Καθώς η διεθνής κοινότητα εργάζεται με στόχο την επίτευξη ενός δύσκολου συμβιβασμού, ούτως ώστε να αρχίσει να συνομιλεί με τους Ταλιμπάν, υπάρχει ένας αρχηγός κράτους που επανέρχεται δυναμικά στη διεθνή σκηνή με στόχο να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο όσον αφορά τις εξελίξεις, όπως ακριβώς διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο και το 2015 κατά τη διάρκεια της συριακής κρίσης. Ο αρχηγός αυτός είναι, φυσικά, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, επισημαίνει σε ανάλυσή της η Γκαμπριέλα Κολαρούσο της La Repubblica.
Η ανακατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν απασχολεί ιδιαίτερα και την Αγκυρα. Στην Τουρκία φιλοξενούνται ήδη σχεδόν πέντε εκατομμύρια πρόσφυγες (κυρίως από τη Συρία) και η τουρκική κυβέρνηση ανησυχεί ιδιαίτερα για το ενδεχόμενο να διογκωθούν οι προσφυγικές ροές στα σύνορα με το Ιράν. Ωστόσο την ίδια ώρα «η κρίση προσφέρει στον Ερντογάν τη δυνατότητα να ενισχύσει την επιρροή του στην κεντρική Ασία και τους ήδη καλούς δεσμούς του με την Κίνα, την Ρωσία και το Πακιστάν και να αυξήσει το βάρος της Τουρκίας στις σχέσεις της με την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες», εξηγεί η ιταλίδα δημοσιογράφος.
Την προηγούμενη εβδομάδα ο τούρκος πρόεδρος επικοινώνησε με αρκετούς ευρωπαίους ηγέτες, με την γερμανίδα καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ, με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, «ακόμη και με τον έλληνα αντίπαλό του, τον πρωθυπουργό Μητσοτάκη» – αναφέρει χαρακτηριστικά η Κολαρούσο – αποστέλλοντας σε όλους το ίδιο μήνυμα: η Αγκυρα δεν πρόκειται να αναλάβει τη φιλοξενία άλλων προσφύγων, η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της.
Επί τάπητος για τον Ερντογάν τίθενται δύο ζητήματα στρατηγικής σημασίας. Το πρώτο αφορά τη συμφωνία μεταξύ Αγκυρας και Βρυξελλών για το Προσφυγικό. Τον περασμένο Ιούνιο η ΕΕ αποφάσισε να παράσχει στην Τουρκία ακόμη 3,5 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2024 για να συνεχίσει να φιλοξενεί εκατομμύρια πρόσφυγες στην επικράτειά της. Τα χρήματα αυτά προστίθενται στα έξι δισεκατομμύρια ευρώ που εξασφάλισε η Τουρκία με την πρώτη προσφυγική συμφωνία του 2016, αν και η Αγκυρα υποστηρίζει πως έως σήμερα έχει λάβει ένα μέρος του συνολικού ποσού.
Τι θα ζητήσει αυτήν τη φορά ως αντάλλαγμα η Τουρκία παραμένει άγνωστο προς το παρόν, αλλά πέρα από επιπλέον δισεκατομμύρια θεωρείται σχεδόν βέβαιο πως θα διεκδικήσει με σθένος την άμεση κατάργηση της βίζας για τους τούρκους πολίτες και την επανέναρξη των συνομιλιών για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ.
Το δεύτερο στρατηγικό ζήτημα που έχει κατά νου ο Ερντογάν αφορά την είσοδο της Τουρκίας στη συμμαχία στρατιωτικής κινητικότητας Pesco (Permanent Structured Cooperation), η οποία επιτρέπει την κυκλοφορία στρατιωτικού προσωπικού και εξοπλισμού σε όλη την επικράτεια της ΕΕ και αποτελεί το πρώτο ουσιαστικό βήμα των κρατών – μελών της Ενωσης προς μία κοινή ευρωπαϊκή άμυνα.
Συνομιλώντας με τον Σαρλ Μισέλ την περασμένη Κυριακή ο Ερντογάν εκμεταλλεύτηκε την αφγανική κρίση για να θίξει εκ νέου το ζήτημα. Η Τουρκία ζήτησε επισήμως να ενταχθεί στην Pesco πριν από λίγους μήνες αλλά το θέμα εξακολουθεί να εκκρεμεί κυρίως λόγω της επιθετικής στάσης τoυ Ερντογάν στη Μεσόγειο Θάλασσα αλλά και γιατί η ένταξη μιας χώρας εξαρτάται και από πολιτικά κριτήρια που σχετίζονται με την προάσπιση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου.
Ομως η Ευρώπη χρειάζεται τον Ερντογάν, όχι μόνον για να συγκρατήσει τις νέες προσφυγικές ροές αλλά και για να αρχίσει να συνομιλεί με τους Ταλιμπάν, οι οποίοι απειλούν ήδη όλες τις ξένες δυνάμεις στην περίπτωση που δεν έχουν εγκαταλείψει την πατρίδα τους έως το τέλος του μήνα. «Συνομιλούμε με τις ΗΠΑ, την Τουρκία και άλλους εταίρους με στόχο να συνεχιστεί η λειτουργία του αεροδρομίου, ούτως ώστε να καταστεί δυνατή η απομάκρυνση ανθρώπων (και μετά την 31η Αυγούστου). Θα πρέπει να συνεχίσουμε να συνομιλούμε και με τους Ταλιμπάν για αυτό το ζήτημα και αυτό κάνουμε», επιβεβαίωσε τη Δευτέρα ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Χάικο Μάας.
Σήμερα στο Αφγανιστάν υπηρετούν περισσότεροι από 500 τούρκοι στρατιωτικοί (συμβάλλοντας στην ασφάλεια του αεροδρομίου της Καμπούλ) και η Αγκυρα διαπραγματεύεται πλέον με τους Ταλιμπάν, ούτως ώστε να παραμείνουν στην αφγανική πρωτεύουσα, συνεχίζοντας να φυλάσσουν το αεροδρόμιό της. Στην περίπτωση που καταλήξει σε συμφωνία με τους νέους ηγεμόνες της πολύπαθης χώρας, ο ρόλος της Τουρκίας στο μεταμερικανικό Αφγανιστάν θα καταστεί αναμφίβολα καίριος.