Στην αρχική ανακοίνωση για το επίμαχο συνέδριο της εσθονικής προεδρίας της ΕΕ ο τίτλος του ήταν «Συνέδριο εις μνήμην των θυμάτων του κομμουνισμού και του ναζισμού: η κληρονομιά της Ευρώπης του 21ου αιώνα – τα εγκλήματα που τελέστηκαν από κομμουνιστικά καθεστώτα», διατύπωση που προκάλεσε και την αντίδραση του υπουργού Δικαιοσύνης Σταύρου Κοντονή, ενώ στην ατζέντα του συνεδρίου γινόταν σαφής αναφορά σε «διερεύνηση των εγκλημάτων των κομμουνιστικών καθεστώτων» (βλέπε κάτω).
Μία μέρα όμως πριν τη διεξαγωγή του συνεδρίου, οι διαχειριστές της επίσημης ιστοσελίδας της εσθονικής προεδρίας τροποποιήσαν την επίσημη αναγγελία του, με τον τίτλο να αλλάζει σε «Διεθνές Συνέδριο στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ημέρας Μνήμης για τα Θύματα του Κομμουνισμού και του Ναζισμού».
Υπό τον τίτλο «Η Ελλάδα έδωσε μάθημα Ιστορίας στην Εσθονία», το ρωσικό πρακτορείο Sputnik υποστηρίζει πως η εσθονική προεδρία της ΕΕ υποχρεώθηκε να αλλάξει τόσο τον τίτλο, όσο και το τελικό κείμενο του διεθνούς συνεδρίου για «τα εγκλήματα των κομμουνιστικών καθεστώτων», υπό το βάρος των αντιδράσεων της ελληνικής κυβέρνησης και όχι μόνο.
Σε ανταπόκριση του πρακτορείου από την εσθονική πρωτεύουσα, γίνεται αναφορά στην άρνηση του έλληνα υπουργού Δικαιοσύνης, Σταύρου Κοντονή, να συμμετάσχει στο συνέδριο, η οποία -όπως υπογραμμίζει- «ανάγκασε την Εσθονία να τροποποιήσει το αρχικό κείμενο», χωρίς ωστόσο, επί της ουσίας, να αλλάξει το Ταλίν «τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται την ιστορία του προηγούμενου αιώνα».
Στο ίδιο δημοσίευμα που μεταδόθηκε και από το ρωσικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Ria Novosti, γίνεται λόγος για «διεθνές σκάνδαλο» που οδήγησε στην αλλαγή του κειμένου στην επίσημη ιστοσελίδα της εσθονικής προεδρίας για το συνέδριο της 23ης Αυγούστου εις μνήμην των θυμάτων των ολοκληρωτικών και αυταρχικών καθεστώτων.
«Η Ελλάδα (και δεν είναι η μόνη) αρνήθηκε κατηγορηματικά να δεχθεί την εξομοίωση των εγκλημάτων του ναζισμού και του κομμουνισμού«, σημειώνει το ρωσικό πρακτορείο και ως αποτέλεσμα «το νέο κείμενο στην επίσημη ιστοσελίδα της εσθονικής προεδρίας έχει αλλάξει, αλλά συνεχίζει να διαστρέφει το περιεχόμενο της απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που επικυρώθηκε στις 2 Απριλίου του 2009».
Το από 2.4.2009 ψήφισμά του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου όρισε την 23η Αυγούστου ως Ευρωπαϊκή Ημέρα Μνήμης για τα θύματα του σταλινισμού και του ναζισμού και παρά το γεγονός ότι στο κείμενο της απόφασης του ΕΚ γίνεται λόγος για θύματα ορισμένων κομμουνιστικών καθεστώτων στην Ευρώπη, το τελικό κείμενο δεν περιέχει τη λέξη κομμουνισμός, ισχυρίζεται το ρωσικό πρακτορείο, κάτι ωστόσο που δεν είναι ακριβές καθώς στο κείμενο υπάρχουν επαναλαμβανόμενες αναφορές σε «κομμουνιστικά καθεστώτα».
«Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επέδειξε την αντίστοιχη διπλωματία και το έλαβε υπόψιν», ωστόσο η Εσθονία δεν το έπραξε, σχολιάζει ο ανταποκριτής του Sputnik «με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί αναπόφευκτα σκάνδαλο» και συμπληρώνει: «Με κάθε σεβασμό στα θύματα των ολοκληρωτικών καθεστώτων, αντίθετα με τη γνώμη των υπευθύνων για το εν λόγω συνέδριο, ο “Σταλινισμός” δεν μπορεί να εξομοιωθεί με τον “κομμουνισμό”, όσο για τον “Ναζισμό” με κανένα τρόπο δεν είναι “κομμουνιστικό καθεστώς”».
Εσθονός υπουργός Δικαιοσύνης: «Θα απαντήσω γραπτώς στον κ. Κοντονή»
Κατά την έναρξη του συνεδρίου, ο υπουργός Δικαιοσύνης της Εσθονίας, Ούρμας Ραινσάλου, υποσχέθηκε να απαντήσει γραπτώς στον έλληνα ομόλογό του μετά τις αιτιάσεις του κ. Κοντονή σε βάρος της εσθονικής προεδρίας.
Εκτίμησή του ήταν πως η ανακοίνωση της ελληνικής κυβέρνησης μπορεί «να ληφθεί ως μια προειδοποίηση ότι θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να κάνουμε πιο ευέλικτη δουλειά πάνω στο θέμα και να διευρύνουμε τη συζήτηση σε όλη την Ευρώπη…».
«Θα απαντήσω γραπτώς στον συνάδελφό μου», δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου, για να σημειώσει πως «βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το σημαντικό έργο της αποσαφήνισης και της ενίσχυσης της ευαισθητοποίησης». Σύμφωνα με τον εσθονό υπουργό, η επιστολή του θα δώσει επίσης «μία πολύ σαφή αιτιολόγηση για το ότι αυτές οι δραστηριότητες (σ.σ. το συνέδριο) είναι ζωτικής σημασίας και αναγκαίες για το μέλλον μας, καθώς και για τα εκατομμύρια των θυμάτων».
«Η Εσθονία καταδικάζει απερίφραστα όλα τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και τις μαζικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράττονται από όλα τα ολοκληρωτικά και αυταρχικά καθεστώτα και δεν ξεχνά τα θύματα όλων αυτών των καθεστώτων», διαβεβαίωσε από την πλευρά του ο εκπρόσωπος της εσθονικής προεδρίας Γιούρι Λάας σε δήλωσή του στη «Ναυτεμπορική».
«Το ψήφισμα του ΕΚ προέβλεπε την κήρυξη της 23ης Αυγούστου ως “Ευρωπαϊκής Ημέρας Μνήμης για τα θύματα όλων των ολοκληρωτικών και αυταρχικών καθεστώτων, που θα τιμηθεί με αξιοπρέπεια και αμεροληψία”. Στο ψήφισμα επισημαίνεται ακόμη ότι “η Ευρώπη δεν θα είναι ενωμένη αν δεν είναι σε θέση να διαμορφώσει μια κοινή άποψη της ιστορίας της, να αναγνωρίσει τον ναζισμό, τον σταλινισμό και τα φασιστικά και κομμουνιστικά καθεστώτα ως μια κοινή κληρονομιά και να φέρει μια ειλικρινή και εμπεριστατωμένη συζήτηση για τα εγκλήματά τους τον περασμένο αιώνα”», υπογράμμισε ο εκπρόσωπος της εσθονικής προεδρίας της ΕΕ.
Στη Ρωσία, ο αντιπρόεδρος της επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Κρατικής Δούμας, Λεονίντ Καλάσνικοφ, χαιρέτισε την αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης: «Σωστά κάνουν οι Έλληνες και αγνοούν την αντικομουνιστική διάσκεψη στο Ταλίν. Σε αντίθεση με πολλούς από τους λεγόμενους “νεοευρωπαίους”, στην παλιά Ευρώπη κατανοούν πιο βαθιά τα πράγματα και απορώ πως δε βάζουν “χαλινάρι” στους Εσθονούς και άλλους που εκθέτουν έτσι τις αρχές της ΕΕ. Οι Έλληνες γνωρίζουν πολύ καλά την προσφορά των δικών τους κομμουνιστών στην αντιφασιστική πάλη και είναι λογικό που η κυβέρνηση πήρε θέση να μποϋκοτάρει την αντικομουνιστική αυτή σύναξη», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Στην Αθήνα, το δημοσίευμα περί αλλαγής στο τελικό κείμενο για το συνέδριο προκάλεσε τους πανηγυρισμούς του Παύλου Πολάκη, ο οποίος σε ανάρτησή του στο Facebook εξαπέλυσε δριμύτατη επίθεση στον Κυριάκο Μητσοτάκη για την επικοινωνιακή διαχείριση του θέματος από τη Νέα Δημοκρατία.
Μιλώντας στον ΣΚΑΪ, ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Κώστας Χρυσόγονος, χαρακτήρισε τη σύγκρουση κυβέρνησης – αντιπολίτευσης για το θέμα «μεγάλη τρικυμία μέσα σε φλιτζάνι με νερό».
«Η ουσία», είπε, «είναι ότι ο κομμουνισμός ότι δεν μπορεί να εξισώνεται με τον σταλινισμό, μια από τις ιστορικά υπαρκτές εκδοχές του κομμουνισμού, υπάρχουν κι άλλες».
Ο κ. Χρυσόγονος εξέφρασε την άποψη πως η κυβέρνηση θα μπορούσε να βρει αναλογία στην ιμπεριαλιστική συμπεριφορά του Στάλιν με τη σημερινή συμπεριφορά της Αγκυρας : «Η Εσθονία πράγματι είχε υποστεί εισβολή του Ερυθρού Στρατού το 1940, όχι στο όνομα μιας κομμουνιστικής ιδεολογίας, αλλά προς εξυπηρέτηση των συμφερόντων μια γεωπολιτικής δύναμης με ιμπεριαλιστικά κίνητρα στη λογική του ζωτικού χώρου». Ανάλογη λογική, σημείωσε, επιβιώνει και σήμερα στο πλαίσιο του τουρκικού επεκτατισμού. «Η Ρωσία καλώς ή κακώς έχει διαφορές με την Εσθονία, όπως αναφέρει ρωσικά μαχητικά παραβιάζουν τον εναέριο χώρο της και τις αναχαιτίσεις κάνουν γερμανικά αεροσκάφη. Στην Ελλάδα εμείς πληρώνουμε καύσιμα για το Αιγαίο», ανέφερε και τόνισε την ανάγκη να υπάρξει κοινή εγγύηση των συνόρων από την ΕΕ.
«Η χώρα έχει τεράστια προβλήματα, και αυτά θα έπρεπε να συζητήσουν οι πολιτικές δυνάμεις», γι αυτό «ας σοβαρευτούμε λίγο να δείξουμε ότι ωριμάσαμε, να δούμε πως θα ανορθώσουμε την οικονομία μας, έχουμε φυγή των νέων στο εξωτερικό, υπογεννητικότητα», κατέληξε ο κ. Χρυσόγονος .