Η επίσκεψη του Ντόναλντ Τραμπ στην Ευρώπη ήταν μία καταστροφή. Το πρώτο μεγάλο ταξίδι του αμερικανού προέδρου στο εκτός ΗΠΑ φάνηκε να αρχίζει καλά. Στη Σαουδική Αραβία και στο Ισραήλ δεν έκανε κάποια απρόσμενη γκάφα, κατάφερε να κινηθεί εντός των πλαισίων που είχαν σχεδιάσει οι επιτελείς του και τα πράγματα κύλησαν σχετικά ομαλά. Πούλησε όπλα στους Σαουδάραβες και καλές προθέσεις στους Ισραηλινούς, ακόμα και στους Παλαιστίνιους.
Τα δύσκολα άρχισαν από τη στιγμή που πάτησε το πόδι του στην Ευρώπη. Πρώτα στις Βρυξέλλες στη σύνοδο του NATO και μετά την Ταορμίνα στη σύνοδο του G7, τίποτα δεν πήγε καλά. Από τη χειραψία με τον Μακρόν ως το μεγαλειώδες σπρώξιμο στον πρωθυπουργό του Μαυροβουνίου η επίσκεψη του αμερικανού προέδρου μπορεί να προσέφερε πλούσιο υλικό για επιθεωρήσεις δυστυχώς όμως ήταν και ένα βαρύτατο πλήγμα στις σχέσεις ΗΠΑ – Ευρώπης.
«Οι Γερμανοί είναι κακοί, πολύ κακοί» διότι «πουλάνε πολλά αυτοκίνητα» στις ΗΠΑ δήλωσε προς κατάπληξη όσων των άκουγαν. Αγνοια, ανοησία ή καιροσκοπισμός; Το μεγαλύτερο μέρος των γερμανικών αυτοκινήτων που πωλούνται στις ΗΠΑ κατασκευάζεται από αμερικανούς εργάτες. Το εργοστάσιο της BMW στη Νότια Καρολίνα είναι το μεγαλύτερο της εταιρείας σε όλο τον κόσμο ενώ είναι και ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αυτοκινήτων από τις ΗΠΑ.
Κατηγόρησε τους Συμμάχους του ότι δεν προσφέρουν όσα οι ΗΠΑ στην κοινή άμυνα και τορπίλισε μεγαλοπρεπώς τη Συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα. Αλλά η Ανγκελα Μέρκελ ήταν προετοιμασμένη. Είχε ήδη διαφανεί ότι μετά τη νίκη του Μακρόν η γερμανίδα καγκελάριος ήταν αποφασισμένη να αντιμετωπίσει με σκληρούς όρους και τον Τραμπ και την υπόθεση Brexit.
Και την Κυριακή, από το Μόναχο «πυροβόλησε». Η Ευρώπη δεν μπορεί να στηρίζεται πια σε ΗΠΑ και Βρετανία, πρέπει να πάρει τη μοίρα της στα δικά της χέρια ήταν η κεντρική ιδέα των όσων είπε. Ο γερμανικός ρεαλισμός θέτει την ΕΕ απέναντι σε μία νέα πρόκληση, ίσως τη σοβαρότερη ως σήμερα γιατί η Ευρώπη θα πρέπει να αναμετρηθεί με τις δικές αδυναμίες της και να τις ξεπεράσει.
Μία ιδέα των νέων προτεραιοτήτων που φαίνεται να θέτει το Βερολίνο έδωσε την Κυριακή η εφημερίδα Frankfurter Allgemeine: περισσότερα χρήματα για την άμυνα, δημιουργία κοινών στρατιωτικών μονάδων (στο πρότυπο του γερμανικού στρατού που έχει ήδη ενσωματώσει δύο ολλανδικές ταξιαρχίες και πρόκειται να ενσωματώσει ακόμα μία από τη Ρουμανία και μία από την Τσεχία) και άνοιγμα σε Γαλλία και Πολωνία. Στην οικονομία κοινός προϋπολογισμός, κοινός υπουργός Οικονομικών της Eυρωζώνης, ενώ αναζητούνται και τρόποι χρηματοδότησης – είτε μέσω κάποιου είδους φορολογίας, είτε μέσω ομολόγων. Για να γίνουν όλα αυτά βέβαια θα απαιτηθούν νέες συνθήκες μεταξύ των χωρών-μελών ή ακόμα και αναθεώρηση των ευρωπαϊκών συμφωνιών: ο δρόμος δεν θα είναι ούτε εύκολος ούτε σύντομος.
Ο Τσαρλς Κάπσαν, αναλυτής στο Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν στην Ουάσιγκτον και μέλος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ επί Ομπάμα μιλώντας στην Corriere della Sera δεν κρύβει τους φόβους του. «Το ότι η Μέρκελ μιλάει για έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ ΗΠΑ – Ευρώπης και για τη ανάγκη η Ευρώπη να πάρει το μέλλον στα χέρια της είναι από μόνο του ανησυχητικό».
Πολλοί ήλπιζαν ότι με το ταξίδι του στην Ευρώπη ο Τραμπ θα κατάφερνε να καθησυχάσει τους ευρωπαίους συμμάχους του, αλλά τελικά η επίσκεψή του προκάλεσε περισσότερη ζημιά. «Ισως τελικά η Μέρκελ να έκρινε ότι ο Τραμπ θα εφαρμόσει την πολιτική του “America First” και ότι η αμερικανική οικονομία προέχει κάθε άλλου ζητήματος για αυτόν» λέει ο αμερικανός αναλυτής. «Το ίδιο έκανε και στις Βρυξέλλες: όσοι περίμεναν ότι ο Τραμπ θα επιβεβαίωνε τη στήριξή του στο άρθρο 5, δηλαδή στην υποχρέωση των μελών να συμβάλουν στην κοινή άμυνα διαψεύστηκαν. Η επίσκεψή του αποδείχτηκε πολύ κατώτερη των ήδη χαμηλών προσδοκιών» προσθέτει.
Η πολιτική που αντιπροσωπεύει ο Τραμπ δεν έχει σχέση με εκείνη του Ομπάμα. Σε ό,τι αφορά την κλιματική αλλαγή, τη μετανάστευση, τους πρόσφυγες, το ελεύθερο εμπόριο, τη σημασία των κοινών δράσεων με τους Ευρωπαίους ακολουθεί δρόμους πολύ διαφορετικούς. Για τον Κάπσαν «μόνη ελπίδα όσων ακόμα επιμένουν να ελπίζουν στη σύμπραξη ΗΠΑ – Ευρώπης είναι ότι η προεδρία του θα είναι μία παρένθεση που δεν θα διαρκέσει πολύ και όχι σημάδι μίας βαθύτερης ρήξης».
Παρόμοιες ανησυχίες υπήρξαν και κατά την περίοδο της προεδρίας του Τζορτζ Μπους του νεότερου, λέει ο αμερικανός αναλυτής. Αλλά μετά ήρθε ο Ομπάμα και διόρθωσε τα πράγματα. «Δυστυχώς τώρα η κατάσταση είναι πιο δύσκολη γιατί ο Τραμπ -σε αντίθεση με τον Μπους – αντιπροσωπεύει μία μετακίνηση της παραδοσιακής πολιτικής των ΗΠΑ. Ο Μπους εξέφραζε την κλασική ρεπουμπλικανική μονομέρεια. Ο Τραμπ αντιπροσωπεύει έναν νέο εθνικιστικό λαϊκισμό» λέει ο Τσαρλς Κάπσαν.
Ενώ στην Ευρώπη ο Τραμπ κατάφερε μέσα σε λίγες ημέρες να προκαλέσει προβλήματα που θα χρειαστούν καιρό να λυθούν, στις ΗΠΑ η υπόθεση με τις ρωσικές διασυνδέσεις απέκτησε νέο ενδιαφέρον καθώς αποκαλύφθηκε ότι ο γαμπρός και στενότερος σύμβουλος του αμερικανού προέδρου, ο Τζάρεντ Κούσνερ, είχε ζητήσει από τη Μόσχα «μυστικό δίαυλο επικοινωνίας». Το πρόβλημα είναι ότι οι επιπτώσεις αυτού του σκανδάλου ίσως κάνουν πιο απρόβλεπτες τις κινήσεις του Τραμπ και στην εξωτερική πολιτική. Η Ευρώπη όμως θα πρέπει να είναι έτοιμη να απαντήσει.