Πόσο αποτελεσματική αποδεικνύεται η απαγόρευση της κυκλοφορίας των ανθρώπων όσον αφορά την αναχαίτιση της μετάδοσης κάποιας αρρώστιας; Τέλος πάντων, τι έχει να πει επί του προβλήματος η επιστήμη; Κατά το παρελθόν τέτοιο μέτρο και αποκλειστικά για τις νυχτερινές ώρες επιβλήθηκε σε περιπτώσεις πολέμων ή φυσικών καταστροφών, με βασικό σκοπό τη διατήρηση κάποιας ευταξίας στο όποιο πεδίο (πόλη, νομός, κ.λπ.). Ποτέ δεν είχε εφαρμοστεί σε υγειονομική κρίση, ώσπου εμφανίστηκε ο τρομερός κορονοϊός.
Μέσα στο δεκαπεντάμηνο της πανδημίας σιωπητήριο (όχι μόνο νυχτερινό, αλλά και πρωινό) σάλπισε σε πάμπολλες χώρες, ωστόσο με αμφισβητήσιμα αποτελέσματα, όπως δείχνουν οι τελευταίες έρευνες. Γενικά βέβαια, ο κατ’ οίκον περιορισμός, ιδίως τη νύχτα, χρησιμεύει για τη μείωση της κοινωνικής κινητικότητας, συνεπώς και για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού, ωστόσο πρόκειται ως φαίνεται για συνθήκη που από μόνη της δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά δίχως τη λήψη άλλων μέτρων (απολυμάνσεις χεριών, τήρηση αποστάσεων, εμβολιασμός, κ.λπ.).
Οι περισσότερες κυβερνήσεις επέβαλαν το «κλείδωμα» έχοντας την εντύπωση ότι ο περιορισμός των πολιτών μέσα στα διαμερίσματα από μία συγκεκριμένη ώρα και μετά θα εμποδίσει τις συναναστροφές και θα επιβραδύνει τη μετάδοση του κορονοϊού. Πλέον όμως πολλοί ειδικοί ομονοούν σε τούτο: δεν είναι εύκολη η κατανόηση των αποτελεσμάτων του «κλειδώματος», δεν είναι εύκολη η όποια απάντηση, δεδομένου ότι το πρόβλημα έχει πολλούς «αγνώστους»: τη μάσκα, το πλύσιμο ή την απολύμανση των χεριών, τις αποστάσεις, αλλά και μία «σταθερά», την οικονομική ζημία που υφίστανται τα νοικοκυριά.
«Αν, θεωρητικώς, υπάρχουν θετικές εξελίξεις, λόγου χάρη σε έναν μήνα από σήμερα, τι θα έχει συμβεί; Η επιτυχία θα οφείλεται στην απαγόρευση της κυκλοφορίας ή σε όλα τα προαναφερθέντα μέτρα μαζί» αναρωτιέται η Χέλεν Μπούτσερ, εξειδικευμένη στις μολυσματικές ασθένειες, και την απορία της καταγράφουν οι New York Times. Μάλλον συμφωνεί μαζί της και ο βιοστατιστικολόγος καθηγητής Αϊρα Λονγκίνι, του Πανεπιστημίου της Φλόριντα, ο οποίος υποστηρίζει ότι τα στοιχεία σχετικά με την αποτελεσματικότητα της απαγόρευσης κυκλοφορίας των ανθρώπων παραμένουν ασαφέστατα.
Η δε Μαρία Πολιακόβα, οικονομολόγος του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, που ρωτήθηκε επίσης από τους New York Times, θέτει ζήτημα διάκρισης: «Εφ’ όσον τα καταστήματα είναι κλειστά, μία οικογένεια δεν είναι δυνατόν να εμποδίζεται να βαδίζει» λέει, λαμβάνοντας υπ’ όψιν της ότι ο κορονοϊός, όπως όλοι οι ιοί, ευδοκιμεί σε εσωτερικούς χώρους και ότι οι περισσότερες από τις λοιμώξεις ενσκήπτουν ακριβώς μέσα στα σπίτια όπου συνωστίζονται τα μέλη της οικογενείας.
Αν στο ξεκίνημα της πανδημίας, πέρσι τον Φεβρουάριο, ελάχιστα ήταν γνωστά σχετικά με την αξία της απαγόρευσης κυκλοφορίας, πλέον έχουν πραγματοποιηθεί μελέτες οι οποίες προσπάθησαν να απαντήσουν στο ερώτημα αν το «κλείδωμα» άξιζε τον κόπο και το κόστος. Η έρευνα που δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Science τον περασμένο Ιανουάριο ανέλυσε δεδομένα από την κοιτίδα του κορονοϊού, την κινεζική πόλη Γουχάν, με στοιχεία από την έναρξη του εκεί «κλειδώματος». Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η απαγόρευση της κυκλοφορίας είχε παράδοξο αποτέλεσμα: οι περιορισμοί που επέβαλε το κράτος στους πολίτες μείωσαν μεν τη μετάδοση εντός της κοινότητας, ωστόσο αύξησαν τον κίνδυνο των ενδοοικογενειακών λοιμώξεων.
Υπάρχουν και οι μεταλλάξεις
Πιο πρόσφατα, μία άλλη μελέτη που πραγματοποιήθηκε στη Γαλλία (χώρα που υιοθέτησε μία από τις πιο σκληρές πολιτικές απαγόρευσης κυκλοφορίας παγκοσμίως) και δημοσιεύθηκε στο Eurosurveillance έδειξε ότι η απαγόρευση της κυκλοφορίας, μαζί με τους υπόλοιπους περιορισμούς, μείωσε το ποσοστό αναπαραγωγής του κορονοϊού κάτω από το 1 (και συνεπώς σταθεροποίησε των αριθμό των εισαγωγών στα νοσοκομεία για νοσηλεία), ωστόσο δεν κατάφερε να σταματήσει τη μετάδοση της λεγόμενης βρετανικής μετάλλαξης, η οποία όχι μόνο δεν περιορίστηκε, αλλά εξαπλώθηκε εκθετικά. Επομένως, σύμφωνα με την ανάλυση, η απαγόρευση κυκλοφορίας μπορεί στην πραγματικότητα να μειώσει τον αριθμό των κρουσμάτων και τις νοσηλείες, όμως από μόνη της δεν επαρκεί ώστε να αποφευχθεί ένα νέο κύμα.
Φωνάζουν οι μαγαζάτορες
Στην Ιταλία προκαλεί αντιδράσεις η επιλογή της κυβέρνησης του Μάριο Ντράγκι να παρατείνει την απαγόρευση κυκλοφορίας ως το καλοκαίρι, από τις 10 το βράδυ μέχρι τις 5 τα χαράματα. Οι μεγαλύτερες αντιδράσεις εκδηλώνονται από τους μαγαζάτορες, της εστίασης κυρίως, οι οποίοι ήλπιζαν να ληφθεί απόφαση για παράταση λειτουργίας των καταστημάτων τους, σε υπαίθριους χώρους βέβαια, τις βραδινές ώρες. Και η Corriere della Sera σχολιάζει ότι είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι τα ιταλικά εστιατόρια, μπαράκια κ.λπ. θα κλείνουν πολύ νωρίς κατά διάρκεια του (σούπερ τουριστικού) καλοκαιριού.
Οσον αφορά τη μετάδοση του κορονοϊού, το πρόβλημα, λένε στην Ιταλία οι λοιμωξιολόγοι της ειδικής επιστημονικής επιτροπής, αφορά κυρίως τους νεαρούς, διότι αυτοί ανήκουν σε εκείνη την ηλικιακή κατηγορία των πολιτών η οποία θα εμβολιαστεί τελευταία. Με βάση αυτό το δεδομένο ελήφθησαν οι αποφάσεις περί διατήρησης της απαγόρευσης κυκλοφορίας, με στόχο τον περιορισμό των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ του νεότερου πληθυσμού. Υπάρχουν όμως και εδώ ενστάσεις από επιστημονικής πλευράς: η Αντονέλα Βιόλα, καθηγήτρια Γενικής Παθολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα, τάχθηκε υπέρ της παράτασης λειτουργίας των κέντρων κατά μία ώρα, αφού «το κλείσιμο στις 10 το βράδυ παρέχει ένα εντελώς αμφισβητήσιμο όφελος όσον αφορά τη λοίμωξη, ενώ είναι βέβαιο ότι προκαλεί τεράστια ζημία στους εστιάτορες».
Ο συνωστισμός στα σούπερ μάρκετ
Ενα άλλο ζήτημα το οποίο έθεσαν οι επιστήμονες στη Γαλλία είναι ότι οι απαγορεύσεις στην κυκλοφορία ευνόησαν τον συνωστισμό στα σούπερ μάρκετ, προκαλώντας το αντίθετο αποτέλεσμα από το επιθυμητό. Και πάλι στη Γαλλία, μία έρευνα που δεν έχει ακόμη αξιολογηθεί από τους ειδικούς, έδειξε ότι η απαγόρευση κυκλοφορίας το φθινόπωρο βοήθησε στην επιβράδυνση της επιδημίας μεταξύ των πολιτών ηλικίας άνω των 60, όμως δεν είχε καμία επίδραση στα παιδιά και στους εφήβους.
Το θέμα μελετήθηκε και στον Καναδά, όπου έχουν επιβληθεί νυχτερινοί περιορισμοί κυκλοφορίας στο Κεμπέκ, όχι όμως και στο Οντάριο, αν και είναι γειτονικές περιοχές. Στο Κεμπέκ η μετάδοση μειώθηκε κατά 31% σε σύγκριση με το Οντάριο, αλλά αποδίδεται στο γεγονός ότι ο συνολικός φόρτος εργασίας στην περιοχή ήταν πολύ πεσμένος για πολλούς μήνες, ενώ σε άλλες περιοχές της χώρας αυξανόταν. Οι επιστήμονες και εδώ διαπιστώνουν τη σχετικότητα των θετικών αποτελεσμάτων, αφού «πολλοί παράγοντες παίζουν ρόλο, όπως ο έλεγχος μέσω τακτικών εξετάσεων, το ποσοστό εμβολιασμένων, κ.ά.». Ωστόσο, όταν η απαγόρευση της κυκλοφορίας, στα μέσα Μαρτίου μετατέθηκε στις 9.30 το βράδυ αντί για τις 8 όπως ίσχυε μέχρι τότε, ο αριθμός των κρουσμάτων αυξήθηκε και πάλι.
Αρα, όσον αφορά την απαγόρευση κυκλοφορίας, πρέπει να υπολογίζεται πάντα και κατά περίπτωση το κόστος και η ζημία και αναλόγως να τροποποιούνται οι κανόνες.