Ήταν, αυτό που λένε «αστάθμητος» εξωγενής παράγοντας – η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης που έκρινε «σύννομη» τη Διακήρυξη ανεξαρτησίας του Κοσόβου, είχε έναν απλό γνωμοδοτικό χαρακτήρα. Και όμως, απλώθηκε με τέτοια ταχύτητα η δυναμική που εξαέρωσε, ώστε στην πραγματικότητα αλλάζει τον ρού του κόσμου. Από τα κατεχόμενα ως τη Φλάνδρα, απ΄την Καταλωνία ως τη Σκωτία, απ΄τη χώρα των Βάσκων ως την Αμπχαζία και τη Ν.Οσετία, απ΄τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη ως το Θιβέτ, το Ξιάν και τη Σανγκάη, κάθε κοινότητα που θέλει την ανεξαρτησία της, είδε ξαφνικά την πόρτα ανοιχτή. Αποσχιστικά κινήματα απανταχού της γής αναθάρρησαν, πολλές κυβερνήσεις έμειναν συγκλονισμένες απ΄την αναπάντεχη τροπή που παίρνουν τα πράγματα και η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ τον Σεπτέμβρη αναδεικνύεται ως το κρίσιμο ιστορικά σταυροδρόμι των εξελίξεων.
Το Δικαστήριο της Χάγης, που ιδρύθηκε από τον ΟΗΕ και βρίσκεται υπό την αιγίδα του έλαβε την επίμαχη απόφαση κατά πλειοψηφία – 10-4 ήταν, λένε, οι ψήφοι. Είχε προηγηθεί μια μακρά ακροαματική διαδικασία, όπου παρενέβησαν 29 χώρες (Ελλάδα, Κύπρος, Ισπανία, Ρωσία, ΗΠΑ κ.α.) για να υποστηρίξουν τη θέση τους επί του ερωτήματος «ήταν νόμιμη η μονομερής διακήρυξη ανεξαρτησίας του Κοσόβου;»
«Ναι» απάντησε το δικαστήριο, διευκρινίζοντας ότι η θέση του αυτή είναι «γνωμοδοτική» και πάντως δεν απαντά στο επόμενο ερώτημα, που δεν του τέθηκε: «το Κόσοβο πληροί τα κριτήρια για να γίνει κράτος;» Στο ερώτημα αυτό θα απαντήσει η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, είτε με πλειοψηφία ¾ (όπερ αδύνατο), είτε με την ομόφωνη συγκατάθεση του Συμβουλίου Ασφαλείας. Εκεί όμως, το αίτημα που αναμένεται να υποβάλει το Κόσοβο, φαίνεται πως θα προσκρούσει στην αντίθεση της Ρωσίας, που αναλαμβάνει τον Αύγουστο την Προεδρία του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Η Ρωσία, όπως επίσης η Κίνα, αλλά και η Ελλάδα, Ισπανία, Κύπρος, Ρουμανία και Σλοβακία, δεν έχουν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσόβου – την οποία έχουν αναγνωρίσει 69 χώρες. Η Μόσχα (που κατέστειλε το αποσχιστικό κίνημα της Τσετσενίας, αλλά έχει αναγνωρίσει τη Ν.Οσετία και την Αμπχαζία!) δήλωσε προχτές, ότι η θέση της δεν επηρεάζεται από την απόφαση του δικαστηρίου και παραμένει αναλλοίωτη κατά της αναγνώρισης του Κοσόβου. Ομοίως έπραξε και η Κίνα, που τάχθηκε υπέρ των «θεμελιωδών» αρχών του διεθνούς δικαίου, οι οποίες επιτάσσουν τον «σεβασμό στην εθνική κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα». Η Ισπανία επίσης δήλωσε ότι δεν αλλάζει τη θέση της, η Κύπρος αμήχανα υποτονθόρισε πως «τα κατεχόμενα είναι διαφορετική περίπτωση απ΄το Κόσοβο», η Ελλάδα κατέφυγε στην υπέρβαση και μίλησε για την ανάγκη διαλόγου Σερβίας-Κοσόβου χάριν της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή, ενώ οι ΗΠΑ εκδήλωσαν την ικανοποίησή τους και κάλεσαν τον κόσμο να αναγνωρίσει το Κόσοβο και η ΕΕ δήλωσε την ετοιμότητά της να συμβάλλει στην προσέγγιση Σερβίας-Κοσόβου.
Καθηγητές του διεθνούς δικαίου απ΄όλο τον κόσμο έσπευσαν να αναδείξουν τη «μοναδικότητα» της περίπτωσης που αποδίδει το Διεθνές Δικαστήριο στη Διακήρυξη του Κόσοβου. «Η απόφαση συναρτάται στενά και αποκλειστικά με το Κόσοβο» τονίζουν, «το δικαστήριο με ένα κομψό τρόπο αποκλείει τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί η απόφασή του ως προηγούμενο» υπογραμμίζουν, «η γνωμοδοτική απόφαση δεν γεννά δικαιώματα» επισημαίνουν. Οι επισημάνσεις αυτές ωστόσο αφορούν το ακαδημαϊκό πεδίο – η δυναμική της απόφασης έχει ένα βαθύτατα πολιτικό στοιχείο που της προσδίδει έναν ανατρεπτικό χαρακτήρα.
Η απόφαση του Δικαστηρίου προκάλεσε σεισμό στη Σερβία, που αισθάνθηκε «ταπεινωμένη». Μετά από το πρώτο σοκ, η ηγεσία της δήλωσε πως θα κορυφώσει μια διπλωματική εκστρατεία ενημέρωσης σε 55 χώρες για να κρατήσει περιορισμένο το ρεύμα αναγνωρίσεων του Κοσόβου και θα ετοιμαστεί για να δώσει την τελική της μάχη στη Ν.Υόρκη τον Σεπτέμβριο. Κι ενώ πολλοί εκτιμούν ότι η φιλοδυτική κυβέρνηση του Προέδρου Μπ.Τάντιτς και του σοσιαλιστή Ί.Ντάτσιτς θα δεχθεί ισχυρές πολιτικές πιέσεις από τη δεξιά αντιπολίτευση του Τ.Νίκολιτς, υπάρχουν κι οι μετριοπαθείς φωνές – όπως του διαπρεπούς αναλυτή Ίβαν Βέιβοντα, που προτρέπει την κυβέρνηση «να δουλέψει στενά με την ΕΕ» στην προετοιμασία της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, γιατί η ευρωπαϊκή προοπτική της Σερβίας πρέπει να παραμείνει ανοιχτή και γιατί – κυρίως – «δεν μπορούμε να δεχθούμε και μιαν άλλη ήττα στο πλαίσιο του ΟΗΕ».
Αξίζει τέλος να σημειωθεί, ότι η πολύκροτη απόφαση του δικαστηρίου της Χάγης εκτιμάται πως μπορεί να οδηγήσει σε δύο αντίρροπα ρεύματα που απειλούν να αποσταθεροποιήσουν πολλές περιοχές του κόσμου. Από τη μια, θα οξυνθεί η πίεση των αποσχιστικών κινημάτων, από την άλλη όμως θα διαμορφωθεί και μια σκληρή πολιτική εθνικής περιχαράκωσης από τις κυβερνήσεις. Κι απ΄το πιθάρι της Πανδώρας, έμεινε μόνο η ελπίδα.