Ηταν οκτώ μήνες πριν, Απρίλιο του 2016, όταν μιλώντας στο Protagon ο διεθνούς φήμης συνθέτης και τότε υπεύθυνος καλλιτεχνικού προγραμματισμού της Εναλλακτικής Σκηνής της Λυρικής Γιώργος Κουμεντάκης, έλεγε πως αισθάνεται ότι μπαίνει σε μια νέα εποχή μετά τη δημιουργία της όπερας Φόνισσα, που βασίστηκε στο γνωστό έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. «Ηδη διαγράφεται αυτή η εποχή. Εχω γράψει δύο νέα έργα και ξεκινώ την έρευνα μου για κάτι πολύ διαφορετικό που την επόμενη πενταετία θα είναι μια νέα όπερα, πάλι τέτοιων διαστάσεων. Δεν μπορώ να πω όμως το θέμα, μόνο ότι είναι εξαιρετικά ιδιαίτερο αλλά καθόλου στη γραμμή της Φόνισσας. Εκεί θα τελειώσει η Φόνισσα, όταν θα έρθει το επόμενο έργο θα κλείσει για μένα ο κύκλος της.»
Μιλούσε για έναν νέο δημιουργικό κύκλο που εφορμούσε από την επιτυχία της Φόνισσας, από την συμπύκνωση και κλιμάκωση της δημιουργίας του που εκκίνησε από την εφηβεία, τον οδήγησε στα 22 του χρόνια στη σύνθεση για την «Ιφιγένεια εν Ταύροις» που ανέβασε το Εθνικό Θέατρο στην Επίδαυρο (ναι, 22 χρονών), στη σύνθεση περίπου 50 έργων για ορχήστρα, μουσική δωματίου, ορατόριο, όπερα, ορχήστρα δωματίου, μπαλέτο, θέατρο, αρχαία τραγωδία…
Αυτή η καριέρα που σύντομα εκτινάχθηκε, έγινε διεθνής, έχει μπει σε μια νέα δημιουργική φάση, ναι. Αλλά ταυτόχρονα, η νέα φάση για την οποία μιλούσε ο Γιώργος Κουμεντάκης, χωρίς να το γνωρίζει, αφορά και σε ένα ακόμα μεγαλύτερο στοίχημα. Μια πρόκληση που φέρει το χαρακτηριστικό του εθνικού στοιχήματος. Ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής –σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού θα αρχίσει να ασκεί τα νέα το καθήκοντα αμέσως μετά τη λήξη της θητείας του Μύρωνα Μιχαηλίδη, στις 3 Φεβρουαρίου.
Μια διαδοχή χωρίς κραδασμούς, χωρίς χαραμάδες σε αυτή την καθοριστική στιγμή που η Εθνική Λυρική Σκηνή ετοιμάζεται για τη μετεγκατάσταση της στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος – τι σύμπτωση, σήμερα το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος κάλεσε το ελληνικό Δημόσιο να αρχίσει τις διαδικασίες για την παραλαβή του Κέντρου! Δεν υπάρχουν χαραμάδες, αφού ο Γιώργος Κουμεντάκης δεν έχει συνεργαστεί μόνο ως συνθέτης με την Λυρική, αλλά ασκεί και καθήκοντα υπεύθυνου καλλιτεχνικού προγραμματισμού της Εναλλακτικής Σκηνής της.
Γνωρίζει άριστα και από μέσα πρόσωπα, καταστάσεις, διαδικασίες, προκλήσεις, προβλήματα (κυρίως αυτά). Ζει τη λειτουργία της Λυρικής στον πυρήνα της. Και ταυτόχρονα γνωρίζει τις δυνατότητες και τις απαιτήσεις της νέας της στέγης, αφού ουσιαστικά ο χώρος της Λυρικής εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο με τη συναυλία που οργάνωσε για τον Γιάννη Χρήστου στη σκηνή της Εναλλακτικής. Μια επιλογή συμβολική αλλά και σοφή που έδινε το στίγμα του χώρου και του μέλλοντος που προδιαγράφεται.
Ο Γιώργος Κουμεντάκης έρχεται να διαδεχθεί στο τιμόνι της Εθνικής Λυρικής Σκηνής τον διευθυντή ορχήστρας Μύρωνα Μιχαηλίδη που υπήρξε επί έξι χρόνια διευθυντής του οργανισμού (πριν ήταν διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης). Εξι δύσκολα και παραγωγικά χρόνια με σημαντική επένδυση στο κομμάτι της εξωστρέφειας, της κοινωνικοποίησης της Λυρικής. Η διαδοχή, έρχεται ως φυσική συνέχεια προκαλώντας θετικά σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σε μια στιγμή που δεν λείπει η ανησυχία για την επόμενη μέρα του οργανισμού και κυρίως για την αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρει η νέα της στέγη στο ΚΠΙΣΝ.
Όμως ο Γιώργος Κουμεντάκης φαίνεται πως έχει τα υλικά που απαιτούνται για την οικοδόμηση της νέας εποχής. Διεθνές βλέμμα, γνώση βαθιά του αντικειμένου, εξαντλητική. Ως δημιουργός ο ίδιος έχει ταξιδέψει ανά τον κόσμο, έχει συνεργαστεί με κορυφαίες ορχήστρες και σκηνές από τη Νέα Υόρκη ως την Ασία, έχει ασκηθεί σε διαφορετικές γλώσσες, κουλτούρες. Εργα του έχουν παρουσιαστεί μεταξύ άλλων σε Salle Olivier Messiaen, Théâtre de l’Archevêché, Teatro La Fenice, Alte Oper, Benesse Museum στη Ναόσιμα, Concertgebouw (Άμστερνταμ), Purcell Room, Wigmore Hall, Carnegie Hall, Αίθουσα Συναυλιών της Απαγορευμένης Πόλης (Πεκίνο), Muziekgebouw aan’t IJ (Άμστερνταμ), Auditorio Nacional de Música (Μαδρίτη), Clarice Smith Performing Arts Center (Μέριλαντ), Piccolo Teatro (Μιλάνο), Guarnerius Art Centre (Βελιγράδι) κ.α.
Ενας διεθνής Ελληνας, ένας πολίτης του κόσμου που αγκαλιάζει τη διαφορετικότητα, το μωσαϊκό πολιτισμών. Κρατώντας όμως στο πυρήνα του ανόθευτο, διαυγή και παλλόμενο το στοιχείο του ελληνισμού. Το αντλεί από παντού – η μουσική του φέρει μοιρολόγια, φέρει αντηχήσεις βαθιά ελληνικές, φέρει τοπία, πρόσωπα της Ελλάδας.
Γράφει με τρόπο διεθνή, στέρεο, που όμως κεντρίζεται, εκτοξεύεται από το ελληνικό βίωμα. Και αυτή η ξεκάθαρη ελληνική ταυτότητα, που ισότιμα και ακομπλεξάριστα στέκεται στο διεθνές στερέωμα είναι πρόκληση και ζητούμενο για τη νέα Λυρική. Μαζί με την αισθητική, μαζί με τη γνώση και τη φυσικότητα στις συνέργειες, εγχώρια αλλά και διεθνώς. Η Λυρική να μην ακολουθεί, αλλά να ηγείται των ευρωπαϊκών εξελίξεων με ξεκάθαρη ταυτότητα.Μαζί με την στήριξη της νέας δημιουργίας.
Ελεγε ο ίδιος σε συνέντευξη στο popaganda το 2014: «Δεν μπορεί να υπάρχει ανθρωποφαγία στη δημιουργία. Είναι το κομμάτι που μας σώζει. Και στην Ελλάδα, μακάρι να είχαμε αισθανθεί ότι η δημιουργική μας ταύτιση με την κρίση πρέπει να γίνει ομαδική έκφραση. Δεν γίνεται αλλιώς. Μακάρι να το καταλάβουν αυτό υπουργοί, υφυπουργοί, αξιωματούχοι. Όταν βοηθάς τη δημιουργικότητα δεν την βοηθάς στον ένα και μοναδικό Βάγκνερ. Δεν υπάρχει αυτό το μοντέλο στον έναν, αλλά στους πολλούς. Παίρνεις όλες τις τάσεις. Το Διαδίκτυο αλλάζει, η νέα γενιά αλλάζει, μια νέα ηθική τάξη υπάρχει. Αν πάρεις και τους βάλεις όλους σε ένα καλούπι χάθηκε το παιχνίδι».
Eχει ξεχωριστό ενδιαφέρον πως η επικοινωνιακή δύναμη της δουλειά του, οι διεθνείς διακρίσεις, συνδυάζονται με την ικανότητά του να μην τέρπεται από τα φώτα και την προβολή. Ασκητής, μαθημένος στην απομόνωση, στην διαρκή επαφή με τη φύση, κάθε τόσο αποσύρεται στην Κρήτη, όπου και γεννήθηκε ή στο καταφύγιό του στην Τήνο. Εκεί δημιουργεί, ανασυγκροτείται, παρακολουθεί πριν επανέλθει στη μεγάλη σκηνή. Ασκητής και παρατηρητής, ακόμα και αν από την ηλικία των 26 ετών άρχισε να έχει διεθνείς διακρίσεις: το 1985 «ο György Ligeti τον επιλέγει και του αναθέτει τη σύνθεση του έργου Σύμμολπα 5, ενώ λίγους μήνες αργότερα συμμετέχει στη Biennale της Βενετίας. Το 1987, συνεργάζεται για πρώτη φορά με το περίφημο γαλλικό συγκρότημα σύγχρονης μουσικής Ensemble InterContemporain και αρχίζει μία ανοδική πορεία διεθνούς αναγνώρισης, που οδηγεί, το 1992, στην τιμητική υποτροφία Prix de Rome, η οποία συνοδεύεται από ένα χρόνο παραμονής και δημιουργίας στη Γαλλική Ακαδημία της Ρώμης (Villa Medici)» διαβάζουμε στο δελτίο Τύπου του Υπουργείου Πολιτισμού.
Ο Γιώργος Κουμεντάκης ήταν παρών και στον θρίαμβο που ήταν η τελετή έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων, στη δημιουργία αυτού του θεάματος επανανάγνωσης της ελληνικής ταυτότητας. Διετέλεσε μουσικός διευθυντής, συνθέτης και δημιουργός του μουσικού σεναρίου. Εξάλλου η συνεργασία του με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου, στενή και παραγωγική, είχε ξεκινήσει ήδη από το 1992.
Από νωρίς το απόγευμα της Πέμπτης που έγινε γνωστή η είδηση για τον διορισμό του Γιώργου Κουμεντάκη, η λέξη «άξιος» επανέρχεται στα σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μαζί με την υπόμνηση των μεγάλων δυσκολιών που πρέπει να ξεπεραστούν εν μέσω της κρίσης. Το σίγουρο είναι ότι δεν πήρε την απόφαση να απαντήσει θετικά εύκολα: σκέφτηκε, ζύγισε, οραματίστηκε, τόλμησε με τη γνώση και τον ρεαλισμό που απαιτούνται. Αλλά και με το όραμα. Μια νέα εκκίνηση, σε όλα τα επίπεδα.
Από την πλευρά του, με ανακοίνωσή του την Παρασκευή, ο απερχόμενος πλέον καλλιτεχνικός Διευθυντής Μύρων Μιχαηλίδης υποδέχθηκε τον Γιώργο Κουμεντάκη σημειώνοντας τα εξής:
«Έπειτα από έξι χρόνια στο τιμόνι της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, καλωσορίζω σήμερα τον επί μακρό διάστημα στενό συνεργάτη μου και διακεκριμένο συνθέτη, Γιώργο Κουμεντάκη. Παραδίδω υπερήφανος τον ιστορικό Οργανισμό σε μία στιγμή έντονης εξωστρέφειας, ανάπτυξης και υψηλών καλλιτεχνικών, διοικητικών και οικονομικών επιτευγμάτων, με εσωτερική και διεθνή αναγνώριση.
Η κρισιμότητα της στιγμής της μετάβασης της ΕΛΣ στο νέο της σπίτι την βρίσκει έτοιμη, ακμαία και δυνατή. Αυτονόητο καθήκον μου είναι να βρίσκομαι πάντοτε στο πλευρό του οργανισμού που υπηρέτησα με απόλυτη αφοσίωση, αγάπη και πάθος.
Ευχαριστώ από καρδιάς το Διοικητικό Συμβούλιο, τους συνεργάτες μου, όλους τους εργαζομένους, όλους όσους στήριξαν το έργο μου και, κυρίως, το μεγάλο κοινό της Λυρικής μας!
Σε επικείμενη συνέντευξη Τύπου θα παρουσιαστεί αναλυτικά ο απολογισμός των τελευταίων χρόνων.
Στον νέο Καλλιτεχνικό Διευθυντή, εύχομαι ολόψυχα Καλή Επιτυχία!».