«Γιατί, κα Μέρκελ, υποχρεώνετε την Ευρώπη να κάνει κάτι που εσείς δεν το επιλέξατε για τη χώρα σας; Όταν ξέσπασε η κρίση, το 2008, η γερμανική κυβέρνηση προχώρησε σε μαζικές επενδύσεις για να την αντιμετωπίσει, μολονότι το χρέος της ανέβαινε – από το 63% του ΑΕΠ της, σκαρφάλωσε στο 85%», είπε τις προάλλες ο Γερμανός αρχηγός των Πρασίνων, Γιούργκεν Τριττίν, στη Γερμανίδα καγκελάριο, καταγγέλλοντάς την ότι «πρόδωσε την Ευρώπη» συμμαχώντας με τον Ντ. Κάμερον (euobserver). Λίγες μέρες αργότερα, οι Ιταλοί ψηφοφόροι, αντιδρώντας στην πολιτική Μέρκελ, πυροδότησαν τον εκρηκτικό μηχανισμό στο ναρκοπέδιο της ευρωπαϊκής κρίσης. "Η έκρηξη θα πυροδοτήσει κι άλλες εκρήξεις", είναι η μείζων ανησυχία – και, τότε, τι θα γίνει η ευρωζώνη;
Για να το πούμε αλλιώς: Το κρίσιμο ερώτημα που αναδύεται, την επομένη των ιταλικών εκλογών, έχει να κάνει με το σχέδιο «θωράκισης» της ευρωζώνης – μήπως αυτό δεν ήταν σωστό και, άρα, μήπως επιβάλλεται να επανεξεταστεί συνολικά, προτού το ναρκοπέδιο τιναχτεί στον αέρα; Διότι, αν στην περίπτωση της Ελλάδας, η μομφή πως η καθυστέρηση στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων ευθύνεται για τη βραδύτητα στην πορεία ανάκαμψης, για την περίπτωση της Ιταλίας τι θα μπορούσε να προσάψει η κα Μέρκελ στην ιταλική κοινωνία, αφού η ίδια είχε επανειλημμένα συγχαρεί τον Μάριο Μόντι για τη σωστή διαχείριση της κρίσης; Κι αν, λοιπόν, «όλα πήγαιναν καλά κα Μαρκησία», (όπως έλεγε το γαλλικό τραγουδάκι) πώς δεν έγινε αυτό κατανοητό από τους Ιταλούς, οι οποίοι επεδίωξαν, με την ψήφο τους, την ανατροπή;
Σήμερα, η ευρωπαϊκή ηγεσία κρατά την ανάσα της και περιμένει να δει πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση στην κεντρική πολιτική σκηνή της Ρώμης. Κατά την αισιόδοξη ανάγνωση των αναλυτών (Financial Times, W. Munchau) ένας «μεγάλος συνασπισμός» Μπερζάνι-Μπερλουσκόνι μπορεί να αποδειχθεί αναγκαίος για τη σταθεροποίηση του πολιτικού συστήματος. Κι αν οι Ιταλοί, λέει, δεν έχουν την εμπειρία μιας τέτοιας συνεργασίας, πρέπει να επισημανθεί ότι ούτε οι Γερμανοί την είχαν το 1967 ή το 2005. Ασφαλώς, σημειώνει ο αναλυτής, συνασπισμοί αυτού του εύρους δεν αποτελούν τον ορθό τρόπο διακυβέρνησης μιας χώρας, καθώς αφήνουν τα ριζοσπαστικά κόμματα να αναπτύσσονται στο προστατευμένο φυτώριο της αντιπολίτευσης. Όμως, για μια συγκεκριμένη περίοδο, μια τέτοια συμμαχία μπορεί να είναι η ενδεδειγμένη λύση.
Κατά την απαισιόδοξη ανάγνωση, την οποία συμμερίζονται οι περισσότεροι αναλυτές, η Ιταλία είναι σήμερα «ακυβέρνητη», βυθισμένη σε ένα αδιέξοδο που τραντάζει ήδη τις χρηματαγορές της και κλονίζει όλες τις ευρωπαϊκές χρηματαγορές, ενδεχομένως ενώπιον μιας νέας εκλογικής διαδικασίας που θα τη βυθίσει σε ένα ακόμη χειρότερο αδιέξοδο.
Οι Ιταλοί ψηφοφόροι λένε αναλυτές (Le Monde, Marc Lazar) με την ψήφο τους έστειλαν τρία μηνύματα στην Ε.Ε. – πρώτον, ότι η πολιτική της λιτότητας, χωρίς άμεση προοπτική ανάπτυξης και χωρίς κοινωνικό όραμα, είναι ανέφικτη. Δεύτερον, ότι η διαχείριση της κρίσης, από τις πολιτικές ηγεσίες, γέννησε την καχυποψία πως δεν υπάρχει αποτελεσματικότητα και, άρα, δεν είναι ορατή η διέξοδος. Και, τρίτον, ότι η ευρωπαϊκή αμφιθυμία στη διαχείριση της κρίσης γέννησε ένα αίσθημα αμφιβολίας για το ευρωπαϊκό εγχείρημα, συνολικά. Το αποτέλεσμα των ιταλικών εκλογών «δεν είναι μια ανωμαλία, ούτε αποτελεί ένα ευρωπαϊκό εξωτικό είδος… Σε όλες, σχεδόν, τις ευρωπαϊκές χώρες, οι πολίτες επιλέγουν τις εκλογές για να στείλουν τον λογαριασμό στις κυβερνήσεις τους, που τους επιβάλλουν μια σκληρή πολιτική λιτότητας».
Τα αποτελέσματα των ιταλικών εκλογών έδειξαν, επομένως, μιαν αντίδραση στο ευρωπαϊκό εγχείρημα, έτσι όπως σήμερα πορεύεται. «Οι συνέπειες», υπογραμμίζεται, «είναι εμφανείς: δημοκρατικά ατυχήματα αυτού του είδους είναι όχι απλά δυνατά, αλλά όλο και περισσότερο πιθανά».
Ο Νίκος Θέμελης έλεγε ότι «από την ώρα που ξέσπασε η κρίση, κατά παράδοξο τρόπο, επί της ουσίας, επιβεβαιώνεται – τελικά – το χειρότερο σενάριο». Οι ιταλικές εκλογές αποτελούν άλλη μια εφαρμογή εκείνης της (οξυδερκούς, δυστυχώς) παρατήρησης. Και το αλλόκοτο είναι πως, παρά το γεγονός ότι η κρίση προκάλεσε μείζονες ανατροπές στο οικονομικό και το κοινωνικό πεδίο, οι πολιτικές ηγεσίες διαδέχονται η μια την άλλη, εφαρμόζοντας την ίδια κι απαράλλαχτη συνταγή. Εκπλήξεις, επομένως, σαν αυτή του Μπέμπε Γκρίλο, βρίσκουν εύφορο έδαφος να αναπτυχθούν. Μόνο στην Ιταλία; Ασφαλώς όχι. Στην Ιταλία, απλώς, τέθηκε σε λειτουργία ο μηχανισμός αφύπνισης.