«Η εικόνα της Ευρώπης μοιάζει ζοφερή αυτές τις ημέρες: η καθοδική πορεία του Brexit συνεχίζεται, τόσο ο Εμανουέλ Μακρόν όσο και η Άνγκελα Μέρκελ έχουν αποδυναμωθεί ενώ η όχι-τόσο-αστεία ακροδεξιά κομέντια ντελ άρτε της Ιταλίας απλά γίνεται ολοένα και χειρότερη», υποστηρίζει σε κείμενό της στον Guardian η Ναταλί Νουγκερέντ.
Σύμφωνα, ωστόσο, με την πρώην διευθύντρια της γαλλικής Le Monde και νυν αρθρογράφο της βρετανικής εφημερίδας, «εάν στρέψουμε το βλέμμα μας ανατολικότερα, υπάρχουν καλές ειδήσεις. Στην Κεντρική Ευρώπη, δημοκρατικά κινήματα βάσης (grassroots movements) φαίνεται πως κερδίζουν έδαφος. Κατά κάποιο τρόπο είναι πιο τολμηρά και ανυποχώρητα από τα αντίστοιχα κινήματα των χωρών της Δυτικής Ευρώπης και θα μπορούσαν να μεταλλάξουν ολόκληρη την ήπειρο με τρόπους που λίγοι ενδιαφέρονται να προβλέψουν».
Στη Σλοβακία κάθε Παρασκευή χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία της Μπρατισλάβα, διαμαρτυρόμενοι για τη γενικευμένη διαφθορά, πραγματοποιώντας, ταυτόχρονα, ένα άτυπο πολιτικό μνημόσυνο για τον Γιαν Κούτσιακ, τον 27χρονο ερευνητή δημοσιογράφο που δολοφονήθηκε (μαζί με την αρραβωνιαστικιά του) τον περασμένο Φεβρουάριο. Μετά την αποτρόπαια διπλή δολοφονία το κλίμα στη Σλοβακία άλλαξε με χιλιάδες πολίτες να εκφράζουν την αγανάκτησή τους, συμμετέχοντας, τότε, σε πορείες διαμαρτυρίας μεγαλύτερες από εκείνες που σημειώθηκαν κατά την επανάσταση του 1989 στην τότε Τσεχοσλοβακία.
Παρά τις όποιες ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας η Ναταλί Νουγκερέντ κάνει λόγο για μια ευρύτερη τάση εναντίωσης που παρατηρείται στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, «για μια νέα γενιά πολιτών που κινητοποιούνται για να διασώσουν τις δημοκρατικές αξίες» καθώς γνωρίζουν από τις εξιστορήσεις των γονιών και των παππούδων τους και των λοιπών συγγενών τους, τι πραγματικά σημαίνει να ζει κανείς σε ένα αυταρχικό καθεστώς. Το προηγούμενο Σαββατοκύριακο, στην Μπρατισλάβα, οι ντόπιοι ακτιβιστές υπέρ της δημοκρατίας συναντήθηκαν με ομοϊδεάτες τους από την Ουγγαρία, την Τσεχία, την Πολωνία και τη Ρουμανία ώστε να συζητήσουν για τους αγώνες και τα ιδανικά τους στο πλαίσιο ενός συνεδρίου με τον τίτλο «Ας Απαιτήσουμε το Αδύνατο».
Στην όμορη Τσεχία, ο πολυεκατομμυριούχος, ολιγαρχικός και ύποπτος για διαφθορά πρωθυπουργός της χώρας Αντρέι Μπάμπις επιβίωσε τελικά της πρότασης μομφής που κατατέθηκε εναντίον του, αλλά χιλιάδες κόσμου εξακολουθούν να ζητάνε την παραίτησή του.
Στην Πολωνία του εθνικολαϊκιστικού «καθεστώτος Κατσίνσκι» η αντιπολίτευση κατάφερε ένα σημαντικό πλήγμα στην κυβέρνηση, κερδίζοντας στις δημοτικές εκλογές που διεξήχθησαν πριν από μερικές εβδομάδες σχεδόν όλες τις μεγάλες πόλεις, γεγονός που «ανέδειξε πόσο διχασμένη είναι η χώρα». Σύμφωνα με την Νουγκερέντ το κυβερνών κόμμα «Νόμος και Δικαιοσύνη» θα δυσκολευτεί ιδιαίτερα να επικρατήσει και στις ευρωεκλογές του επόμενου Μαΐου και στις εθνικές εκλογές στη συνέχεια.
Αναβρασμός, όμως, εξακολουθεί να επικρατεί και στη ρουμάνικη κοινωνία των πολιτών, ως συνέχεια των μαζικών κινητοποιήσεων που σημειώθηκαν τον περασμένο Αύγουστο κατά της πρόθεσης της κυβέρνησης να καταργήσει μέτρα κατά της διαφθοράς. «Στεκόμαστε εκεί, στη δημόσια πλατεία, διαβάζοντας ποίηση και κείμενα του Χένρι Ντέιβιντ Θόρο περί της πολιτικής ανυπακοής», εξήγησε στην γαλλίδα δημοσιογράφο ένας ρουμάνος ακτιβιστής από το Σιμπίου της Τρανσυλβανίας, περιγράφοντας πώς πλήθος κόσμου συνεχίζει να πραγματοποιεί καθημερινές «σιωπηρές» συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας έξω από τα τοπικά γραφεία του κυβερνώντος κόμματος.
Η Νουγκερέντ εμφανίζεται αισιόδοξη ακόμη και για την Ουγγαρία όπου εξακολουθεί να ζει και να βασιλεύει ο πολύς Βίκτορ Όρμπαν. Αναγνωρίζει πως στη χώρα του ο ούγγρος πρωθυπουργός παραμένει ισχυρός, ειδικά μετά την εύκολη επανεκλογή του τον περασμένο Απρίλιο. Αλλά θεωρεί πως «ο άνθρωπος που αυτοπαρουσιάζεται ως ιδεολόγος της “ανελεύθερης δημοκρατίας” και εκφραστής ενός “χριστιανικού” αντιμεταναστευτικού συναισθήματος», δύσκολα θα μπορέσει να ξεπεράσει τη δυσαρέσκεια που επικρατεί, όσον αφορά τα πεπραγμένα του, εντός του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος. Επικαλείται, μάλιστα, πηγές σύμφωνα με τις οποίες μετά τις ευρωεκλογές ο Όρμπαν και το κόμμα του θα εκδιωχθούν από το ΕΛΚ.
Παρά την επικρατούσα άποψη περί μιας Κεντρικής Ευρώπης που τα τελευταία χρόνια έχει εγκλωβιστεί στον ιστό του άκρατου λαϊκισμού, υπάρχουν εστίες αντίστασης που αξίζουν μεγαλύτερη προσοχή. Ο αυταρχισμός δεν αποτελεί χαρακτηριστικό της Κεντρικής Ευρώπης, υπογραμμίζει η Νουγκερέντ, και προειδοποιεί ότι η κατάσταση που επικρατεί στη Δύση πιθανώς να είναι πιο ανησυχητική. Γιατί στην Ιταλία ελάχιστοι είναι εκείνοι που αντιπολιτεύονται τον Ματέο Σαλβίνι ενώ στη Γαλλία η «Δημοκρατία σε Κίνηση» του Εμανουέλ Μακρόν υπολείπεται στις δημοσκοπήσεις του κόμματος της Μαρίν Λεπέν. Την ίδια ώρα η Βρετανία «έχει εγκλωβιστεί στον δικό της κόσμο λόγω Brexit» ενώ στη Γερμανία μόλις που ξεκίνησαν να διερωτώνται ποιες θα είναι οι συνέπειες της επικείμενης αποχώρησης της Άνγκελα Μέρκελ από την πολιτική.
«Εάν κατά τον επόμενο χρόνο αλλάξει το πολιτικό ρεύμα στην Κεντρική Ευρώπη, θα μπορούσε να προκύψει μια εντελώς διαφορετική κατάσταση. Τα παιδιά εκείνων που πολέμησαν με επιτυχία για τη δημοκρατία το 1989 θα έχουν αποδείξει ότι “η αλήθεια” και “η αξιοπρέπεια” (σύμφωνα με τα κύρια συνθήματά τους) μπορούν να επικρατήσουν ξανά. Σε αυτήν την περίπτωση το περίφημο χάσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης θα πρέπει να επανεξεταστεί σε βάθος», υπογραμμίζει, καταλήγοντας, η Νουγκερέντ. «Δεν υποστηρίζω ότι τελειώσαμε με τον λαϊκισμό στην Κεντρική Ευρώπη. Υποστηρίζω ότι το πνεύμα εναντίωσης παραμένει ζωντανό και πως οι “δυτικοί” θα πρέπει να δώσουν περισσότερη προσοχή. Η σωτηρία της Ευρώπης ενδέχεται να προέρθει από την Ανατολή».
Κι αυτό γιατί οι Ανατολικοευρωπαίοι γνωρίζουν ότι μάχονται για αξίες η απώλεια των οποίων κοστίζει πολύ ακριβά και προσαρμόζουν, κατά συνέπεια, τις μεθόδους τους ανάλογα με τις περιστάσεις. Στην Σλοβακία, για παράδειγμα, το κίνημα των αντιφρονούντων επιζητεί (αντί να την απορρίπτει εκ των προτέρων) τη στήριξη των συντηρητικών καθολικών δικτύων, υπογραμμίζοντας πως ο αγώνας για τη δημοκρατία συνεπάγεται την αποδοχή όλων των θέσεων και των απόψεων. Τα μέλη του επέλεξαν επίσης να προβούν στην άρση του απορρήτου του τραπεζικού τους λογαριασμού, θέλοντας να εκφράσουν, έτσι, την αποδοκιμασία τους για τις θεωρίες συνωμοσίας σύμφωνα με τις οποίες χρηματοδοτούνται από (ποιον άλλον;) τον σάκο του μποξ κάθε ακροδεξιού, τον Τζορτζ Σόρος.