Athens Photo Festival, 31 χρόνια με χιλιάδες κλικ

Το έχουν κατακτήσει με κόπο και κόντρα σε σαράντα κύματα το παρατσούκλι τους: οι «επίμονοι κηπουροί». Επίμονοι, κυρίως. Οι άνθρωποι που φαντάστηκαν και οργάνωσαν, 31 χρόνια πριν τον πρώτο Διεθνή Μήνα Φωτογραφίας της Αθήνας, που έμελλε να εξελιχθεί στο σημερινό Athens Photo Festival. Οργάνωση που έχει καταγραφεί ως μία από τις αρχαιότερες όχι μόνον στην Ευρώπη, αλλά και τον κόσμο, με βάση εκείνη την ιδέα που γεννήθηκε και ανδρώθηκε το 1970 στην Αρλ της Γαλλίας, για την προώθηση και επίμονη… έκθεση της όγδοης(;) Τέχνης – αν το σινεμά είναι η έβδομη. Τη συναγωνίζονται σε αρχαιότητα, πλην της Αρλ, μόνον το Χιούστον του Τέξας και το Παρίσι σε ανάλογες εκθέσεις.

Τότε, η ιδέα του επίμονου Σταύρου Μωρεσόπουλου, που έφερε στην Αθήνα 3.000 φωτογραφίες 300 φωτογράφων από 20 χώρες του κόσμου, βρήκε αρωγό την υπουργό Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη κι ας πέρασε διά πυρός, σιδήρου και… μαύρης θάλασσας. Μιλάμε για τη θάλασσα από ράσα που είχε «μαυρίσει» την Πρωταπριλιά του 1987 το κέντρο της Αθήνας, με ένα συλλαλητήριο ρασοφόρων κόντρα στον υπό ψήφιση «Νόμο Τρίτση» (Ν. 1700/1987) για την εκκλησιαστική περιουσία και τη συμμετοχή λαϊκών στα εκκλησιαστικά και μητροπολιτικά συμβούλια. Ο οποίος, έτσι για την ιστορία, ψηφίστηκε αλλά κρίσιμες διατάξεις του δεν εφαρμόστηκαν ποτέ. Ο δε αείμνηστος υπουργός Παιδείας Αντώνης Τρίτσης παραιτήθηκε τελικά τον Μάιο του 1988.

Εντυπωσιακό: οργανωτές εκείνου του συλλαλητηρίου ήταν τρεις νέοι μητροπολίτες (με… μέλλον), ήτοι ο Δημητριάδος Χριστόδουλος, ο Θηβών Ιερώνυμος και ο Αλεξανδρουπόλεως Ανθιμος (ο νυν Θεσσαλονίκης).

Την ίδια ώρα, μέσα στο «Παλλάς», η Μελίνα Μερκούρη, ως υπουργός Πολιτισμού, εγκαινίαζε τον Διεθνή Μήνα Φωτογραφίας και βράβευε δύο σημαντικούς φωτογράφους: τον φωτογράφο της Αντίστασης Σπύρο Μελετζή και την πρωτοπόρο Nelly’s (Ελλη Σουγιουλτζόγλου – Σεραϊδάρη), στην οποία οφείλουμε τα περίφημα γυμνά και ημίγυμνα καρέ στην Ακρόπολη.

Μετά τα εγκαίνια, η υπουργός Μελίνα Μερκούρη, μαζί με τον υφυπουργό Σήφη Βαλυράκη και το γενικό γραμματέα Κωνσταντίνο Αλαβάνο, αλλά και τους κοντά χίλιους καλεσμένους στην εναρκτήρια εκδήλωση-βράβευση εκείνου του πρώτου Διεθνή Μήνα Φωτογραφίας, βγήκε στη Βουκουρεστίου και βρέθηκε μέσα στο «μαύρο», ρασοφόρο πλήθος. Σχολίασε χαριτωμένα ένα παραποιημένο κολλάζ της Παναγιάς της Τήνου σε πλακάτ και διέσχισε –μαζί με τους χίλιους καλεσμένους πάντα– την Πανεπιστημίου για να βρεθεί στο Ιλίου Μέλαθρον για τα εγκαίνια της πρώτης έκθεσης «Νέων Ελλήνων Φωτογράφων».

Αυτή ήταν η αρχή. Σχεδόν σημαδιακή. Εκτοτε πολλά και ενδιαφέροντα έχει γράψει η τριαντάχρονη ιστορία του Διεθνούς Μήνα Φωτογραφίας που μετεξελίχθηκε στο Athens Photo Festival του σήμερα. Πάντα επίμονο, χάρη στους «επίμονους κηπουρούς» του. Με εκείνον τον θεσμό, που εγκαινίασε η Μελίνα Μερκούρη, την έκθεση «Νέων Ελλήνων Φωτογράφων» να επιμένει ακόμη. Αλλά και με μια σειρά από δράσεις, ομιλίες, εκπαιδευτικά προγράμματα και, φυσικά, εκθέσεις, με τον πυρήνα του Athens PhotoFestival πλέον στο εξίσου ιστορικό, δυναμικό και επίμονο Μουσείο Μπενάκη.

Απώτερος σκοπός του Φεστιβάλ, όπως εξελίχθηκε όλα αυτά τα χρόνια, είναι οι καλλιτεχνικές συνέργειες και ανταλλαγές στο πλαίσιο του Φεστιβάλ, το οποίο είναι και  μέλος του Ευρωπαϊκού Μήνα Φωτογραφίας (European Month of Photography), τη σημαντικότερη διεθνή συνεργατική πλατφόρμα φωτογραφικών φεστιβάλ (που συνθέτουν τα φεστιβάλ της Αθήνας, Βερολίνου, Βιέννης, Βουκουρεστίου, Λουμπλιάνας, Λουξεμβούργου, Μπρατισλάβας και Παρισιού).

Οι φωτογραφίες στο φετινό Athens Photo Festival έχουν την δική τους ιστορία. Ή κρύβουν πίσω από τα καρέ τις δικές τους ιστορίες. Ή τις ιστορίες των φωτογράφων και των κλικ τους:

Jonny Briggs (UK) – Familiar Familial

«Αναζητώντας τα χαμένα κομμάτια της παιδικής μου ηλικίας, προσπαθώ να σκεφτώ πέρα από την πραγματικότητα στην οποία κοινωνικοποιήθηκα, και να δημιουργήσω νέες με τους γονείς και τον εαυτό μου. Μέσα από αυτές χρησιμοποιώ τη φωτογραφία για να εξερευνώ τη σχέση μου με την… εξαπάτηση», εξηγεί τα καρέ του ο Βρετανός φωτογράφος. «Αναπολώ τον νεότερο εαυτό μου και προσπαθώ να επαναπροσλάβω τη φύση της παιδικής μου ηλικίας μέσα από το βλέμμα του ενήλικα».

 Daniel Everett (US) –  Marker

Με δεδομένο ότι «o μοντερνισμός και η κληρονομιά του συνυπάρχουν σαν μια ουτοπία και σαν τον πραγματικό  πρότυπο χώρο των μαζικά παραγόμενων αρχιτεκτονικών, που διαμορφώνουν το σκηνικό της ζωής στον αναπτυγμένο κόσμο», ο φωτογράφος εστιάζει «στην ένταση μεταξύ της τάξης και της ατέλειας».

Μαργαρίτα Yoko Νικητάκη (GR) – Soil

«Στην Αθήνα, πυκνή, ομοιογενή και γκρίζα, όσο και αν η πόλη περικλείεται από τέσσερα μεγάλα βουνά και είναι χτισμένη γύρω από λόφους, το χώμα δεν είναι πια ορατό», παρατηρεί η φωτογράφος. «Το νέο έδαφος είναι από τσιμέντο, όπως και ο νέος ορίζοντας».

Synchrodogs (Roman Noven and Tetiana Shcheglova), (UA) – Slightly altered

Το καλλιτεχνικό δίδυμο Synchrodogs ταξίδεψε επί ένα μήνα στα Καρπάθια Όρη για να ανακαλύψει πόσο βαθιά έχουν εισβάλλει οι άνθρωποι σε περιοχές παρθένες, μελετώντας την αλληλεξάρτηση ανθρώπων και φύσης. Εκεί, έμαθαν πως χιλιάδες δέντρα υλοτομούνται από τους ντόπιους κάθε εβδομάδα, παράνομα, είδαν ταριχευμένα ζώα σε κάθε εστιατόριο, ξενοδοχείο ή σπίτι και ούτε ένα ζωντανό στο δάσος.

Jaakko Kahilaniemi (FI) – 100 Hectares of Understanding

Τα «100 εκτάρια κατανόησης» είναι η προσπάθεια του Φινλανδού φωτογράφου να εξοικειωθεί με τη δασώδη περιοχή που κληρονόμησε, το 1997, όταν ήταν μόλις οκτώ ετών. «Σε όλη την ενήλικη ζωή μου, η σχέση μου με το δάσος ήταν κάπως δυσαρμονική και η στάση μου απέναντι στην κληρονομιά μου αδιάφορη. Οι πρόσφατες εξερευνήσεις μου κατάφεραν όμως να προκαλέσουν το ενδιαφέρον μου γι’ αυτό το ασυνήθιστο περιουσιακό στοιχείο».

Boris Loder (LU) – Particles

Τα «Σωματίδια» μεταμορφώνουν την έννοια της «ταυτότητας ως υποδοχέα» σε μια μελέτη της γλυπτικής φωτογραφίας, «αμφισβητώντας κοινωνικές και γεωγραφικές ταυτότητες». Κάθε κύβος περιέχει αντικείμενα που συλλέχθηκαν στο Λουξεμβούργο και διηγούνται την ιστορία δεδομένων τόπων, που γίνονται αντικείμενο αρχαιολογικής μελέτης στην Ανθρωπόκαινο εποχή.

Paulina Otylie Surys (PL) – Dreamatorium

Η δουλειά της φωτογράφου «βάζει στο στόχαστρο μια κοινωνία γαντζωμένη στη χαμένη ασφάλεια της παράδοσης και της νοσταλγίας», με καρέ της καθημερινής ζωής  από την κομμουνιστική Πολωνία, τα οποία έχουν ρετουσαριστεί «για να προστεθεί ένα επιβλητικό, αλλόκοτο στοιχείο, υποδηλωτικό ενός ακατάληπτου εφιάλτη».

Petros Efstathiadis (GR) – Gold rush

Το χωριό Λιπαρό, όπου γεννήθηκε ο φωτογράφος, είναι το σκηνικό της δουλειάς του εδώ και μια δεκαετία. Στους αγρούς συνθέτει μικροσκοπικά σκηνικά, από απομεινάρια και παραπεταμένα αντικείμενα, σαν σε σκηνικό για «χρυσοθήρες του 21ου αιώνα», με αναλογίες προς την εποχή του Goldrush, της χρυσοθηρίας, στην Καλιφόρνια.

Marvin Leuvrey (FR) – Overflow
«Το έργο μου εξερευνά τα πεδία της μυθοπλασίας και τα όρια μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας. Παραπέμπει στη λογοτεχνία των ουτοπικών προσδοκιών και στη δυστοπία της επιστημονικής φαντασίας», λέει ο καλλιτέχνης που πειραματίζεται με αναλογικό και ψηφιακό χειρισμό στη φωτογραφία, 3D και βίντεο, αποτυπώνοντας «τις οπτικές πλευρές ενός άμετρου υπερκαπιταλισμού και των αυτοκαταστροφικών του τάσεων, μέσα από μια αφθονία τεχνολογίας και τεχνουργημάτων».

Vanja Bucan (SI) – Sequences of Truth and Deception
Οι «Σειρές» είναι παιχνιδιάρικα φωτογραφικά σκίτσα που αναπαριστούν «την εξωτική και υπό όρους αγάπη μας προς τη φύση. Αγαπάμε την ομορφιά και το αρχέγονο, αποφεύγουμε το απειλητικό και, σε μεγάλο βαθμό, αδιαφορούμε για την καταστροφή που της προκαλούμε».

Jessica Wolfelsperger (CH) – Embedded in Nature
Ένα χωριό εκατό κατοίκων στην κοιλάδα Verzasca (στο Λοκάρνο της Ελβετίας), περικυκλωμένο από βουνά, βουτηγμένο σε αρχαίους μύθους και θρύλους, μπορεί κατά την φωτογράφο να ανοίξει «η συνομιλία με τη φύση, όπου γίνεται κατανοητή και η φύση του ανθρώπινου όντος, σύμφωνα με τη φιλοσοφία ζωής του Monte Verità».

Sanne De Wilde (BE) – The Island of the Colorblind
Τον 18ο αιώνα, ένας καταστροφικός τυφώνας σάρωσε το Pingelap, μια ατόλη στον Ειρηνικό Ωκεανό. Ένας από τους επιζήσαντες, φορέας του σπάνιου γονιδίου της αχρωματοψίας, απέκτησε πολλά παιδιά και, με το πέρασμα του χρόνου, η κληρονομική νόσος έπληξε μαζικά την απομονωμένη κοινότητα. Έτσι οι περισσότεροι άρχισαν να βλέπουν τον κόσμο ασπρόμαυρο και αυτό έγινε αφορμή για την φωτογραφική «Νήσο της Αχρωματοψίας».

Emmanuel Tussore (FR) – Home
Η διαδικασία δημιουργίας σαπουνιού αναπτύχθηκε κατά την πρώιμη αρχαιότητα στην Εγγύς Ανατολή, περιοχή στην οποία το Χαλέπι ήταν κομβική πόλη. Ο φωτογράφος χρησιμοποιεί την εύθραυστη και εύπλαστη οργανική ύλη ως μέσο σεσειρά γλυπτών, εγκαταστάσεων, φωτογραφιών και ταινιών, που αποτελούν μέρος του εν εξελίξει έργου του «Study for a soap (Μελέτη για ένα σαπούνι)». Εδώ, το σαπούνι του Χαλεπιού, το αρχαιότερο στον κόσμο, «μεταβάλλεται από την εκλεπτυσμένη χειρονομία του πολιτισμένου ανθρώπου σε σύμβολο μιας καταστροφικής και κτηνώδους δύναμης».

Κατερίνα Χατζηδημητρίου – Νύφες
Μια σειρά νυφικών απεικονίσεων, «με τα υποκείμενα να λειτουργούν ως υβριδικά γλυπτά», συμβολίζει την «αποπροσωποποίηση της γυναίκας με την είσοδό της στον έγγαμο βίο». Οι «Νύφες» είναι αινιγματικές μορφές, που στέκονται στο μεταίχμιο ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό.