Η 25η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί ως η Διεθνής μέρα εξάλειψης της βίας κατά των γυναικών. Η κακοποίηση των γυναικών και των νεαρών κοριτσιών αποτελεί παγκοσμίως μία από τις συχνότερες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πηγή σοβαρών προβλημάτων σωματικής και ψυχικής υγείας.
Η βία κατά των γυναικών είτε ασκείται από κάποιο μέλος του οικογενειακού περιβάλλοντος είτε από κάποιον άγνωστο, λαμβάνει διαφορετικές μορφές κι εκδηλώνεται με τρόπους που δεν είναι πάντα εύκολα ανιχνεύσιμοι. Συχνά, για παράδειγμα, δεν συνειδητοποιούμε ότι εκτός από φυσική (ξυλοδαρμός, περιορισμός στο σπίτι, στέρηση τροφής) ή σεξουαλική (βιασμός, μακροχρόνια κακοποίηση) η βία κατά των γυναικών μπορεί να είναι ψυχολογική (απειλές, προσβολές, εκφοβισμός) ή, απλά, οικονομική (είναι άραγε τυχαίο που η πλειοψηφία των εργαζομένων στις «μονάδες μαύρης εργασίας», τα γνωστά sweatshops, από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και σήμερα, είναι γυναίκες;).
Οι πιο συνηθισμένες αιτίες φαινομένων κακοποίησης είναι η έλλειψη παιδείας, οι θρησκευτικές ιδεοληψίες, η αποδοχή της σωματικής τιμωρίας ως μέσου διαπαιδαγώγησης, η κακοποίηση του θύματος ή και του θύτη κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, η διαβίωση σ’ ένα σπίτι όπου τα παιδιά γίνονται μάρτυρες συζυγικής βίας, η απουσία οικονομικών πόρων του θύματος, ο εθισμός στο αλκοόλ ή άλλες ουσίες, και η πεποίθηση ότι οι γυναίκες υστερούν ως προς διάφορες ικανότητες με τρόπο που δεν τις καθιστά μόνο πιο ευάλωτες, αλλά και περισσότερο δεκτικές στη βία τόσο των ανδρών, όσο και άλλων γυναικών.
Η μεγαλύτερη και πιο οργανωμένη μορφή βίας κατά των γυναικών ακούει σήμερα στο όνομα «παγκόσμια βιομηχανία του σεξ», όχι μόνο επειδή οι πιο φτωχές και κοινωνικά παραγκωνισμένες γυναίκες εργάζονται σε αυτήν, αλλά και λόγω του τρόπου με τον οποίο προβάλει διαστρεβλωμένες εικόνες του γυναικείου σώματος και της ερωτικής πράξης. Η δύναμη τής εικόνας είναι μεγάλη. Πόσοι από μας μπορούν να ισχυριστούν ότι δεν έχουν δει ποτέ ταινίες πορνό ή δεν έχουν αγοράσει περιοδικά με σχετικό περιεχόμενο, ενώ γνωρίζουν ότι η συμμετοχή των εκδιδόμενων και προβαλλόμενων γυναικών μπορεί να είναι αποτέλεσμα στυγνής επιβολής, κι όχι προσωπικής επιλογής; Νιώθουμε άσχημα γι αυτό; Μάλλον όχι. Ο ψευδό-φιλελευθερισμός που επικρατεί σε πολλές δυτικές χώρες, όπου διακινούνται τόσα χρήματα από την εκπόρνευση του γυναικείου σώματος, μας έχει κάνει να πιστεύουμε ότι η αποδοκιμασία της πορνογραφίας ισοδυναμεί με πολιτικό συντηρητισμό και με μία σειρά από συμπλέγματα που συνδέονται με τον έρωτα και το γυμνό. Οι γυναίκες που διαφημίζονται προς πώληση για διαδικτυακό -και όχι μόνο- σεξ σε περιοδικά, εφημερίδες και τηλεοπτικά κανάλια -σαν οποιοδήποτε άλλο προϊόν- δίπλα στις ημίγυμνες φωτογραφίες τους, είναι ένα φαινόμενο που έχει πάψει να μας σοκάρει και να μας προβληματίζει σαν κοινωνία, καθώς έχουμε φτάσει να θεωρούμε την κατάσταση αυτή φυσική. Μόνο στη χώρα μας, σύμφωνα με μάλλον συντηρητικούς υπολογισμούς που οφείλονται στη δυσκολία συλλογής στοιχείων, πιστοποιείται ότι τα έσοδα από την πελατεία για την χρήση εξαναγκαστικά εκδιδόμενων ανήλικων και ενήλικων γυναικών τις δύο τελευταίες δεκαετίες ανέρχεται στα 6.000.000.000€.
Στην Βρετανία, κοινωνικοί φορείς που συσπειρώνονται γύρω από την περίφημη ομάδα Z –zero tolerance: μηδενική ανοχή (στη βία)– έχουν προτείνει την ένταξη στα σχολεία εκπαιδευτικών προγραμμάτων όπου διδάσκεται όχι μόνο ότι η βία πρέπει να εξαλειφθεί, αλλά κυρίως τι σημαίνει κακοποίηση, με ποιους τρόπους εκδηλώνεται, και πόση βλάβη είναι ικανή να προκαλέσει στα θύματά της. Είναι όμως αυτή η παροχή πληροφοριών αρκετή για να εξασφαλίσει την σταδιακή εξαφάνιση της βίας κατά των γυναικών, την στιγμή που ζούμε σε μία κουλτούρα που ανθεί οικονομικά από την οργανωμένη υποτίμηση και κακοποίηση τους; Κινηματογραφικές ταινίες, ευπώλητα βιβλία, περιοδικά ποικίλης ύλης, η μουσική βιομηχανία, οι σαπουνόπερες, ως και τα δελτία ειδήσεων -όλα τα στοιχεία που συνθέτουν την τρέχουσα δημοφιλή κουλτούρα- προβάλουν εικόνες που υποτιμούν το γυναικείο φύλο προετοιμάζοντας νέες γενιές κοριτσιών για ένα συγκεκριμένο αξιακό σύστημα.
Δεν είναι πλέον ακραίο να ισχυριστούμε ότι τα σεξιστικά στερεότυπα που καθημερινά όλοι οι καταναλωτές αυτής της κουλτούρας εσωτερικεύουμε και αναπαράγουμε, διαβρώνουν τον τρόπο σκέψης μας σε σημείο που, αρκετοί από εμάς, αδυνατούμε ν’ αναγνωρίσουμε τη κακοποίηση όπου και όπως εμφανίζεται, να ευαισθητοποιηθούμε για τα όσα συμβαίνουν και, κατά συνέπεια, ν’ αντιδράσουμε αποτελεσματικά.