Τι ακριβώς διαπραγματευόταν η κυβέρνηση αυτούς τους έξι μήνες; Όποιος απαντήσει με απόλυτη βεβαιότητα δεν θα λέει την αλήθεια. Πολύ περισσότερο αυτό ισχύει με το "Plan B". Οι εκδοχές είναι πολύ περισσότερες από μία. Το πλάνο αυτό αφορούσε σε ένα εναλλακτικό σχέδιο το οποίο, όμως, δεν θα ξέφευγε από την εντολή που είχε η κυβέρνηση για παραμονή στο ευρώ. Το πλάνο αυτό περιλαμβάνει περίπου όσα είπε ο Λαφαζάνης για 25 δισ. ευρώ που κάπου υπήρχαν, για εθνικοποιήσεις γερμανικών επιχειρήσεων, για εισβολή σε νομισματοκοπείο και θυρίδες. Το πλάνο αυτό θα προέβλεπε μετάβαση στη δραχμή μέσω της υλοποίησης του σχεδίου Βαρουφάκη με ένα εναλλακτικό νόμισμα το οποίο θα αντικαθιστούσε το ευρώ και σταδιακά η χώρα θα πήγαινε στο εθνικό νόμισμα.
Υπάρχουν αρκετές ακόμα εκδοχές που θα μαθαίνουμε σιγά-σιγά. Το βέβαιο συμπέρασμα είναι πως δεν υπάρχει κάτι ξεκάθαρο, η αλήθεια δηλαδή, την οποία να πληροφορηθεί η κοινή γνώμη ώστε να βγάλει ασφαλή συμπεράσματα. Η αλήθεια δεν θα προέλθει από την πολιτική εξουσία που έχει κάθε λόγο να προκαλεί σύγχυση με τις επιλεγμένες πληροφορίες που διοχετεύει, καθώς έτσι δημιουργεί τη «δική της αλήθεια», η οποία θα έρθει απέναντι από την αλήθεια των πολιτικών αντιπάλων. Η αλήθεια θα έπρεπε να είναι το ζητούμενο από τα μέσα ενημέρωσης, αυτός είναι ή θα έπρεπε να είναι ο ρόλος τους. Η παράθεση πληροφοριών που θα προσεγγίζουν την αλήθεια αυτή, χωρίς τα ίδια τα ΜΜΕ να μετατρέπονται σε ένα ακόμα μέρος των επιμέρους αναγνώσεων αυτής της αλήθειας. Συμβαίνει όμως αυτό;
Νομίζω πως κανένας δεν θα απαντήσει καταφατικά. Τα ΜΜΕ στην πλειονότητά τους ταυτίζονται με τις αλήθειες που εξυπηρετούν τα ίδια ή τους φορείς με τους οποίους έχουν απόλυτη ταύτιση συμφερόντων. Το αποτέλεσμα δεν είναι απλά πολλά μέσα ενημέρωσης να έχουν χάσει την αξιοπιστία τους, αφού μεγάλο μέρος της κοινωνίας έχει αντιληφθεί την εξίσωση αυτή. Το αποτέλεσμα είναι να δέχεται ισχυρές πιέσεις η ίδια η ποιότητα της δημοκρατίας, αφού οι πολιτικές επιλογές καθορίζονται από ένα δίπολο που σχηματικά περιγράφεται από την «πληροφόρηση των συστημικών μέσων» και την «πληροφόρηση των αντισυστημικών». Ένα δίπολο που, ωστόσο, είναι κατά βάση πλαστό. Ένα συστημικό μέσο μπορεί να αναφέρει μια πραγματική πληροφορία, η οποία όμως δεν γίνεται αποδεκτή αφού υπάρχει η γενική απαξίωση του μέσου. Ή, το αντίστροφο, μια αμφίβολης αξιοπιστίας πληροφορία που μεταφέρει ένα «μη συστημικό» μέσο, η οποία όμως γίνεται εύκολα αποδεκτή αφού μεταφέρεται από μέσο που, υποτίθεται, δεν εξυπηρετεί συμφέροντα.
Αυτό που συμβαίνει με τα ΜΜΕ μοιάζει με την περιγραφή του χάους. Ισχυρά (σε επίπεδο τηλεθέασης) τηλεοπτικά κανάλια, τα οποία ωστόσο δεν γίνονται πιστευτά από όσους τα βλέπουν. Δραματικός περιορισμός της επιρροής του εντύπου λόγου (οι κυκλοφορίες των εφημερίδων είναι υπό κατάρρευση). Αναζήτηση εναλλακτικών τρόπων πληροφόρησης μέσω των νέων μέσων (διαδίκτυο), όπου όμως κυριαρχεί η απόλυτη αυθαιρεσία. Εμφάνιση κάποιων μέσων που δηλώνουν «αντισυστημικά», αλλά υπηρετούν τη δική τους ανάγνωση των γεγονότων και σε μεγάλο βαθμό στηρίζονται όχι στην αλήθεια, αλλά στην πολεμική απέναντι στα συστημικά. Και μια κοινωνία, η οποία σε ένα μεγάλο μέρος ταυτίζεται με θέσεις που τα μέσα εκφράζουν. Έτσι, δεν καθορίζει τη στάση της από την αντικειμενική προσέγγιση αλλά από τον φορέα των μέσων που εμπιστεύεται.
Το παράδειγμα του δημοψηφίσματος, όπου η πλειονότητα των τηλεοπτικών σταθμών τάχθηκε με το «ναι» και μάλιστα με κατηγορηματικό τρόπο, αλλά η πλειονότητα της κοινωνίας (η οποία βλέπει αυτά τα ΜΜΕ), επέλεξε το «όχι», δείχνει πως η αξιοπιστία δεν αποτελεί το ισχυρό χαρτί των καναλιών. Κάτι ανάλογο συνέβη στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου. Τα περισσότερα κανάλια ήταν απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ, ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε την εξουσία. Τα κανάλια είναι απαξιωμένα. Αυτό σημαίνει, πως ακόμα και αν μεταδίδουν κάποιες αντικειμενικά υπαρκτές ειδήσεις, αυτές δεν σημαίνουν τίποτα αφού θάβονται στη γενικότερη απαξίωση των φορέων που τις μεταδίδουν. Από την άλλη πλευρά, οι εναλλακτικοί τρόποι πληροφόρησης είναι περιορισμένοι. Τα μέσα εκείνα που προβάλλονται ως εναλλακτικά στη συστημική ενημέρωση, στην πλειονότητά τους δεν μπορούν να παρέχουν κάτι τέτοιο. Αφενός γιατί δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα (η διερεύνηση της είδησης θέλει πολλούς ανθρώπους, πολλές ικανότητες και αρκετό χρόνο), αφετέρου επειδή προτιμούν να μπουν στην αγκαλιά ενός πολιτικού φορέα ο οποίος θα τα στηρίξει.
Όπως σε όλα τα πράγματα, το αποτέλεσμα μετράει. Και αυτό είναι, πως ο μέσος πολίτης σήμερα, δεν έχει απέναντί του την αντικειμενική αλήθεια με βάση την οποία θα επιλέξει και την πολιτική του στάση. Ιδιαίτερα ο πολίτης εκείνος που βρίσκεται μακριά από κέντρα εξουσίας και διαμόρφωσης των αποφάσεων. Αυτός, ή θα δει τα κανάλια και θα τα πιστέψει ή θα υιοθετήσει, άκριτα όμως, την «αντισυστημική πληροφόρηση». Το σίγουρο είναι πως ο πολίτης αυτός, παρότι η εποχή μας του προσφέρει μεγάλο αριθμό πληροφοριών, πολύ μεγαλύτερο απ' ό,τι στο παρελθόν, πρέπει ο ίδιος να μπει σε μια δύσκολη διαδικασία διύλισης των πληροφοριών αυτών για ν' ανακαλύψει την αλήθεια.
Κάτι, το οποίο έπρεπε να κάνουν οι δημοσιογράφοι, αλλά σε μεγάλο βαθμό δεν κάνουμε. Προτιμάμε και εμείς την εύκολη λύση. Να μεταφέρουμε όσα είναι κοντά στην οπτική του μέσου που υπηρετούμε. Αν και μερικοί συνάδελφοί μου, κάνουν κάτι πολύ χειρότερο. Ταυτίζονται με πολιτικές ή άλλες εξουσίες και προσαρμόζονται εύκολα όταν αυτές αλλάζουν χέρια.
Όπως και να 'χει, η ουσία είναι πως αν αναζητήσουμε απάντηση στο αρχικό ερώτημα (ποιο ήταν το plan B της κυβέρνησης), κάθε πολίτης (καθ' υπερβολή), θα έχει να δώσει μια διαφορετική απάντηση. Μια διαφορετική αλήθεια δηλαδή, η οποία θα επηρεάσει και την πολιτική του στάση την ώρα της κάλπης. Σίγουρα, χρειαζόμαστε ένα plan B στην πληροφόρηση…