Στα μέσα της επόμενης εβδομάδας ο κόσμος θα αρχίσει να λειτουργεί διαφορετικά σε σχέση με το πώς λειτουργούσε τα τελευταία 25 χρόνια. Την 11η Δεκεμβρίου το όργανο εκδίκασης προσφυγών του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) θα παραλύσει λόγω έλλειψης δικαστών. Δύο από τους μόλις τρεις εναπομείναντες δικαστές θα συνταξιοδοτηθούν και δεν πρόκειται να αντικατασταθούν εξαιτίας της αμερικανικής ισχυρογνωμοσύνης, δεδομένου ότι ο Λευκός Οίκος του Ντόναλντ Τραμπ εμποδίζει από το 2016 τον διορισμό νέων μελών στο σώμα.
Εως σήμερα, το όργανο επίλυσης εμπορικών διαφορών του ΠΟΕ έχει συμβάλει στο να διασφαλιστεί ότι τα ισχυρότερα μέλη δεν υπερισχύουν των πιο αδύναμων. Είναι πολύ πιθανό, ωστόσο, αυτό να αλλάξει και το δίκαιο να αντικατασταθεί από το δίκαιο του ισχυρότερου. Δίχως έναν πολυμερή οργανισμό να εποπτεύει την τήρηση των κανόνων που έχουν θεσπιστεί από κοινού, οι ΗΠΑ θα μπορούν, για παράδειγμα, να επιβάλλουν τιμωρητικούς δασμούς σε όποια οικονομία επιθυμούν, απλά και μόνο επειδή γνωρίζουν ότι όλες οι υπόλοιπες χώρες χρειάζονται περισσότερο την Αμερική, την μεγαλύτερη παγκόσμια δύναμη, από όσο χρειάζεται η Αμερική αυτές. «Ολοκληρώνεται έτσι μια τριακονταετία αλληλεπίδρασης με βάση το διεθνές δίκαιο και την αρχή της διαφάνειας. Επιστρέφουμε σε μια αυτοκρατορική εποχή», αναφέρει χαρακτηριστικά σε ανάλυσή του ο Φεντερίκο Φουμπίνι της Corriere della Sera.
Αυτό σημαίνει ότι ο Τραμπ θα μπορεί να επιβάλλει εξωφρενικούς δασμούς στα γαλλικά προϊόντα μόνο και μόνο επειδή το Παρίσι αναζητά τρόπους ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι παγκόσμιοι (κυρίως αμερικανικοί) κολοσσοί της ψηφιακής οικονομίας θα καταβάλλουν το μερίδιο φόρων που τους αναλογεί. Θα μπορεί σίγουρα επίσης να αποκλείσει τις ιταλικές εταιρείες από το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, στην περίπτωση που δεν σταματήσουν να συναλλάσσονται με το Ιράν. Το πρόβλημα όμως δεν είναι μόνον ο Τραμπ και η Αμερική γιατί και το Πεκίνο θα μπορεί να θέσει ως προϋπόθεση για την απρόσκοπτη πρόσβαση των αυτοκινήτων ή των τρένων των Γερμανών στην Κίνα, την υπογραφή συμβολαίου για την ανάπτυξη δικτύων πέμπτης γενιάς (5G) από την Huawei.
«Το ισχυρό νόμισμα, η πρόσβαση στις μεγαλύτερες αγορές, η τεχνολογική υπεροχή πλέον δεν είναι μόνο διαστάσεις της οικονομικής επιτυχίας. Κατέληξαν να αποτελούν γεωπολιτικά όπλα», υποστηρίζει ο ιταλός δημοσιογράφος, προειδοποιώντας πως «η Ευρώπη δεν είναι ακόμα σε θέση να διαχειριστεί αυτήν την αλλαγή, ούτως ώστε να προστατευτεί ή να κερδίσει έδαφος στο πλαίσιο του παγκόσμιου ανταγωνισμού».
Καλά κάνουν οι ευρωπαίοι ηγέτες και επικρίνουν την επιστροφή στις πολιτικές ισχύος οι οποίες πριν από περισσότερο από έναν αιώνα τερμάτισαν βίαια την πρώτη μεγάλη περίοδο παγκοσμιοποίησης (1870-1914), παρασύροντας την Ευρώπη στη δίνη του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούν να συνεχίσουν να εθελοτυφλούν. Αυτή είναι η νέα σκληρή πραγματικότητα και οι Ευρωπαίοι θα έπρεπε να είναι ήδη ικανοί να την αντιμετωπίσουν. Δυστυχώς, όμως, δεν είναι.
Καταρχάς γιατί το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα παραμένει «εύθραυστο» και «ατελές». Η εμβάθυνση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης εξακολουθεί να αποτελεί διακαή πόθο με τις κυβερνήσεις των χωρών- μελών της ευρωζώνης να αδυνατούν να χαράξουν μια κοινή πολιτική ενώ οι απόπειρες να καθιερωθεί το ευρώ ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα δεν επέφεραν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ακόμα και ο ειδικός μηχανισμός με στόχο την παράκαμψη των αμερικανικών κυρώσεων κατά του Ιράν απέτυχε. Και η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού, ένα από τα πιο αποτελεσματικά όργανα της ΕΕ, θα βρίσκεται σύντομα με την πλάτη στον τοίχο.
Πρόσφατα η Μαργκρέτε Βεστάγκερ έδωσε εντολή για τη διεξαγωγή έρευνας σχετικά με τις μεθόδους συλλογής και χρήσης προσωπικών δεδομένων από την Google και το Facebook. «H ευρωπαία επίτροπος Ανταγωνισμού αντιμετωπίζει έτσι ένα επείγον ζήτημα και το κάνει με νομικά μέσα. Τι θα συμβεί, όμως, εάν μετά από ένα ακόμη πρόστιμο στο Facebook ή στην Google, ο Τραμπ αντιδράσει, κλείνοντας τις πόρτες της αμερικανικής αγοράς στην ιταλική μόδα ή τα γαλλικά κρασιά;», διερωτάται εύλογα ο Φουμπίνι.
Σύμφωνα με τον ιταλό αρθρογράφο, η Ευρωπαϊκή Ενωση εξακολουθεί να στηρίζεται σε εξαιρετικούς θεσμούς που φτιάχτηκαν, όμως, για «την χρυσή εποχή του περασμένου αιώνα». Για να μπορέσει να ακμάσει και κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα η ΕΕ θα πρέπει να αποδεχθεί ότι επιστρέψαμε στην… «εποχή του σιδήρου».