, ενώ δεκάδες ήταν εκείνοι που απέστειλαν προτάσεις για μια νέα σημαία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως και σχέδια για νέα χαρτονομίσματα και κέρματα. Κάποιοι, επισημαίνει η νεοϋορκέζικη εφημερίδα, υπονόησαν πως η Ενωση «θα πρέπει να αναπτύξει μια νέα αίσθηση του χιούμορ».

Εως και την Κυριακή, οι τριάντα πιο ένθερμοι υποστηρικτές μιας νέας Ευρώπης θα ανταλλάσσουν τις ιδέες τους στο Eurolab, μια διοργάνωση με συντονιστές τον Ρεμ Κούλχας και τον Βόλφγκανγκ Τίλμανς που πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Forum για τον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό οι εργασίες του οποίου ξεκινούν σήμερα στο Αμστερνταμ. Στόχος του Eurolab δεν είναι «ένα χαρούμενο και ωραίο σύμβολο ή τραγούδι ή κάποια χειρονομία» που θα συνοψίζει τα πλεονεκτήματα μιας ενωμένης Ευρώπης, τόνισε ο κ. Τίλμανς. «Αφορά περισσότερο τη βαθύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο επιδρά αυτή η παραπληροφόρηση ανά την Ευρώπη και του πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τον εθνικισμό».

 Φωτό: Μια σημαία για την ΕΕ, διά χειρός Ρεμ Κούλχας (σχέδιο του 2004) Πηγή: Office for Metropolitan Architecture

«Το αδιανόητο τελικά συνέβη. Την ημέρα που με δυσκολία σχηματίζεται η κυβέρνηση Κοταρέλι, στην Ιταλία διαδραματίζεται η πρώτη πράξη της δικής της ελληνικής τραγωδίας» σημείωνε στο χθεσινό πρωτοσέλιδο της La Repubblica (με συνδρομή) ο Μάσιμο Τζανίνι, αρθρογράφος και διευθυντής του οικονομικού ένθετου της ιταλικής εφημερίδας, σχολιάζοντας τις ραγδαίες (πολιτικές και οικονομικές) εξελίξεις των τελευταίων ημερών στη χώρα του. Γιατί μέσα σε ένα δεκαήμερο οι όποιες βλέψεις -«κυριαρχικές τρέλες» σύμφωνα με τον ιταλό δημοσιογράφο– του Ματέο Σαλβίνι και του Λουίτζι ντι Μάιο κόστισαν στην Ιταλία 200 δισεκατομμύρια ευρώ, με το spread να ξεφεύγει πάνω από 300 μονάδες βάσης και το χρηματιστήριο να χάνει τα κέρδη έξι μηνών. Και αυτό σημαίνει ότι «οι ήρωες του διπλού κιτρινοπράσινου λαϊκισμού κατάφεραν να φορτώσουν στη χώρα το βάρος της χρεοκοπίας. Εχασαν το Παλάτσο Κίτζι, προς το παρόν. Αλλά όχι το κεφάλι των αποταμιευτών» έγραψε χαρακτηριστικά ο Τζανίνι.

Αρκεί να μιλήσει κανείς, πρόσθεσε, με έναν επενδυτή από το Λονδίνο ή απλά να διαβάσει τους New York Times ή τους Financial Times για να διαπιστώσει πώς η Ιταλία ενώ θεωρούταν κάποτε ένα «πολιτικό εργαστήριο» κατέληξε σήμερα να αποτελεί την «ωρολογιακή βόμβα» της Ευρώπης. «Και εάν ανησυχεί ακόμα και η κυβέρνηση της Αθήνας για την κατάσταση της Ιταλίας, τότε έχουμε (και εμείς) το μέτρο αυτής της κατάρας».

Σύμφωνα με τον Τζανίνι, οι Ιταλοί πληρώνουν σήμερα τις αντιφάσεις δύο ηγετών που εκλαμβάνουν ως πραξικόπημα τον σχηματισμό μιας ακόμα (της πολλοστής) υπηρεσιακής «μη εκλεγμένης» κυβέρνησης, ενώ πριν από μια εβδομάδα οι ίδιοι προόριζαν για πρωθυπουργό τον αφανή και επίσης μη εκλεγμένο δικηγόρο Τζουζέπε Κόντε. Που χαρακτηρίζουν «καταχρηστικό» τον νέο εντολοδόχο πρωθυπουργό Κάρλο Κοταρέλι, ενώ πριν από τρεις μήνες του πρόσφεραν σχεδόν όλα τα υπουργεία. Που ζητούν την αποπομπή του Ματαρέλα αλλά μετά κάνουν πίσω γνωρίζοντας ότι ο πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας απλά άσκησε τα συνταγματικά δικαιώματά του. «Εάν σήμερα η Ρώμη μοιάζει με την Αθήνα, αυτό δεν οφείλεται στη βούληση των γνωστών “ισχυρών δυνάμεων” που αντιτίθενται στην “κυβέρνηση της αλλαγής”, αλλά στις ενέργειες των επίδοξων εκπροσώπων της» καταλήγει ο ιταλός σχολιαστής.

Φωτό: «Στο ίδιο έργο θεατές». Πηγή: Shutterstock

Στον χαοτικό και απατηλό, όπως διαμορφώνεται το τελευταίο διάστημα, κόσμο που μας περιβάλλει, όλοι όσοι ανησυχούν για τη διάδοση των ψευδών ειδήσεων (fake news), καλό θα είναι να γνωρίζουν πως το μέλλον διαγράφεται ακόμη πιο ζοφερό. Και πως ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες ούτε η Ευρωπαϊκή Ενωση έχουν προετοιμαστεί κατάλληλα για να αντιμετωπίσουν τις διαστάσεις αλλά και τη μορφή που αναμένεται να λάβει η μάστιγα της παραπληροφόρησης τα επόμενα χρόνια.

Μερικές χώρες της Ευρώπης όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ισπανία έχουν ξεκινήσει να εφαρμόζουν κάποια μέτρα προστασίας, ενώ τον περασμένο Απρίλιο ευρωπαίοι αξιωματούχοι κοινοποίησαν και τη νέα στρατηγική της ΕΕ για την πάταξη της διάδοσης ψευδών ειδήσεων στο Διαδίκτυο. Αλλά το πρόβλημα, όπως επισημαίνουν στο Foreign Policy o Κρις Μέσερολ και η Αλίνα Πολιάκοβα, «είναι ότι η τεχνολογία εξελίσσεται πολύ πιο γρήγορα από τις κυβερνητικές πολιτικές. Τα μέτρα της ΕΕ εξακολουθούν να είναι σχεδιασμένα για να πλήττουν την παραπληροφόρηση του χθες και όχι του αύριο» υποστηρίζουν οι δύο αναλυτές του Brookings Institute.

Αλλωστε, ήδη από σήμερα, χάρη σε εφαρμογές όπως το FakeApp μπορεί εύκολα κάποιος να γυρίσει εξαιρετικά προσεγμένα και ρεαλιστικά «ψευδή» βίντεο που είναι ιδιαίτερα δύσκολο να αποκαλυφθούν. Δεδομένου, όμως, ότι πολύ σύντομα ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι θα έχουν πρόσβαση σε εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης, η κατάσταση αναμένεται ότι θα επιδεινωθεί σημαντικά. Και όσοι διαδίδουν ψεύδη και συκοφαντίες σύντομα θα μάθουν και πώς να χρησιμοποιούν προς όφελός τους τους αλγορίθμους και τα κριτήρια επιλογής της Google, του Facebook, του Twitter και των συνεργατών τους.

Για την αντιμετώπιση αυτού που οι δύο ειδικοί αποκαλούν «εκδημοκρατισμό της παραπληροφόρησης», οι ΗΠΑ και η ΕΕ θα πρέπει να διαθέσουν σημαντικά κονδύλια για τη χρηματοδότηση ερευνητικών προγραμμάτων με στόχο την καλύτερη κατανόηση της αλληλεπίδρασης ανάμεσα στην ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και τη μάχη κατά της παραπληροφόρησης. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει επίσης να συνεργαστούν στενά με τους πρωτοπόρους της ψηφιακής τεχνολογίας ώστε να προβλέψουν και να διορθώσουν πιθανές ατέλειες στη νέα γενιά του Διαδικτύου (web 2.0). Τέλος, απαραίτητο θεωρείται και ένα πιο αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο για τη βιομηχανία της ψηφιακής διαφήμισης. Αλλά το πιο σημαντικό είναι η άμεση ανάληψη δράσης από τους πολιτικούς φορείς. Γιατί «εάν η νέα προσπάθεια της ΕΕ για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και άλλες συναφείς πολιτικές δεν καταφέρουν να ακολουθήσουν τις εξελισσόμενες τεχνολογίες, κινδυνεύουν να ξεπεραστούν πριν καν εφαρμοστούν».

Φωτό: Η τεχνητή νοημοσύνη στην υπηρεσία της παραπληροφόρησης. Πηγή: Shutterstock-CreativeProtagon

Εάν όντως ο σκύλος είναι εξοικειωμένος σε εξαιρετικό βαθμό με την ανθρώπινη συμπεριφορά, τότε γιατί να μην καταφεύγει και στο ψέμα για να επιτύχει τους όποιους σκοπούς του; Μάλλον αυτό είχαν στο μυαλό τους οι ελβετοί επιστήμονες που μελέτησαν ενδελεχώς τη συμπεριφορά μιας ομάδας σκύλων για να διαπιστώσουν την εξαιρετική ικανότητά τους να ξεγελούν τους ανθρώπους.

Είκοσι επτά σκύλοι, όπως αναφέρει το Indy100, ένα blog του Independent, εκπαιδεύτηκαν να αναγνωρίζουν μία «συνεργάσιμη» γυναίκα που τους επέτρεπε να τρώνε την αγαπημένη τους τροφή και μια γυναίκα περισσότερο «αυστηρή» που δεν ήταν διαθέσιμη να ενδώσει στις απαιτήσεις τους. Για να συμβεί, όμως, αυτό έπρεπε πρώτα να μάθουν να καθοδηγούν τις δύο κυρίες προς τρία δοχεία: το πρώτο περιείχε λουκάνικα, την αγαπημένη τους τροφή, το δεύτερο μπισκότα, ενώ το τρίτο ήταν άδειο. Και κάθε φορά που μία από τις δύο συνοδούς επρόκειτο να τους ταΐσει, στο άκουσμα της σχετικής εντολής οι σκύλοι οδηγούσαν την εκάστοτε κυρία σε ένα από τα τρία δοχεία.

Η «συνεργάσιμη» συνοδός αντέμειβε τους σκύλους με το περιεχόμενο του δοχείου που επέλεγαν, ενώ η «αυστηρότερη», στην περίπτωση που διάλεγαν το δοχείο με τα λουκάνικα, δεν τους τα πρόσφερε. Και με τον καιρό οι σκύλοι έμαθαν να μην της υποδεικνύουν το δοχείο με την αγαπημένη τους τροφή, γνωρίζοντας, πλέον, ότι θα την κρατούσε η ίδια. Δύο, μάλιστα, από αυτούς δεν της υπέδειξαν ποτέ το δοχείο με τα λουκάνικα.

Φωτό: Είναι απόλυτα πιστοί. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να μας ξεγελάσουν. Πηγή: Shutterstock