Η συνέντευξη του πρώην πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά στην «Καθημερινή» της περασμένης Κυριακής, μια ημέρα πριν από την έναρξη του 61ου γύρου των διερευνητικών επαφών Ελλάδας-Τουρκίας στην Κωνσταντινούπολη, ευλόγως προκάλεσε την απορία αρκετών. Πέρα από το timing που επέλεξε ο κ. Σαμαράς, οι απόψεις που εκφέρει αποτελούν προανάκρουσμα κυβερνητικής κρίσης, ιδιαίτερα καθώς αφήνει ανοικτό να καταψηφίσει τρία μνημόνια που έχουν κατατεθεί ως εφαρμοστικοί νόμοι ήδη από τον Σεπτέμβριο για την συμφωνία των Πρεσπών. Κυρίως, όμως, διαφοροποιείται πλήρως από την κυβέρνηση στο ζήτημα των διερευνητικών επαφών και της προοπτικής προσφυγής στη Χάγη.
Επί της ουσίας, το τρίωρο των διερευνητικών στο Ντολμά Μπαχτσέ δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας για το μέλλον, ωστόσο η πολιτική διάσταση των δηλώσεων Σαμαρά θα στοιχειώνει το εσωτερικό της ΝΔ για αρκετό καιρό. Αρκετοί εκτιμούν ότι ο πρώην πρωθυπουργός ίσως επιδεικνύει την επιρροή που (υποτίθεται ότι) έχει σε τμήμα της Κοινοβουλευτικής Ομάδας της ΝΔ, κυρίως, όμως επενδύει στην υστεροφημία του και στην πολιτική παρακαταθήκη του ως σκληρός και απρόβλεπτος. Βαδίζει, άλλωστε, στο εβδομηκοστό έτος της ηλικίας του και δεν επιφυλάσσει κάποιον ρόλο για τον εαυτό του.
Πέρασε όμως από τη θέση του πρωθυπουργού για σχεδόν δυόμισι χρόνια και χειρίστηκε τα εθνικά θέματα. Ηλθε αντιμέτωπος ως πρωθυπουργός με τη δική του «στιγμή της αλήθειας» στα τέλη του 2012, όταν η κυβέρνηση ήταν ακόμα τρικομματική (με ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ). Στο Μέγαρο Μαξίμου εκείνης της εποχής με τον ίδιο και τους Ηρακλείδες του, Χρύσανθο Λαζαρίδη και Δημήτρη Σταμάτη, επικρατούσε η άποψη ότι ο νόμος Μανιάτη (2011) για την οργάνωση σε θαλασσοτεμάχια του χώρου στα νότια της Κρήτης, δημιουργούσε τις προϋποθέσεις για δύο διπλωματικές πρωτοβουλίες. Αρχικά την κατάθεση στον ΟΗΕ των συντεταγμένων των εξωτερικών ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και, εν συνεχεία της τμηματικής ανακήρυξης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Στο τραπέζι υπήρχε και μια επιλογή ρήξης με την Τουρκία, αυτή της μονομερούς ανακήρυξης ΑΟΖ για το σύνολο της χώρας. Τελικά, όπως είναι σαφές, κανένας από αυτούς τους σχεδιασμούς δεν προχώρησε.
Οι… «παροικούντες» την συγκυβέρνηση εκείνης της εποχής θυμούνται ότι με το Μαξίμου διαφωνούσαν τόσο ο υπουργός Εξωτερικών Δημήτρης Αβραμόπουλος, όσο και ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ευάγγελος Βενιζέλος. Τον βασικό ρόλο του «πολιορκητικού κριού» εναντίον των αμφισβητιών της ορθότητας των επιλογών του Μαξίμου είχε ο Χρύσανθος Λαζαρίδης. Μάλιστα, πηγές με γνώση των επαφών που είχαν γίνει ήδη από το καλοκαίρι του 2012, αλλά και αργότερα, το φθινόπωρο του 2013, αναφέρουν ότι οι συζητήσεις αυτές ήταν ασυνήθιστα έντονες.
Η απόφαση να μην ανακηρυχθεί ΑΟΖ τότε ήταν εν τέλει κοινή, καθώς στο Μαξίμου κατάλαβαν ότι οι δίαυλοι επικοινωνίας με την Άγκυρα θα γίνονταν εξαιρετικά εύθραυστοι, ενώ υπήρχε πάντα και ο φόβος των αντιποίνων. Ήδη, η τότε κυβέρνηση της Λιβύης, απειλούσε την Ελλάδα για αντίδραση σε περίπτωση ανακήρυξης ΑΟΖ στα νότια της Κρήτης. Οι εκπρόσωποι της λιβυκής κυβέρνησης ήταν ενοχλημένοι από το νόμο Μανιάτη και ήδη τότε, προκειμένου να ενοχλήσουν την Αθήνα, επισήμαιναν ότι για τα ζητήματα που αφορούν την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών, είχαν λόγο και άλλες χώρες της περιοχής, όπως η Αίγυπτος και… η Τουρκία. Εν ολίγοις, το τουρκολιβυκό μνημόνιο του Νοεμβρίου 2019 δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία.
Λίγους μήνες μετά, στις αρχές Μαρτίου 2013, ο Αντώνης Σαμαράς συνάντησε τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο παλάτι Ντολμά Μπαχτσέ. Μάλιστα φωτογραφήθηκε με το ίδιο φόντο το οποίο χρησιμοποίησαν ο Ιμπραήμ Καλίν και οι έξι διπλωμάτες που συμμετείχαν στις διερευνητικές. Η συνάντηση αυτή ήταν και η «ταφόπλακα» των σχεδιασμών που είχαν γίνει λίγους μήνες νωρίτερα από το Μαξίμου. Ο ίδιος ο Αντώνης Σαμαράς, στις δηλώσεις που έκανε μαζί με τον (τότε πρωθυπουργό) Ταγίπ Ερντογάν, έθεσε στην κορυφή των προτεραιοτήτων του, τις διερευνητικές επαφές για την υφαλοκρηπίδα.
Η αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ από την κυβέρνηση τον Ιούνιο του 2013, η ανάληψη του υπουργείου Εξωτερικών από τον Ευάγγελο Βενιζέλο και η αναχώρηση του Δημήτρη Αβραμόπουλου για τις Βρυξέλλες, άλλαξε τις ενδοκυβερνητικές ισορροπίες. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος, σε αγαστή συμφωνία με τον Αντώνη Σαμαρά, άλλαξε την μεθοδολογία των διερευνητικών, θέτοντας την συμφωνία για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ πριν από τα χωρικά ύδατα.