Από τις πρωτοπόρους του γαλλικού κόμικ, η Κλερ Μπρετεσέ επέβαλε το μοναδικό της στυλ | Rita Scaglia/Dargaud
Επικαιρότητα

Απεβίωσε η ιέρεια του φεμινιστικού κόμικ, Κλερ Μπρετεσέ

Εφυγε από τη ζωή σε ηλικία 79 ετών η πρωτοπόρος δημιουργός κόμικς των δεκαετιών 1960 και 1970, η οποία με το πενάκι και το καυστικό χιούμορ της κατάφερε να εντοπίσει κοινωνικά ζητήματα πολύ πριν από τους σύγχρονούς της κοινωνιολόγους
Κική Τριανταφύλλη

Η Κλερ Μπρετεσέ, η δημιουργός των «Frustrés» και της «Agrippine», μια από τις πιο διάσημες (και γοητευτικές) γαλλίδες σκιτσογράφους, και η πρώτη γυναίκα που διακρίθηκε στο είδος των Bandes dessinées (σε συντομογραφία BDs) στη Γαλλία, απεβίωσε τη Δευτέρα, σύμφωνα με ανακοίνωση του εκδότη της: «Με βαθιά θλίψη οι εκδόσεις Dargaud ανακοινώνουν τον θάνατο της Κλερ Μπρετεσέ σε ηλικία 79 ετών, στις 10 Φεβρουαρίου 2020», αναφέρει ο εκδοτικός οίκος.

Κόρη αστικής καθολικής οικογένειας, η σπουδαία σκιτσογράφος γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1940 στη Νάντη, από πατέρα δικηγόρο και μητέρα νοικοκυρά. Θέλοντας να ξεφύγει από το αυστηρό περιβάλλον του σπιτιού και τις πιέσεις του βίαιου πατέρα της, σε  ηλικία 19 ετών, η Κλερ παράτησε τις σπουδές της στη Σχολή Καλών Τεχνών της Νάντης και μετακόμισε στο Παρίσι, στην μποέμικη συνοικία της Μομάρτρης.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, δίδαξε σκίτσο και έκανε εικονογραφήσεις για τα έντυπα του ομίλου Bayard ενώ αργότερα συνεργάστηκε με τους Larousse, Hachette και δούλεψε στη διαφήμιση: «Σκίτσο του Τύπου, στριπ, κόμικς, δεν είχε σημασία, ήθελα να σκιτσάρω και ο στόχος μου ήταν να εξασφαλίζω από αυτό τον βιοπορισμό μου», εξηγούσε.

Το 1963, την κάλεσε ο Ρενέ Γκοσινί –διάσημος για τα κόμικ του «Αστερίξ» και «Λούκι Λουκ»– να σχεδιάσει τον «Παράγοντα Rhesus» για το περιοδικό του, L’Os à marelle. Στη συνέχεια συνεργάστηκε με το περιοδικό Tintin, αργότερα με το Pilote, για το οποίο δημιούργησε τον χαρακτήρα «Cellulite» («Κυτταρίτιδα»), και στις αρχές της δεκαετίας του 1970 μαζί με τους φίλους της Μαρσέλ Γκοτλίμπ και Νικίτα Μαντρίκα δημιούργησαν το «L’Echo des savanes», ένα σατιρικό περιοδικό το οποίο άνοιξε δειλά δειλά την πόρτα στα κόμικς για ενήλικες.

Η Κλερ Μπρετεσέ δημιούργησε τη σειρά «Les Frustrés»

Από τους πρωτοπόρους του κόμικ, η Μπρετεσέ επέβαλε ένα στυλ, έναν τόνο και ένα βλέμμα αποστασιοποιημένο και απόλυτα πρωτότυπο, γράφει η εφημερίδα Le Monde.

Παρατηρώντας προσεκτικά τα τεκταινόμενα της εποχής της, καταπιάστηκε με τα στραβά της με πολύ σαρκασμό αλλά και αυτοσαρκασμό. Σκιτσογράφος του Τύπου, έδινε σκίτσα της στα έντυπα Le Sauvage και Le Nouvel Observateur, όπου κάθε εβδομάδα δημοσιευόταν μια σελίδα των «Frustrés», κόμικ στο οποίο ασχολήθηκε με ζητήματα φύλου και σεξουαλικότητας με πραγματικά θανατηφόρο χιούμορ, ασκώντας ταυτόχρονα κριτική σε ένα κομμάτι αριστερών αστών.

Σαρκάζοντας την εγκυμοσύνη

Το 1980 δημοσίευσε ένα άλμπουμ αφιερωμένο στην Αγία Θηρεσία της Αβιλα με τίτλο «La Vie passionnée de Thérèse d’Avila» («Η παθιασμένη ζωή της Θηρεσίας της Αβιλα»), που όταν ο Nouvel Observateur έκανε μια προδημοσίευση σόκαρε κάποιους χριστιανούς, ενώ άλλοι δεν είδαν κάτι κακό σε αυτό. Και το 1982, καθώς πολλές φίλες της ήταν έγκυοι, δημοσίευσε το «Les Mères» («Οι μητέρες»), πρώτα σε συνέχειες στον Nouvel Observateur και κατόπιν σε άλμπουμ, ένα χιουμοριστικό, με τον δικό της μοναδικό τρόπο, αφιέρωμα στη μητρότητα.

Κουρασμένη από τη συνεργασία της με την εφημερίδα και μετά την επιτυχία των «Frustrés», αποφάσισε να στραφεί στις δικές της εκδόσεις. Το 1988 εξέδωσε η ίδια το πρώτο άλμπουμ με τις περιπέτειες της «Agrippine», μιας κακομαθημένης έφηβης –κομμάτι της παρισινής μπουρζουαζίας, παγιδευμένης ανάμεσα υπαρξιακά διλήμματα και τον καταναλωτισμό– και ακολούθησαν άλλα έξι, καθώς και μια σειρά κινουμένων σχεδίων σε 26 επεισόδια που μεταδόθηκε από το Canal+.

Η έφηβη Αγριππίνα από έκθεση της Μπρετεσέ στο Κέντρο Πομπιντού στο Παρίσι

Το σύνολο των χαρακτήρων που είχε δημιουργήσει της επέτρεπε να ασχολείται με θέματα της κοινωνίας, είχε μάλιστα την ικανότητα να διακρίνει κοινωνικά προβλήματα πολύ πριν από τους περισσότερους συγχρόνους της, μάλιστα το 1976 ο Ρολάν Μπαρτ τη χαρακτήρισε «κοινωνιολόγο της χρονιάς».

«Προσωπικότητα διασκεδαστική αλλά και εξίσου ενοχλητική, η Κλερ Μπρετεσέ χάραξε έναν δρόμο μοναδικό στα κόμικ. Το χιούμορ της και η ελευθερία του πνεύματός της ήταν τεράστια, θα λείψουν από όλους τους αναγνώστες της, μας λείπουν ήδη», σημειώνει ο εκδότης της.

Στην Ελλάδα διαβάζαμε τους «Ανικανοποίητους» και την «Αγριππίνα» της Κλερ Μπρετεσέ σε συνέχειες στο περιοδικό Ταχυδρόμος.