Απαγορεύεται το γυμνό δίπλα στο «γυμνό»

Το 1863 ο Εντουάρ Μανέ, εκθέτει για πρώτη φορά στο κοινό έναν πίνακα που θα προκαλέσει πολλές συζητήσεις στο Παρίσι. Πρόκειται για νέα γυναίκα, χυμώδη, ολότελα γυμνή που κοιτάζει τον θεατή στα μάτια. Αυτό το βλέμμα, αντιφατικό και μυστηριώδες, είναι που μαγνήτισε περισσότερο από την έκθεση του γυμνού κορμιού. Η γυναίκα είναι η Ολυμπία και θεωρείται η απεικόνιση μιας πόρνης που δέχεται τις περιποιήσεις μιας μαύρης σκλάβας.

Κι όμως, αυτός ο πίνακας που τον 18^ο αιώνα δεν θεωρήθηκε προσβλητικός, στον 21^ο αιώνα μπορεί να προκαλέσει… ταραχές. Ισως όχι ο ίδιος, αλλά οι… καλλιτεχνικές εκδηλώσεις πέριξ αυτού. Ενα πρόσφατο περιστατικό στο Μουσείο Ορσέ στο Παρίσι, όπου βρίσκεται ο πίνακας, καταδεικνύει ότι η ελευθερία των ηθών και της καλλιτεχνικής έκφρασης στις μέρες μας δεν είναι και τόσο δεδομένες.

Οι υπεύθυνοι του μουσείου κάλεσαν την αστυνομία όταν η καλλιτέχνιδα από το Λουξεμβούργο Ντέμπορα ντε Ρομπέρτις αποφάσισε να κάνει μια γυμνή «περφόρμανς» δίπλα από τον γνωστό πίνακα του Μανέ. Από νομικής άποψης, είχαν δίκιο να αντιδράσουν έτσι. Φευ, δεν ισχύει το ίδιο και από ηθικής άποψης. Η έννοια της υποκρισίας, σε αυτή την περίπτωση, έρχεται να υπενθυμίσει ότι η πολιτική ορθότητα δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένας δεσμευτικός (άγραφος) νόμος που μπορεί να καταπατήσει ακόμη και τις πλέον αγνές καλλιτεχνικές προθέσεις.

Η βρετανική εφημερίδα Guardian σημειώνει ότι η Γαλλία έχει μακρά ιστορία στο πόσο «τίμια» είναι με τα θέματα του έρωτα και του σεξ. Υπό αυτή την έννοια, το Μουσείο Ορσέ όφειλε να επανεξετάσει τα όρια που θέτει ως προς το γυμνό. Η παραδοξολογία είναι η εξής: αποδέχεται το γυμνό του Μανέ, αλλά αρνείται το φυσικό γυμνό μιας καλλιτέχνιδας.

Επιπλέον, θα πρέπει να συνυπολογιστεί ότι το συγκεκριμένο έργο δεν είναι καν το πλέον… προβοκατόρικο που διαθέτει στη συλλογή του το Μουσείο Ορσέ. Επί παραδείγματι, το έργο του Γκυστάβ Κουρμπέ (The Origins of the Word) είναι απείρως πιο προκλητικό από τη γυμνή Ολυμπία του Μανέ.

Η Ντέμπορα ντε Ρομπέρτις έμπλεξε σε μια κατάσταση που ξεπερνάει το καλλιτεχνικό δρώμενο και αγγίζει τα όρια της έκφρασης. Δεν είναι η πρώτη φορά που αντιμετωπίζει θέματα με το νόμο. Παλαιότερα είχε εμφανιστεί ημίγυμνη μπροστά στον πίνακα του Κουρμπέ, δείχνοντας το απόκρυφα σημεία της. Και είναι παράξενο ότι αυτό συνέβη σε ένα μουσείο που διαθέτει πλούσια συλλογή έργων από τον 19^ο αιώνα που κινούνται στις παρυφές, αλλά και στο κέντρο του ερωτισμού. Από τα πρωτοποριακά πορτρέτα του Τουλούζ Λοτρέκ με γυναίκες των καμπαρέ και του περιθωρίου έως εκείνα του Πολ Σεζάν που «συνομιλούν» με την πορνεία, το Μουσείο Ορσέ δείχνει να αποδέχεται το γυμνό, αλλά μόνο ως εικαστική έκφραση και όχι ως κομμάτι της πραγματικότητας. Κι όμως, το ένα προϋποθέτει το άλλο.