Φαίνεται ότι ξαναμπαίνουνε σε λειτουργία τα Πρότυπα και Πειραματικά σχολεία. Αφού απαξιώθηκαν και υπέστησαν -σχεδόν- πογκρόμ, εν ονόματι της ισοπεδωτικής ισότητας, τώρα αποκαθίστανται. Ευτυχώς. Γιατί η υποβάθμισή τους -επί κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ- πέτυχε, τελικά, να υποσκάψει τον ρόλο τους -την πρότυπη διδασκαλία- και να τα μετατρέψει σε καρικατούρες, σε σχολεία-σφραγίδες. (Παρ' όλα αυτά, διατηρήθηκαν σκανδαλωδώς τα υψηλά officia: το άνευ λόγου πλέον μειωμένο ωράριο, για να βολεύονται ‘προνομιούχοι’ εκπαιδευτικοί).
Από το ’84 λοιπόν ή ’85 κι ύστερα, τα Πρότυπα και Πειραματικά σχολεία μετατράπηκαν σε κουφάρια του παλιού τους εαυτού. Όσο φιλότιμος κι αν ήταν ο εκπαιδευτικός -που υπήρχαν εκπαιδευτικοί υπεύθυνοι και επαρκείς, κι ακόμα υπάρχουν- μάταιος κόπος.
Κι όμως, πριν την αποσύνθεση, πριν από την κατασυκοφάντησή τους για ελιτισμό -και την επιβολή της δήθεν δικαιοκρατικής κλήρωσης για την εισαγωγή μαθητών- στα δημόσια Πρότυπα και Πειραματικά φοίτησαν παιδιά απ’ όλα τα κοινωνικά στρώματα, πλην ταλαντούχα· μαθητές επιλεγμένοι με αδιάβλητες εξετάσεις, ανεξαρτήτως κοινωνικής προέλευσης ή οικονομικής δυνατότητας.
Υπάρχει τίποτε πιο δίκαιο και πιο σοσιαλιστικό – τρομάρα μας! – πιο ανταποδοτικό απ’ το να καλλιεργεί η Πολιτεία τις δεξιότητες, να αξιοποιεί τα ταλέντα των αυριανών πολιτών της, να παρέχει ίσες ευκαιρίες μόρφωσης (και οι αδιάβλητες εξετάσεις έδιναν, όντως, την ευκαιρία σε όλους). Αυτό είναι αξιοκρατία εν τοις πράγμασι και χρηστή διοίκηση, όχι να ισοπεδώνεις τους ταλαντούχους. Έναν ευφυή, λόγου χάρη, ηθοποιό δεν τον υποχρεώνεις να παίζει στον ερασιτεχνικό θίασο της επαρχίας, θα τον στείλεις στην καλύτερη σχολή θεάτρου· το ίδιο δεν γίνεται και με τις ακαδημίες ποδοσφαίρου; Αν δεν ανακάλυπταν τον Μέσι οι κυνηγοί ταλέντων, θα έπαιζε ακόμα στην αλάνα της γειτονιάς του. Γιατί όχι, λοιπόν, και στην Εκπαίδευση; Εκεί, προπάντων.
Μέχρι τη συρρίκνωσή τους, τα Πρότυπα και Πειραματικά -συμπεριλαμβανομένων και των δώδεκα Κλασικών Λυκείων, που απερίσκεπτα καταργήθηκαν κι αυτά- υπήρξαν πυρήνες αγωγής και γερής παιδείας. Η συνύπαρξη ικανών δασκάλων και μαθητών απαιτητικών, με υψηλές φιλοδοξίες, δημιουργούσε τις πιο ευνοϊκές συνθήκες για την παιδευτική διαδικασία. Η ευτυχής αυτή συγκυρία εξασφάλιζε την αμοιβαία εκτίμηση και επέτρεπε τον γόνιμο διάλογο, τη συνεργασία πέραν της διδακτέας ύλης· με απαιτήσεις εκατέρωθεν και αποδόσεις. (Η κατοπινή εξέλιξη τόσο πολλών σπουδαστών εκείνης της περιόδου και η δραστηριοποίησή τους, σε τόσο πολλούς τομείς του επιστημονικού και κοινωνικού χώρου, πιστοποιεί ότι ο λόγος μου δεν έχει καμιά υπερβολή).
Βεβαίως υπήρχαν και προβλήματα. Πολλά και ποικίλα. Αλλά οι δεσμοί φιλίας που αναπτύσσονταν σε σχολεία με ολιγάριθμους μαθητές έμεναν ισχυροί και αργότερα, μετά το τέλος της σχολικής φοίτησης.
Η επαναλειτουργία των Πειραματικών είναι απόρροια, θέλω να πιστεύω, σοβαρού προγραμματισμού και πολιτικής βούλησης. Αλλά και προσωπικός στόχος του υφυπουργού, Θόδωρου Παπαθεοδώρου. Έχει περάσει από Πρότυπα σχολεία σε εποχές καλές, έχει ζήσει, ξέρει για ποιο πράγμα ακριβώς παλεύει.
Διαβάζω στον Τύπο ότι οι ρυθμίσεις, οι λεπτομέρειες της λειτουργίας τους, οι διαδικασίες εξετάσεων, έχουν προχωρήσει. Μακάρι να είναι έτσι. Ελπίζω το υπουργείο να προστατεύσει το θεσμό (με σοβαρή αξιολόγηση του διδακτικού προσωπικού και όχι χαριστικές σκοπιμότητες ή τρικομματικές αλχημείες).
Τα Πειραματικά και Πρότυπα δημόσια σχολεία μπορούν να ξαναγίνουν κύτταρα εκπαιδευτικά και να αντιταχθούν στη διάλυση. Παρότι δεν είναι ίδιες οι εποχές, η δε περιρρέουσα ατμόσφαιρα, οι συνθήκες κι οι κρατούσες αντιλήψεις, είναι εξαιρετικά αντίξοες.