Ανάμεσα στα 11,5 εκατομμύρια έγγραφα που διέρρευσαν στην γερμανική εφημερίδα Sueddeutsche Zeitung και στην Διεθνή Σύμπραξη Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ) εντοπίζεται μία απόρρητη συμφωνία που ακουμπάει μέχρι και το λιμάνι του Πειραιά: Τον Μάρτιο του 2014 η Cosco (HK) Group, που πρόσφατα ήρθε σε συμφωνία με την ελληνική κυβέρνηση για το 67% του ΟΛΠ, υπέγραψε με την Mossack Fonseca απόρρητο συμφωνητικό στο οποίο περιλαμβάνονται ειδικές υπηρεσίες «ανωνυμίας» έτσι ώστε να κρύβονται οι πραγματικοί δικαιούχοι. Το βασικό ερώτημα που προκύπτει είναι τι μπορεί να χρειάζεται ένας κολοσσός τέτοιου είδους υπηρεσίες «ανωνυμίας» που χρησιμοποιούνται τόσο για την προστασία εμπορικών μυστικών (το οποίο είναι νόμιμο) όσο και για την απόκρυψη περιουσιακών στοιχείων (ημι-νόμιμο) ή την παράνομη διακίνηση «ωφέλιμων» πληρωμών (παράνομο). Σημειώνεται ότι τα τελευταία δύο χρόνια, από ελέγχους που διενεργήθηκαν στις εταιρείες του κινεζικού κρατικού ομίλου εντοπίστηκαν κρούσματα διαφθοράς τα οποία έφταναν μέχρι υψηλόβαθμα στελέχη.
Ομως η Cosco (HK) Group δεν είναι η μόνη που συνεργάζεται στενά με την Mossack Fonseca. Hδη τα προηγούμενα χρόνια άλλες θυγατρικές του κολοσσού, όπως η Cosco Pacific, που συνδέεται με την Σταθμός Εμπορευματοκιβωτίων Πειραιά ΑΕ, αλλά και η εταιρεία συμμετοχών Cosco International Hodlings είχαν αποκτήσει το ρόλο μεσάζοντα/πελάτη της Mossack Fonseca για την δημιουργία offshore.
Από τα έγγραφα που εντόπισε το Protagon προκύπτει και μία διάθεση «χαλαρότητας» στους ελέγχους που διεξήγαγε η παναμέζικη νομική εταιρεία στον κινεζικό κολοσσό – κι αυτό ενώ είχαν προηγηθεί στο εσωτερικό της Cosco σκάνδαλα διαφθοράς ύψους εκατομμυρίων ευρώ. Χαρακτηριστικό αυτής της «χαλαρότητας» είναι το γεγονός ότι σε αλληλογραφία μεταξύ των υπαλλήλων της Mossack Fonseca αναφέρεται η παράκληση να μην ξαναζητηθούν συγκεκριμένα έγγραφα και… ενοχληθεί ο πελάτης.
Η Cosco στο Μέγαρο Μαξίμου
8 Απριλίου 2016. Στο Μέγαρο Μαξίμου υπογράφεται η σύμβαση πώλησης του 67% του ΟΛΠ. Στην μία πλευρά του συμφωνητικού υπογράφει ο Στέργιος Πιτσιόρλας, πρόεδρος του ΤΑΙΠΕΔ. Στην άλλη ο Feng Jinhua, γενικός οικονομικός διευθυντής της Cosco (Hong Kong) Group Limited. Παρόντες κατά την υπογραφή των εγγράφων είναι ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και ο Xu Lirong, πρόεδρος ολόκληρου του ομίλου της China Cosco Shipping Corporation.
«Η συμφωνία θα επικυρωθεί από τη Βουλή και εκτιμάται ότι εντός του Ιουνίου θα έχει ολοκληρωθεί η συναλλαγή (…) Η συνολική αξία της συμφωνίας ανέρχεται σε 1,5 δισ. ευρώ», έγραφε η ανακοίνωση του ΤΑΙΠΕΔ την ίδια ημέρα που έπεσαν οι υπογραφές και πραγματοποιήθηκε η σχετική τελετή στο Ζάππειο Μέγαρο. Για να ολοκληρωθεί ο δρόμος προς την συμφωνία, απαραίτητη ήταν μία βελτιωμένη προσφορά από την πλευρά της Cosco (Hong Kong) Group. Σύμφωνα με πληροφορίες η αρχική προσφορά ήταν κάτι λιγότερο από 300 εκατομμύρια, όμως στις 20 Ιανουαρίου 2016, η Cosco (Hong Kong) Group την ανέβασε στα 368,5 εκατομμύρια.
Κατά τη διάρκεια της εορταστικής τελετής στο Ζάππειο στις 8 Απριλίου ο πρόεδρος Xu δεσμεύθηκε εκ μέρους του κινεζικού κρατικού ομίλου ταχύτατους ρυθμούς ανάπτυξης του λιμανιού σε ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, από την κρουαζιέρα έως την ναυπηγοεπισκευή, καθώς και εκσυγχρονισμό των υποδομών. «Ο ΟΛΠ θα λειτουργεί όχι μόνο ως ένα υπερσύγχρονο λιμάνι αλλά επιπλέον θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας και θα συνδράμει στην ενδυνάμωση της ελληνικής οικονομίας», ανέφερε ο Xu απόντος του Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος δεν παραβρέθηκε στην τελετή λόγω επείγουσας τηλεφωνικής επικοινωνίας στα πλαίσια της διαπραγμάτευσης, όπως ανέφερε ο Στέργιος Πιτσιόρλας. Ο Πρωθυπουργός είχε όμως προλάβει να αναφέρει αφού έπεσαν οι υπογραφές στο Μαξίμου ότι η συγκεκριμένη επένδυση θα αποτελέσει αφετηρία για την προσέλκυση και άλλων επενδύσεων. Οπως ανακοινώθηκε την ίδια ημέρα, ο Αλέξης Τσίπρας θα επισκεφθεί το Πεκίνο τον Ιούνιο, οπότε και εκτιμάται ότι θα έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία πώλησης του λιμανιού.
H απόρρητη συμφωνία Cosco – Mossack Fonseca
Σχεδόν δύο χρόνια πριν από την συμφωνία για τον ΟΛΠ, η Cosco (Hong Kong) Group έβαζε υπογραφές σε μία άλλη σύμβαση. Αυτή τη φορά, αντισυμβαλλόμενο μέρος ήταν η Mossack Fonseca, η δικηγορική εταιρεία που βρέθηκε στο μάτι ενός παγκόσμιου κυκλώνα, έπειτα από την διαρροή 11,5 εκατομμυρίων εγγράφων στην γερμανική εφημερίδα Sueddeutsche Zeitung και στην Διεθνή Σύμπραξη Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ), που έγινε γνωστή ως Panama Papers. Οι αποκαλύψεις της μεγαλύτερης δημοσιογραφικής συνεργασίας μέχρι σήμερα, στην οποία συμμετείχαν τουλάχιστον 370 δημοσιογράφοι από 107 μέσα ενημέρωσης, δείχνουν πώς μια παγκόσμια βιομηχανία μυστικότητας «πωλεί» υπηρεσίες οικονομικού απορρήτου σε πολιτικούς, δισεκατομμυριούχους, διασημότητες και αστέρες του αθλητισμού. Στο επίκεντρο όλων αυτών των αποκαλύψεων βρίσκεται και ο ρόλος της παναμέζικης Mossack Fonseca και των παραρτημάτων της ανά τον πλανήτη: ανάμεσα στα εκατομμύρια email, τραπεζικούς λογαριασμούς και στοιχεία πελατών που διέρρευσαν εντοπίζονται και μέρικα που παρέχουν αποδείξεις ότι η δικηγορική εταιρεία πρόθυμα ενεργούσε ως «φρουρός» των μυστικών των πελατών της, ακόμη και κάποιων που συμμετείχαν σε απάτες, σχετίζονταν με την Μαφία, ήταν σε λίστες διεθνών κυρώσεων ή εμπλέκονταν σε υποθέσεις πολιτικής διαφθοράς και φοροδιαφυγής.
Η συμφωνία μεταξύ Cosco (Hong Kong) Group και το παράρτημα της Mossack Fonseca στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους αφορούσε την σύσταση offshore εταιρειών και υπογράφηκε από την πλευρά της Cosco στις 11 Μαρτίου 2014. Ανάμεσα σε άλλα, η Mossack Fonseca δεσμευόταν να παρέχει υπηρεσίες «management οποιουδήποτε είδους εταιρείας», «γραμματειακή υποστήριξη», «εγγεγραμένου πράκτορα», αλλά και «διοικητικού συμβουλίου και μετόχων». Όσον αφορά το τελευταίο, πρόκειται για «αχυρανθρώπους» από την πλευρά της δικηγορικής εταιρείας, οι οποίοι θα εμφανίζονται ως διευθυντές ή μέτοχοι offshore εταιρειών.
Επιπλέον στο συμφωνητικό αναφερόταν ότι η Mossack Fonseca θα παρέχει βοήθεια σε κάθε υπεράκτια εταιρεία να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις συμμόρφωσής της απέναντι στους νόμους των Βρετανικών Παρθένων Νήσων, μέσω συμβουλευτικών υπηρεσιών.
Η σύμβαση και όροι της σε ξεχωριστή παράγραφο χαρακτηρίζονταν απόρρητοι: «Η ύπαρξη και το περιεχόμενο της παρούσης συμφωνίας δεν θα πρέπει να γίνονται γνωστά σε κανέναν, με εξαίρεση τη διεύθυνση της Mossack Fonseca Βρετανικών Παρθένων Νήσων, τον πελάτη και τους επαγγελματίες συμβούλους τους, εκτός κι αν έχει υπάρξει αμοιβαία συμφωνία (για το αντίθετο)».
Από ευχαριστήριο σημείωμα της Mossack Fonseca προς την Cosco (Hong Kong) Group που βρέθηκε ανάμεσα στα εκατομμύρια έγγραφα των Panama Papers φαίνεται ότι η διαδικασία της συμφωνίας ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2014. Το συγκεκριμένο σημείωμα φαίνεται ότι συνοδεύει αντίγραφο της συμφωνίας που έχει υπογραφεί και από την πλευρά της Mossack Fonseca Βρετανικών Παρθένων Νήσων. To Protagon απέστειλε ερωτήματα στην Cosco σχετικά με το αν έχει χρησιμοποιήσει τις υπηρεσίες ανωνυμίας των «πληρεξούσιων μετόχων» που προσέφερε η Mossack Fonseca. Η κινεζική εταιρεία δεν απάντησε στα ερωτήματα.
H υπόθεση διαφθοράς και η εταιρεία στο λιμάνι
Ανάμεσα στον Μάρτιο και τον Οκτώβριο του 2014, μία υπόθεση διαφθοράς θα τοποθετούσε την Cosco στο επίκεντρο της επικαιρότητας. Στις 9 Ιουνίου η Κεντρική Πειθαρχική Επιτροπή Επιθεώρησης του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας ανακοίνωσε την αποπομπή του Xu Minje από το κόμμα επειδή επωφελήθηκε της θέσης του για προσωπικό πλουτισμό. Ο Xu ήταν το No 5 στην ιεραρχία του ομίλου της Cosco πριν από την αποχώρησή του το 2013, ενώ η πειθαρχική επιτροπή ανέφερε ότι είχε παραβιάσει τους κανονισμούς του κόμματος και την νομοθεσία και η υπόθεσή του προωθήθηκε στις εισαγγελικές αρχές για περαιτέρω έρευνα. Σύμφωνα με δημοσίευμα της China Business Journal, ο Xu θεωρήθηκε ύποπτος για δωροδοκία και παράνομα κέρδη, συμπεριλαμβανομένων 38 ακινήτων και 9 εκατομμυρίων δολαρίων. Κατά τους ελέγχους εκείνης της περιόδου διαπιστώθηκε, σύμφωνα με πληροφορίες πηγών κοντά στις ελεγκτικές αρχές, ότι το No 5 της Cosco είχε περισσότερα από 10 εκατομμύρια δολάρια σε προσωπικά περιουσιακά στοιχεία. Ο ίδιος ο Xu φέρεται να ανέφερε ότι πρόκειται για νόμιμα κέρδη από επενδύσεις, ενώ από στοιχεία της εταιρείας του, της Cosco Pacific Ltd, προέκυπτε ότι η ετήσια αμοιβή του το 2010 έφτανε τα 4,9 εκατομμύρια γουαν, που ισούνται με 760.000 δολάρια.
Στο επίκεντρο των ερευνών για την υπόθεση Xu βρέθηκε μία offshore: η Florens Container Holdings, για την οποία οι ελεγκτές βρήκαν σειρά παρατυπιών και παραβάσεων. H Florens Container ήταν θυγατρική της Cosco Pacific Ltd. και το 2012 ανέφερε έσοδα ύψους 336 εκατομμυρίων δολαρίων, δηλαδή περίπου τα μισά από το σύνολο των εσόδων της μητρικής της. Στα Panama Papers υπάρχει μόνο μία αναφορά στην Florens Container: το όνομά της περιλαμβάνεται σε έγγραφα ελέγχου που διεξήγαγε Mossack Fonseca το 2009 για συνδεόμενες εταιρείες με την Cosco (Hong Kong) Shipping και την Cosco (Hong Kong) Group.
Οι έρευνες των κινέζων ελεγκτών επεκτάθηκαν σύμφωνα με πληροφορίες και στην περίοδο 2007-2010 οπότε ο Xu κατείχε τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου της Cosco Pacific Ltd. Σημειώνεται ότι η Cosco Pacific Ltd. είναι η εταιρεία που εισέφερε στα τέλη του 2008 το μετοχικό κεφάλαιο σε μετρητά ύψους 3 εκατομμυρίων ευρώ κατά την σύσταση της ανώνυμης μονοπρόσωπης εταιρείας «Σταθμός Εμπορευματοκιβωτίων Πειραιά ΑΕ». Στο σχετικό Φύλλο Εφημερίδας της Κυβέρνησης αναφέρεται ότι η Cosco Pacific Ltd. έχει «συσταθεί νόμιμα, σύμφωνα με τις διατάξεις του περί Εταιρειών νόμου ταυ 1981 των Νήσων Βερμούδων» και ότι η αρχική της επωνυμία ήταν «Florens Group Limited».
Οι μεσάζοντες των offshore
Από τα έγγραφα των Panama Papers φαίνεται ότι, πέρα από την Cosco (Hong Kong) Group, «πελάτης» της Mossack Fonseca είχε χαρακτηριστεί και η Cosco Pacific Ltd. Στην σχετική καρτέλα πελάτη, η οποία δημιουργήθηκε το 2000, η Cosco Pacific φέρεται να έχει την ιδιότητα του μεσάζοντα για την σύσταση offshore. Ρόλος των μεσαζόντων στην υπεράκτια βιομηχανία είναι αυτοί που μεσολαβούν για την δημιουργία υπεράκτιων εταιρειών ανάμεσα στους πραγματικούς δικαιούχους και στους εγγεγραμμένους πράκτορες των offshore (registered agents), που στην συγκεκριμένη περίπτωση ήταν η Mossack Fonseca. Αν κάποιος θέλει να συστήσει μεγάλο αριθμό offshore για τον εαυτό του, όπως ισχύει για παράδειγμα στην περίπτωση της Cosco που έχει μεγάλο αριθμό πλοίων και ακίνητη περιουσία, θεωρείται συμφέρον να καταστεί ο ίδιος μεσάζοντας για την δημιουργία αυτών των υπεράκτιων εταιρειών. Η Cosco Pacific Ltd περιλαμβανόταν στα αρχεία ως μία από τις δεκάδες εταιρείες-μεσολαβητές, ωστόσο δεν εμφανίζονταν κάποιες ενεργές offshore στην κατοχή της τις οποίες είχε συστήσει για λογαριασμό της η παναμέζικη δικηγορική εταιρεία.
Σχέσεις μεσάζοντα (intermediary) με την Mossack Fonseca δεν είχαν μόνο οι δύο προαναφερόμενες εταιρείες του ομίλου της Cosco. Στα εσωτερικά έγγραφα του παναμέζικου δικηγορικού γραφείου φαίνεται ότι η Cosco International Holdings Ltd, η εταιρεία συμμετοχών του ομίλου, είναι πελάτης και μεσάζοντας για την σύσταση υπεράκτιων εταιρειών από το 2002 με 5 ενεργές offshore. Επίσης, η Cosco (Hong Kong) Property Development Ltd από το 2005 με 3 ενεργές υπεράκτιες εταιρείες, ενώ το 2009 είχε πραγματοποιηθεί συνάντηση με την Mossack Fonseca για την ενημέρωση στελέχους της κινεζικής εταιρείας σχετικά με τα προνόμια 7 φορολογικών παραδείσων όπου δραστηριοποιείτο η παναμέζικη δικηγορική εταιρεία. Από το 2009, σχέση μεσάζοντα/πελάτη με την Mossack Fonseca εμφανίζει και η Cosco (Hong Kong) Shipping Co. Ltd με μία ενεργή offshore.
Η χαλαρότητα στους ελέγχους
Στα έγγραφα που διέρρευσαν, κάποιες φορές δίνεται η εντύπωση μίας «χαλαρής» αντιμετώπισης όσον αφορά τους ελέγχους των offshore και των εταιρειών της Cosco που όφειλε να κάνει η Mossack Fonseca στα πλαίσια των διεθνών κανονισμών.
Για παράδειγμα, σε καρτέλα πελάτη για την υπεράκτια εταιρεία Raycle Match Development με έδρα τις Βρετανικές Παρθένους Νήσους, η οποία σχετίζεται με την Cosco International Holdings, στο πεδίο των ελέγχων δέουσας επιμέλειας (Due Diligence) της offshore αναγράφεται ο όρος «restricted», δηλαδή «περιορισμένοι», το οποίο σημαίνει ότι οι έλεγχοι που πραγματοποιήθηκαν δεν ήταν εξαντλητικοί.
Επίσης σε ηλεκτρονική αλληλογραφία μεταξύ των υπαλλήλων της Mossack Fonseca τον Μάιο του 2015 φαίνεται ότι στους ελέγχους για την Cosco International Holdings διαπιστώθηκε ότι απουσίαζαν συγκεκριμένα έγγραφα τα οποία ήταν απαραίτητα για να ολοκληρωθεί η διαδικασία due diligence. Στο εσωτερικό email της παναμέζικης δικηγορικής εταιρείας αναφερόταν ότι η υπόθεση ελέγχου είχε ανοίξει από τον Ιούλιο του 2013. Στο δελτίο προόδου οι υπάλληλοι ανέφεραν ότι κατά τις προσπάθειές τους να επικοινωνήσουν με την Cosco International Holdings είχαν στείλει έξι υπενθυμίσεις και είχαν πάρει μία φορά τηλέφωνο για τα έγγραφα που έλειπαν, χωρίς όμως να υπάρξει κάποια απάντηση.
Εναν μήνα μετά την αποστολή του συγκεκριμένου email, τον Ιούνιο του 2015, η Εθνική Ελεγκτική Επιτροπή της Κίνας, ένας φορέας που εστιάζει στη διαφθορά των κρατικών εταιρειών, γνωστοποίησε τα ευρήματα των ελέγχων που διενεργήθηκαν στην Cosco Group: ανάμεσα στο 2008 και το 2013 ο όμιλος είχε παραποιήσει τα στοιχεία αφήνοντας εκτός των οικονομικών καταστάσεων 48 εκατομμύρια δολάρια σε έσοδα και 27 εκατομμύρια σε δαπάνες, καταγράφοντας 20 εκατομμύρια δολάρια λιγότερα κέρδη απ’ όσα έπρεπε να αναφέρει.
Η χαλαρότητα των ελέγχων από την πλευρά της Mossack Fonseca θα συνεχιζόταν και μετά την συγκεκριμένη αναφορά: τον Αύγουστο του 2015 σε εσωτερικό email της δικηγορικής εταιρείας φαίνεται ότι υπάλληλος του παραρτήματος στο Χονγκ Κονγκ παρακαλεί τους συναδέλφους του από το τμήμα συμμόρφωσης στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους να μην επιμείνουν σε αιτήματα εγγράφων προς την Cosco International Holdings για τα στοιχεία του γραμματέα της συνδεόμενης offshore με την επωνυμία Winner Pacific Ltd. «Ενημερωθήκαμε ότι χρειάζονται ΜΟΝΟ (τα στοιχεία) των διευθυντών/μετόχων/πραγματικών δικαιούχων. Δεν είναι απαραίτητο να ζητούνται οποιεσδήποτες πληροφορίες για τον γραμματέα μίας εταρείας με έδρα τις Βρετανικές Παρθένους Νήσους. Ο πελάτης μας έστειλε όλα τα έγγραφα, είναι πολύ διάσημη εταιρεία στο Χονγκ Κονγκ. Παρακαλώ ΜΗΝ ζητήσετε ξανά τα έγγραφα του γραμματέα και ενοχλήσετε τον πελάτη. Αν επιμένετε στο συγκεκριμένο θέμα επικοινωνήστε απευθείας με τον πελάτη. Σας ευχαριστώ για την κατανόησή σας», έγραφε στο ηλεκτρονικό μήνυμα προς τους συναδέλφους του στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους ο υπάλληλος της Mossack Fonseca στο Χονγκ Κονγκ.