Με 1,269 εκατ. ψήφους κέρδισε το Brexit: Οι Βρετανοί αποφάσισαν την έξοδο της χώρας τους από την ΕΕ. Η Ευρώπη βαδίζει σε αχαρτογράφητα νερά, καθώς το μόνο προηγούμενο εξόδου στην ευρωπαϊκή Ιστορία είναι η περίπτωση της Γροιλανδίας (διοικητικού μέλους της Δανίας), η οποία αποχώρησε από την τότε ΕΟΚ το 1985. Μπροστά στο ασαφές μέλλον της μειωμένης κατά ένα μέλος Ενωσης, τον πανικό τους έδειξαν, πρώτες – πρώτες οι διεθνείς αγορές. Η στερλίνα κατέρρευσε, η ισοτιμία της με το δολάριο έπεσε στα χαμηλότερα επίπεδα από το 1985. Τι θα συμβεί από δω και πέρα;
Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, Ντέιβιντ Κάμερον, ο άνθρωπος που πρότεινε τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος αλλά ήταν από την πρώτη στιγμή, ανοιχτά, υπέρ της παραμονής της Βρετανίας στην Ενωση, είχε δηλώσει ότι θα σεβαστεί την απόφαση των πολιτών. Μιλώντας έξω από την Ντάουνινγκ Στριτ 10, το πρωί της Παρασκευής, ανακοίνωσε ότι θα υποβάλλει την παραίτησή του στο επόμενο διάστημα, πριν από το φθινόπωρο. Δήλωσε ότι στο επόμενο συνέδριο του Συντηρητικού Κόμματος, τον Οκτώβριο, θα πρέπει να αναδειχθεί ένας νέος πρωθυπουργός. Και αυτός θα είναι ο άνθρωπος που θα αρχίσει τις διαδικασίες αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ.
Το πρώτο βήμα είναι η ενεργοποίηση του Αρθρου 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας 2009, το οποίο θέτει σε εφαρμογή τη διαδικασία αποχώρησης από την ΕΕ. Από τη στιγμή που ενεργοποιηθεί το συγκεκριμένο άρθρο η αποχώρηση της Βρετανίας θα είναι δεδομένη. Μόνο με ομόφωνη απόφαση των κρατών – μελών της ΕΕ υπάρχει δυνατότητα ακύρωσης των διαδικασιών.
Ο υπουργός Οικονομικών, Τζορτζ Οσμπορν –ένας από τους υποστηρικτές του Bremain μέσα στο Συντηρητικό Κόμμα- είχε υπαινιχθεί ότι η ενεργοποίηση του άρθρου θα μπορούσε να γίνει άμεσα, εντός των δύο εβδομάδων που θα ακολουθούσαν το δημοψήφισμα. Οι θερμοί υποστηρικτές του Brexit, αλλά και πιθανοί διάδοχοι του κ. Κάμερον, Μπόρις Τζόνσον και Μάικλ Γκοβ, είχαν δηλώσει ότι δεν υπάρχει λόγος βιασύνης. Αντίστοιχα, μέλη του στρατοπέδου Leave είχαν υποστηρίξει ότι θα έπρεπε να προηγηθούν ανεπίσημες, μεν, εντατικές, δε, συζητήσεις με τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ώστε να διασαφηνιστεί αν και πώς θα ενεργοποιηθεί.
Τελικά, ύστερα από την απόφαση του κ. Κάμερον, το άρθρο αναμένεται να ενεργοποιηθεί το φθινόπωρο του 2016.
Διαπραγματεύσεις για τη νέα σχέση της Βρετανίας με την ΕΕ
Οπως και να’ χει, η ενεργοποίηση του άρθρου θα είναι μόνο η αρχή. Θα ακολουθήσουν διαπραγματεύσεις ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη και το μέλος που αποχωρεί ώστε να καθοριστεί η νέα σχέση τους. Θα πρέπει να ακυρωθεί η συμμετοχή της Βρετανίας στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, με την οποία προσχώρησε στην τότε ΕΟΚ, το 1972. Κάθε ευρωπαϊκή συμφωνία που έχει υπογράψει η Βρετανία τις τελευταίες πέντε δεκαετίες θα πρέπει να επανεξεταστεί, να αποφασιστεί ποιες καταργούνται, ποιες επαναπροσδιορίζονται και ποιες παραμένουν ίδιες. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εξεταστούν περίπου 80.000 σελίδες, μία διαδικασία που θα θέλει να θέσει υπό την επίβλεψή του και του Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Κεντρικό σημείο ενδιαφέροντος, για τα εναπομείναντα 27 μέλη τουλάχιστον, θα είναι η ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων και η διασφάλιση ότι οι 2,9 εκατ. ευρωπαίοι πολίτες που ζουν στη Βρετανία δεν θα απελαθούν. Οι συζητήσεις τυπικά ολοκληρώνονται μέσα σε δύο χρόνια. Ωστόσο, τελευταίο λόγο έχει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το οποίο έχει το δικαίωμα άσκησης βέτο σε οποιαδήποτε νέα συμφωνία προκύψει για τις νέες σχέσεις της Βρετανίας και της ΕΕ.
Το άλλο σημείο καμπής των διαπραγματεύσεων είναι φυσικά οι εμπορικές σχέσεις, δηλαδή η ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίου. Και αυτός είναι ο λόγος που ο κ. Τζόνσον και ο κ. Γκοβ επιθυμούν να καθυστερήσουν τις επίσημες διαδικασίες, «για να δώσουν χρόνο στους ευρωπαίους ηγέτες να αντιληφθούν ότι έχουν ανάγκη από ένα ‘φιλικό’ εμπορικό σύμφωνο με τη Βρετανία ώστε να συνεχίσουν να εξάγουν τα εμπορεύματά τους στη βρετανική αγορά χωρίς ταρίφες», όπως σημειώνει το BBC.
Υποστηρικτές του Remain είχαν από καιρό δηλώσει ότι σε περίπτωση παύσης της ιδιότητας του μέλους στην Ενωση, η Βρετανία θα έχει εμπορικές σχέσεις με την Ενωση σύμφωνα με τους κανονισμούς του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (WTO), που σημαίνει ότι οι εξαγωγείς θα πληγούν από φόρους εισαγωγής ή από ταρίφες. Η τελική συμφωνία πρέπει να εγκριθεί από την πλειοψηφία του υπουργικού συμβουλίου και να λάβει το «πράσινο» φως από τα κράτη – μέλη της ΕΕ. Θα πρέπει να έχει και την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των βουλευτών του Ουέστμινστερ.
Αν επικρατήσει αυτό το σενάριο, οι βρετανοί υπουργοί θα επιστρέψουν στις Βρυξέλλες για να διαπραγματευτούν μία πιο ευνοϊκή συμφωνία, κάτι που μπορεί να χρειαστεί χρόνια, ακόμη και δεκαετίες μέχρι να πραγματοποιηθεί. Βέβαια, οι υποστηρικτές του Leave, πριν τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος, είχαν ισχυριστεί ότι οι διαδικασίες θα επιταχύνονταν προς συμφέρον της Γαλλίας και της Γερμανίας που δεν θα ήθελαν να χάσουν την πρόσβασή τους στη βρετανική αγορά.
Ο προϋπολογισμός της ΕΕ
Κατά συνθήκη, μία νομική απόσυρση σημαίνει ότι τα χρηματοδοτικά τα προγράμματα της ΕΕ προς τη χώρα θα πρέπει να καταργηθούν. Αντίστοιχα, πρέπει να εξεταστούν τα χρήματα που λαμβάνει η ίδια η Ενωση από τη Βρετανία. Πρόκειται για τον τέταρτο μεγαλύτερο χρηματοδότη της ΕΕ μετά τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία.
Το 2014 η Βρετανία συνέβαλε με 13 δισ. λίρες στο συνολικό προϋπολογισμό της ΕΕ, ύψους 118,9 δισ. λιρών. Αυτό ήταν το 0,52% του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος (ΑΕΕ) της Βρετανίας. Από τα 13 δισ. λίρες η χώρα έλαβε πίσω ως ευρωπαϊκές επιδοτήσεις στον αγροτικό της τομέα 4 δισ. λίρες. Ως εκ τούτου, είναι πολύ πιθανό να υπάρξουν συνέπειες για τον προϋπολογισμό της ΕΕ τόσο σε μέγεθος όσο και στη διανομή. Αλλά η συνολική επίπτωση θα εξαρτηθεί από τη συμφωνία που θα επιτευχτεί μεταξύ της ΕΕ και της Βρετανίας.
Υπάρχει δυνατότητα αναστροφής του αποτελέσματος;
Πριν την κρίσημη ημέρα του δημοψηφίσματος υπήρχαν αναφορές από κάποιους ευρωπαίους εταίρους ότι σε περίπτωση του Brexit θα μπορούσαν να γίνουν εκ νέου υποχωρήσεις στις σχέσεις ανάμεσα στη Βρετανία και την Ενωση, σε μία ύστατη προσπάθεια να κρατήσουν τη χώρα στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Αυτό είναι κάτι που έχουν απορρίψει, ασφαλώς, οι υποστηρικτές του Brexit, αλλά και οι ίδιοι εκπρόσωποι της εκστρατείας Bremain. Το έχει απορρίψει και ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ: «Δεν θα υποδεχθούμε πίσω με ανοιχτές αγκάλες τους αποχωρήσαντες».
Αλλωστε, είναι βέβαιο, ότι οι περισσότεροι ευρωπαίοι ηγέτες δεν θα δεχθούν μία αναστροφή του αποτελέσματος, καθώς ένας νέος γύρος διαπραγματεύσεων του Λονδίνου με τις Βρυξέλλες είναι πολύ πιθανό να προωθήσει τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα και τις ακροδεξιές φωνές κάθε χώρας που τροφοδοτούνται από αυτόν τον διάλογο.
Τι θα γίνει με τη Σκωτία;
Η Σκωτία είναι η χαμένη του δημοψηφίσματος, καθώς ψήφισε κατά πλειοψηφία την παραμονή της Βρετανίας στην Ενωση. Μπορεί, όμως, να είναι η κερδισμένη, για όσους σκωτσέζους πολίτες επιθυμούν, ακόμη, την απόσχιση της χώρας τους από το βασίλειο. Οταν ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα, το πρωί της Παρασκευής, η πρωθυπουργός Νίκολα Στέρτζιον δήλωσε ότι «η Σκωτία έστειλε δυνατό και αναμφισβήτητο μήνυμα υπέρ της παραμονής στην ΕΕ» και πρόσθεσε ότι «η ψήφος κάνει σαφές ότι ο λαός της Σκωτίας βλέπει το μέλλον του σαν μέρος της ΕΕ», προαναγγέλοντας εμμέσως πλην σαφώς νέα κίνηση για ανεξαρτητοποίηση από τη Βρετανία.