Η συμμετοχή του αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν στην τηλεδιάσκεψη της ευρωπαϊκής Συνόδου Κορυφής, ανήμερα της εθνικής επετείου μας, έχει όλως ιδιαίτερο χαρακτήρα: οι Ευρωπαίοι αναμένουν κάποια κίνηση καλής θελήσεως από πλευράς ΗΠΑ ώστε να αντεπεξέλθει και η Ενωση στις ανάγκες που έχουν δημιουργήσει τόσο η πανδημία αυτή καθαυτή όσο και οι αστοχίες της Κομισιόν στο εμβολιαστικό πρόγραμμα.
Οι προσδοκίες είναι μεγάλες, αφού το πολιτικό προσωπικό της Ενωσης θαυμάζει και ζηλεύει τα υγειονομικά κατορθώματα της νέας αμερικανικής διοίκησης, τον εμβολιασμό των 100 εκατομμυρίων πολιτών που επετεύχθη μέσα σε μόλις δύο μήνες Δημοκρατικής διακυβέρνησης.
Τι γυρεύουν, λοιπόν, οι Ευρωπαίοι; Ενα Σχέδιο Μάρσαλ του 21ου αιώνα, υγειονομικού χαρακτήρα; Ας συνοψίσουμε τα αιτήματά τους δανειζόμενοι τίτλους αμερικανικών media που μάλλον ξέρουν τι γράφουν: «Ο Μπάιντεν πρέπει να ξεκινήσει αμέσως τις προετοιμασίες ώστε να βοηθήσει τον υπόλοιπο κόσμο να εμβολιαστεί» λέει η Washington Post, «Η Αμερική μπορεί και πρέπει να εμβολιάσει τον κόσμο» γνωμοδοτεί το εξειδικευμένο σε θέματα διεθνών σχέσεων Foreign Affairs. Αυτά, γενικώς, από πλευράς ζητουμένου. Αλλά ας εξετάσουμε τα πράγματα και από πλευράς εφικτού.
Αν και ο κίνδυνος της πανδημίας του κορονοϊού έχει αντικαταστήσει εκείνον τον μεταπολεμικό, του κομμουνισμού, οι ΗΠΑ πρέπει να πειστούν ότι διακυβεύονται και τα δικά τους συμφέροντα ώστε να στέρξουν να κάνουν την οποιαδήποτε χάρη στην Ευρώπη. Προς το παρόν ο Λευκός Οίκος αποφεύγει να καλλιεργήσει υπερβολικές προσδοκίες στην ευρωπαϊκή πλευρά του Ατλαντικού και προτιμά να κινείται στο μοτίβο «οι Αμερικανοί προηγούνται», όπως μας πληροφορεί η Repubblica. Ωστόσο οι εκτιμήσεις επιμένουν ότι μπορεί να επιτευχθεί κάποια συμφωνία για παρασκευή εμβολίων στην Ευρώπη κατόπιν αδείας που θα παραχωρήσουν οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες των ΗΠΑ.
Το διεθνές προηγούμενο υπάρχει, αφού πριν από δέκα ημέρες ο Μπάιντεν ανακοίνωσε ότι έχει συναφθεί deal μεταξύ της εταιρείας Johnson & Johnson και του ινδικού κράτους σχετικά με την παραγωγή ενός δισεκατομμυρίου δόσεων εμβολίων με σκοπό τη διανομή τους σε φτωχές χώρες. Με ανάλογη άδεια, οι ινδικές εταιρείες θα παραγάγουν επιπλέον τρία δισεκατομμύρια δόσεις του χρόνου. Επίσης, τέσσερα εκατομμύρια δόσεις από το εμβόλιο της AstraZeneca εστάλησαν από τις ΗΠΑ στις δύο γειτονικές τους χώρες, στο Μεξικό και στον Καναδά. Η Ευρώπη βέβαια… κείται μακράν όσον αφορά κάποια ανάλογη κίνηση.
Οι Αμερικανοί έχουν εκπλαγεί με την κατάληξη της ευρωπαϊκής εμβολιαστικής πολιτικής, πραγματικά δεν μπορούν να χωνέψουν ότι οι χώρες του «σκληρού ευρώ» και οι υπόλοιπες του κλαμπ της Ενωσης χρειάζονται βοήθεια όπως οι αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής. «Ο ίδιος ο Τζο Μπάιντεν είναι ευαίσθητος στις εκκλήσεις των συμμαχικών χωρών, όμως τι μπορεί να κάνει» σκέφτεται μεγαλοφώνως το ιταλικό Μέσο. Και πιθανολογεί τις εξελίξεις.
Το βέβαιον: αποκλείονται οι ριζοσπαστισμοί. Η ιδιοκτησία των εμβολίων ως προϊόντων δεν υπάρχει περίπτωση να ανασταλεί. Δεν θα «κρατικοποιηθούν» τα εμβόλια όχι για χάρη της Ευρώπης, αλλά κανενός. Η Δημοκρατική διοίκηση αναγνωρίζει στη φαρμακευτική βιομηχανία των ΗΠΑ ότι κέρδισε ένα στοίχημα που πριν από έναν χρόνο κανείς δεν πίστευε ότι θα κερδίσει, καθώς κατάφερε να παραγάγει εμβόλια για τον κορονοϊό σε χρόνο ρεκόρ. Το κλασικό επιχειρηματικό μοντέλο του αμερικανικού καπιταλισμού λειτούργησε, ενώ η ιδεολογική εχθρότητα που εκπορεύεται από ορισμένους ευρωπαϊκούς κύκλος εναντίον τής Big Pharma αποδείχθηκε μπούμεραγκ. Αρα οι φαρμακευτικές δικαίως θησαυρίζουν.
Το πιθανόν: μία λύση που φαντάζει εφικτή. Ο Μπάιντεν μπορεί να εφαρμόσει πειραματικά στην Ευρώπη κάτι που γίνεται ήδη στην Αμερική, δηλαδή τη συνεργασία των φαρμακευτικών εταιρειών στο θέμα του εμβολίου, όπως συνέβη στην περίπτωση των Johnson & Johnson και Merck & Co. Στις ΗΠΑ το εμβόλιο της πρώτης παρασκευάστηκε στις εγκαταστάσεις της δεύτερης, μάλιστα χρηματοδοτήθηκε από δημόσιο χρήμα (105 εκατ. δολάρια) η παραγωγική ανασύνταξη και η ανανέωση του εξοπλισμού των εργοστασίων της Merck.
Η κατόπιν αδείας παραχώρηση του δικαιώματος παραγωγής εμβολίων σε τρίτους δεν εκφεύγει από τα στάνταρ του αμερικανικού καπιταλισμού, έτσι ο Μπάιντεν αν θελήσει μπορεί να χρησιμοποιήσει την επιρροή του ώστε να ενθαρρύνει την υπογραφή συμφωνιών μεταξύ αμερικανικών και ευρωπαϊκών εταιρειών με στόχο την παραγωγή αμερικανικών εμβολίων από μονάδες της Γηραιάς Ηπείρου. Πάντως οι Αμερικανοί έχουν ήδη κάνει άλματα στα λεγόμενα εμβόλια επόμενης γενιάς, για τα οποία οι κατασκευάστριες εταιρείες προσπαθούν να συνάψουν συμφωνίες παραγωγής με ευρωπαίους εταίρους, ωστόσο το πρότζεκτ σκαλώνει στη βιοτεχνολογική καθυστέρηση της Ευρώπης. Τίθεται, συνεπώς, ζήτημα παραγωγικής ικανότητας των ευρωπαϊκών μονάδων.
Εμβολιασμένοι την 4η Ιουλίου
Υπάρχει και άλλο ένα σενάριο. Αφού η επιτάχυνση της παραγωγής εμβολίων στις ΗΠΑ σπάει κάθε ρεκόρ (132 εκατομμύρια δόσεις παρήχθησαν μόνο τον Μάρτιο), ο προεδρικός στόχος του ενός δισεκατομμυρίου δόσεων δεν είναι μακρινός, η εφετινή 4η Ιουλίου θα γιορταστεί με εμβολιασμένους όλους τους Αμερικανούς.
Η παραγωγή εμβολίων από τα αμερικανικά εργοστάσια, που σίγουρα θα συνεχιστεί, μπορεί να διοχετευθεί στην Ευρώπη…