Για τον Μαρκ Ζάκερμπεργκ αυτή είναι η «τέλεια καταιγίδα». Αυτή τη φορά όμως όχι υπέρ του. Ισως για πρώτη φορά τα τελευταία 17 χρόνια, από εκείνον δηλαδή τον μαγικό Φεβρουάριο του 2004 οπότε το Facebook εμφανίστηκε στους υπολογιστές κάποιων λιγοστών φοιτητών αμερικανικών πανεπιστημίων, για να κατακτήσει έπειτα ολόκληρο τον κόσμο, ο Ζάκερμπεργκ τα βλέπει να συμβαίνουν όλα εναντίον του.
Πρώτα ήρθαν οι καταγγελίες της Wall Street Journal, για μια σειρά από αθέμιτες και επικίνδυνες πρακτικές της Facebook Inc., καταγγελίες βασισμένες στις διαρροές εγγράφων από την καρδιά της μυστικοπαθούς αυτοκρατορίας που είχε ο ίδιος χτίσει· κάποιος «είχε μιλήσει» και έβγαζε τις βρωμιές του Facebook και του Instagram προς τα έξω.
Επειτα αυτό το πρόσωπο βγήκε δημόσια στην αμερικανική TV: η 37χρονη Φράνσις Χάουγκεν που ήταν product manager στο Facebook ως τον περασμένο Μάιο, έδωσε συνέντευξη στο «60 Minutes», την παλαιότερη και διασημότερη εκπομπή δημοσιογραφικών αποκαλύψεων της αμερικανικής τηλεόρασης και τα είπε όσο πιο απλά γίνεται: ο Ζάκερμπεργκ βάζει «το κέρδος πάνω από την ασφάλεια».
Μετά ήρθε το διεθνές μπλακάουτ των προϊόντων της Facebook Inc.: WhatsApp, Instagram, Facebook και Messenger βγήκαν επί ώρες εκτός λειτουργίας, δημιουργώντας αναστάτωση σε δισεκατομμύρια χρήστες τους σε όλον τον πλανήτη, κλονίζοντας την αξιοπιστία των συγκεκριμένων εφαρμογών, εξαφανίζοντας έναν κύκλο εργασιών 160 δισ. δολαρίων και κάνοντας φτωχότερο τον Ζάκερμπεργκ κατά έξι δισ. δολάρια σε μία μόλις συνεδρίαση της Γουόλ Στριτ.
Και τώρα ήρθε η κατάθεση της Χάουγκεν στο Κογκρέσο, το οποίο άλλωστε εδώ και καιρό προβληματίζεται για την ισχύ και την επιρροή των λεγόμενων μέσων κοινωνικής δικτύωσης –ιδίως αυτών του Μαρκ Ζάκερμπεργκ– στον τρόπο που λειτουργεί η αμερικανική Δημοκρατία.
Η κατάθεση της 37χρονης μηχανικού Πληροφορικής στην υποεπιτροπή Εμπορίου, Επιστημών και Μεταφορών της Γερουσίας, είχε και αυτή διαρεύσει. Ολοι ήξεραν ότι θα περιέγραφε το δημιούργημα του Ζάκερμπεργκ ως «μία από τις σοβαρότερες απειλές για τις ΗΠΑ που χρήζει επείγουσας αντιμετώπισης». Και ότι θα ζητούσε από τους γερουσιαστές να θέσουν επιτέλους ένα ρυθμιστικό πλαίσιο για την λειτουργία του Facebook, πράγμα που πολλοί ανάμεσά τους δεσμεύονται συχνά να κάνουν, αλλά δεν το κάνουν.
«Το βασικό είναι ότι κανείς δεν μπορεί να καταλάβει τις καταστροφικές επιλογές της Facebοok καλύτερα από την Facebοok, διότι μόνο η Facebook μπορεί να δει κάτω από την “κουκούλα”», έγραψε χαρακτηριστικά στο κείμενο της κατάθεσής της. H ίδια περιέγραψε την πλατφόρμα ως επικίνδυνη τόσο για τα παιδιά, όσο και για την ίδια την αμερικανική Δημοκρατία.
«Ενα κρίσιμο σημείο εκκίνησης για την θέσπιση αποτελεσματικού ρυθμιστικού πλαισίου είναι η διαφάνεια». «Σε αυτήν την βάση μπορούμε θα θεσπίσουμε εύλογους κανόνες και στάνταρντ για να αντιμετωπίσουμε τις ζημίες των καταναλωτών, το παράνομο περιεχόμενο, την προστασία δεδομένων, τις πρακτικές κατά του ανταγωνισμού, τα αλγοριθμικά συστήματα και ακόμη περισσότερα», συμπλήρωσε.
Η Χάουγκεν εξάλλου αναμενόταν να πει στους αμερικανούς γερουσιαστές αυτό που ήδη ήξεραν: τα στελέχη της Facebook Inc. συστηματικά επιλέγουν τα κέρδη έναντι της ασφάλειας.
«Η ηγεσία της εταιρείας γνωρίζει τρόπους για να κάνει το Facebook και το Instagram ασφαλέστερα και δεν θα κάνουν τις αναγκαίες αλλαγές διότι έχουν θέσει τα τεράστια κέρδη τους πάνω από τους ανθρώπους. Δεν λογοδοτούν σε κανέναν», σημείωνε στην κατάθεσή της.
«Οταν διαπιστώσαμε ότι οι καπνοπαραγωγοί απέκρυπταν τις βλάβες που προκαλούσαν, η κυβέρνηση ανέλαβε δράση. Οταν καταλάβαμε ότι τα αυτοκίνητα ήταν πιο ασφαλή με τις ζώνες ασφαλείας, η κυβέρνηση ανέλαβε δράση. Σας παρακαλώ να κάνετε το ίδιο για την Facebook», ανέφερε στο προσχέδιο της κατάθεσής της που είδε το φως της δημοσιότητας λίγη ώρα προτού μπει στην αίθουσα της Επιτροπής.
«Η Facebook έχει γίνει μία εταιρεία 1.000 δισεκατομμυρίων δολαρίων παράγοντας κέρδη εις βάρος της δικής μας ασφάλειας, καθώς και της ασφάλειας των παιδιών μας… Ανέλαβα την πρωτοβουλία διότι συνειδητοποίησα μία τρομακτική αλήθεια: σχεδόν κανείς εκτός της Facebook δεν γνωρίζει τι γίνεται στο εσωτερικό της Facebook. Η διεύθυνση της εταιρείας αποκρύπτει ζωτικές πληροφορίες από το κοινό, από την αμερικανική κυβέρνηση, από τους μετόχους και από τις κυβερνήσεις ολόκληρου του κόσμου».
Ολα είχαν ξεκινήσει μερικές εβδομάδες νωρίτερα όταν η Wall Street Journal δημοσίευσε έρευνα που βασιζόταν σε στοιχεία που είχε προμηθεύσει η Χάουγκεν. Αφορούσαν το Instagram και τις επιπτώσεις του στην ψυχική υγεία των εφήβων.
Αλλη έρευνα έδειξε επίσης ότι η εταιρεία δεν έλαβε μέτρα για να περιορίσει την εντιεμβολιαστική ρητορική, γνώριζε ότι το Instagram βλάπτει την ψυχική υγεία των κοριτσιών και δεν έλαβε επαρκή μέτρα για την πρόληψη της χρήσης του Facebook από ανθρώπους που σχεδιάζουν βίαιες ενέργειες.
Στη συνέντευξή της στο CBS, η Χάουγκεν έδειξε να ακολουθεί τα χνάρια του εμβληματικού whistleblower Έντουαρντ Σνόουντεν. Ανέφερε ότι εργαζόταν και μάλιστα σε θέση ευθύνης στην Facebook και κάποια στιγμή δεν άντεξε άλλο τις πρακτικές της και αποφάσισε να δράσει. Πυρήνας της προβληματικής λειτουργίας της πλατφόρμας είναι ότι στην εταιρεία επικρατεί το δόγμα το «κέρδος πάνω από την ασφάλεια», είπε.
Τα στοιχεία που είχε δημοσιεύσει η WSJ αφορούσαν μια σειρά από ζητήματα που ξεκινούσαν από την προνομιακή αντιμετώπιση που έδινε το Facebook στους VIP χρήστες του και κατέληγαν στη χαλαρή αντιμετώπιση φαινομένων διακίνησης ναρκωτικών και ανθρώπων μέσω της πλατφόρμας. Αποκαλύφθηκε επίσης μήνυση που έχουν κάνει μέτοχοι της εταιρείας με την κατηγορία για συμφωνία της διοίκησης της με την αμερικανική κυβέρνηση ώστε να σταματήσει η έρευνα για το σκάνδαλο διαρροής προσωπικών δεδομένων των χρηστών της πλατφόρμας. Οι μέτοχοι υποστηρίζουν ότι η εταιρεία αποδέχτηκε πολύ εύκολα το κολοσσιαίο πρόστιμο πέντε δισ. δολαρίων ώστε να μην κατηγορηθεί για οτιδήποτε ο συνιδρυτής και αφεντικό της εταιρείας Μαρκ Ζάκερμπεργκ.
Η Χάουγκεν ανέφερε ότι αποχώρησε εξοργισμένη από την εταιρεία για όσα συμβαίνουν εκεί και ανάμεσα στα άλλα έχει προχωρήσει σε σειρά καταγγελιών στην αμερικανική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς με την κατηγορία ότι η Facebook παραπλανά τους επενδυτές.
Το Καπιτώλιο
Μια ακόμη πολύ σημαντική αποκάλυψη που έκανε η Χάουγκεν είναι ο πολύ σκοτεινός ρόλος που κατηγορείται ότι έπαιξε το Facebook σε όσα εξελίσσονταν στις ΗΠΑ μετά τις εκλογές του 2020. Όπως ανέφερε, η εταιρεία αποφάσισε αμέσως μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων τον Νοέμβριο, να διαλύσει την ομάδα που ήταν επιφορτισμένη να παρακολουθεί τις αναρτήσεις και το περιεχόμενο που σχετιζόταν με τις εκλογές και κυρίως να ελέγχει την παραπληροφόρηση που κυκλοφορούσε στον κυβερνοχώρο εκείνη την περίοδο πάνω σε αυτά τα θέματα. Σύμφωνα με το πρώην στέλεχος της Facebook αυτή η απόφαση συνέβαλε σε σημαντικό βαθμό στην εισβολή στο Καπιτώλιο από τους υποστηρικτές του Ντόναλντ Τραμπ.
Η Facebook είχε δεχτεί έντονη κριτική ότι επέτρεψε στους δράστες της εισβολής να την οργανώσουν μέσα από την πλατφόρμα με τον Ζάκερμπεργκ να αμύνεται τότε κάνοντας λόγο για τα δικαιώματα ελευθερίας της έκφρασης και αλλά και για το δικό του δικαίωμα να κρατήσει ουδετερότητα ανάμεσα στις αντιμαχόμενες πλευρές. Όπως φαίνεται από όσα λέει η Χάουγκεν η εταιρεία στην καλύτερη περίπτωση… έκλεισε το μάτι σε όσους δεν αποδέχονταν το εκλογικό αποτέλεσμα, δίνοντας τους το ελεύθερο να δράσουν.
Ο αντιπρόεδρος του τομέα Διεθνών Σχέσεων της Facebook Νικ Κλεγκ εμφανίστηκε μετά τη συνέντευξη της Χάουγκεν στο CNN δηλώνοντας ότι είναι γελοίο να κατηγορείται η εταιρεία για συμμετοχή στην εισβολή στο Καπιτώλιο. Η Facebook Inc. από την πλευρά της, ως πρώτο επίσημο σχόλιο, ανέφερε ότι δεν υπάρχει τίποτε μεμπτό στην λειτουργία της, ότι έχει επενδύσει τεράστια ποσά στον έλεγχο του περιεχομένου και ότι σε κάθε περίπτωση, αν κληθεί, είναι στη διάθεση των Αρχών για να δώσει όποιες απαντήσεις ή διευκρινίσεις χρειάζονται. Ακολούθησε το μπλακάουτ…