Ας γυρίσουμε μερικά χρόνια πίσω, τότε που το πτυχίο ήταν υπεραρκετό για να βρεις δουλειά. Στη συνέχεια τα μεταπτυχιακά έγιναν must, εξ ου και η πληθώρα των Διασχολικών Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών (των περίφημων ΔΠΜΣ) που ξεπήδησαν για να καλύψουν αυτήν την ανάγκη. Σ’ αυτήν την τρελή κούρσα των προσόντων, τα περισσότερα παιδιά σήμερα πιστεύουν ότι κι ένα διδακτορικό θα τους γεμίσει περισσότερο τη φαρέτρα στο απεγνωσμένο κυνήγι για δουλειά.

Όμως φευ, τα πράγματα δεν είναι έτσι. Όλο και περισσότερο σχηματίζω την εντύπωση ότι το διδακτορικό για την αγορά εργασίας είναι περισσότερο τροχοπέδη παρά εφόδιο. Τα τέσσερα τουλάχιστον χρόνια παράτασης των σπουδών μεταφράζονται σε ένα ευκαιριακό κόστος που σημαίνει έλλειψη προϋπηρεσίας. Επίσης ο κάτοχος διδακτορικού αντιμετωπίζεται ως θεωρητικός γνώστης σε μια αγορά που συνήθως πάσχει να βρει πρακτικές λύσεις στα προβλήματα της δύσκολης ελληνικής καθημερινότητας. Επιπλέον, αν το αφεντικό είναι υποχρεωμένο να το πληρώσει και παραπάνω γιατί να μην ψάξει κάτι φτηνότερο: «Εταιρία έχουμε, δεν πάμε για το βραβείο Νομπέλ…» θα πει στον overqualified υποψήφιο. Τα δε επιπλέον μόρια για πρόσληψη στο δημόσιο, είναι μάλλον άχρηστα σε μια εποχή που το δημόσιο πλέον ψάχνει πώς θα απαλλαγεί από προσωπικό κι όχι να προσλάβει.

Ποιοι είναι όμως οι λόγοι που οδηγούν έναν απόφοιτο στο να αναζητήσει την περιπέτεια ενός διδακτορικού; Υπάρχουν αυτοί που απλώς θέλουν να δώσουν παράταση στη ξέγνοιαστη φοιτητική τους ζωή. Δουλειά ούτως ή άλλως και να βγουν έξω, δύσκολα θα βρουν. Υπάρχουν κάποιοι που στη μέση της επαγγελματικής τους καριέρας αρχίζουν να έχουν επιστημονικές αναζητήσεις και θέλουν να τις μετουσιώσουν σε ένα διδακτορικό. Συνήθως το part time διδακτορικό, δηλαδή παράλληλα με μια απαιτητική δουλειά, είναι χαμένη υπόθεση. Το 80% για να μην πω το 90% των περιπτώσεων δεν το τελειώνουν ποτέ. Υπάρχουν τέλος και τα διδακτορικά που εντάσσονται λίγο πολύ σε ερευνητικά προγράμματα λόγω του σχετικού θέματος. Πολλές φορές αποτελούν και «το καρότο» για να ασχοληθούν οι νέοι ερευνητές με την διαδικασία των ερευνητικών προγραμμάτων και στην ουσία να «τα τρέξουν». Αυτή είναι και η συνταγή που συνήθως εφαρμόζεται, ενώ οι υποτροφίες για διδακτορικό επαρκούν για έναν στους δέκα. Το θέμα είναι ότι πολλές φορές τα ερευνητικά προγράμματα «ρουφάνε» τους υποψήφιους διδάκτορες και δεν τους αφήνουν χρόνο και διάθεση για το διδακτορικό, το οποίο μπορεί και να «μπαγιατέψει». Η ισορροπία όμως αυτή δεν είναι μόνο θέμα του υποψήφιου διδάκτορα αλλά είναι ευθύνη και του επιβλέποντα.

Σήμερα όμως, ακόμα και στα πολυτεχνεία, τα ερευνητικά προγράμματα έρχονται πλέον στάγδην, οπότε δεν υπάρχει η άπλετη δυνατότητα χρηματοδότησης διδακτορικών. Από την άλλη, χωρίς νέους ερευνητές τα εργαστήρια είναι καταδικασμένα στον μαρασμό. Τα μέλη ΔΕΠ δεν προλαβαίνουν να διδάσκουν, να γράφουν επιστημονικά άρθρα, να υποβάλλουν προτάσεις και να ασχολούνται και με τα διοικητικά. Οι τυχόν μεταδιδάκτορες – επιστημονικοί συνεργάτες είναι στην πλειοψηφία τους «θεσμικά αόρατοι» στα πανεπιστήμια, παρόλο που θα έπρεπε να είναι το πιο δυναμικό, ερευνητικό κύτταρό τους. Όσοι κατάφεραν, ανέβηκαν στο τρένο της ΙΔΑΧοποίησης (έγιναν δηλαδή συμβασιούχοι) το οποίο όμως, όπως συνήθως συμβαίνει στην Ελλάδα, είχε και πολλούς «λαθρεπιβάτες». Ο θεσμός λοιπόν του μεταδιδάκτορα στα πανεπιστήμια, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν έχει τη σημασία που θα ‘πρεπε να έχει.

Κλείνοντας αυτήν την παρένθεση, καταλήγω λοιπόν στην άποψη ότι το διδακτορικό τελικά μπορεί να πιάσει τόπο μόνο αν κάποιος αποβλέπει σε ακαδημαϊκή (εκεί είναι προαπαιτούμενο) ή ερευνητική καριέρα. Τότε αξίζει πραγματικά τον κόπο και την επένδυση σε χρόνο. Αυτό όμως στην Ελλάδα είναι δυο φορές πιο δύσκολο από τις περισσότερες άλλες χώρες, αφενός γιατί η έρευνα είναι υποτιμημένη και αφετέρου οι ακαδημαϊκές θέσεις θα ανοίγουν με το σταγονόμετρο στο άμεσο μέλλον. Έτσι, ο μόνος λόγος τελικά για να κάνει κάποιος διδακτορικό στην Ελλάδα σήμερα, είναι να είναι πραγματικά ερωτευμένος με την έρευνα. Και δεν εννοώ να περιμένει μασημένη τροφή από τον επιβλέποντα, αλλά να βουτάει μόνος του σε νέες ιδέες. Να τρώει και τα μούτρα του καμιά φορά, αλλά ποιος έμαθε πραγματικά χωρίς να πάθει. Με λίγα λόγια, το διδακτορικό είναι περισσότερο διαδρομή και λιγότερο προορισμός. Ένα ταξίδι που στην αφετηρία του δεν ξέρουμε που θα μας βγάλει, γιατί στην έρευνα δεν έρχεται πάντα το πιάτο που παραγγέλνεις.
Οι απόφοιτοι λοιπόν πρέπει να βλέπουν το διδακτορικό σαν μια διαδικασία συνεχούς αναζήτησης, παρά σαν ένα εφόδιο καριέρας. Όχι ότι αυτά τα δύο δεν συνδυάζονται αλλά, είναι λάθος να ξεκινάει κάποιος με την νοοτροπία «διδακτορικό να ΄ναι κι ότι να ‘ναι». Ας του γεμίζει τουλάχιστον την ψυχή, γιατί αν περιμένει να του γεμίσει την τσέπη, ας ψάξει καλύτερα αλλού…

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News