«Αιθίοψ / Ethiopian», στον μαγικό κόσμο της κοιλάδας του Ομο

Καθώς πηγαίνω να συναντήσω τη Μάρω Κουρή στο λόμπι ενός μικρού ξενοδοχείου στο κέντρο της Αθήνας, όπου σε λίγο θα έχει μια συνάντηση με τους συνταξιδιώτες της στην Αιθιοπία, σκέφτομαι τη δύναμη των εικόνων από το λεύκωμά της «Αιθίοψ / Ethiopian», που κυκλοφόρησε πρόσφατα με χορηγό έκδοσης το Ελληνο-Αιθιοπικό Επιμελητήριο.

Τα τελευταία χρόνια, η ανήσυχη φωτογράφος διοργανώνει βιωματικά σεμινάρια (περιπάτους και ταξίδια) φωτογραφίας, και την Καθαρή Δευτέρα θα ξεκινήσει -για ακόμη μια φορά- το φετινό της ταξίδι στην Αιθιοπία. Καθαρή Δευτέρα, όμως, ήταν και πέρσι όταν οι Αμαρυλλίς Ασημομύτη, Δημήτρης Καραγεωργίου, Παναγιώτης Κατσαλούλης, Μάρω Κουρή, Λιάνα Μαλανδρενιώτη, Χριστίνα Μαραγκού, Νίκος Μπουζιτσέπης, Ηρώ Παπά, Αθηνά Πέρκα, και Έφη Φουνκ έφυγαν για τις όχθες του ποταμού Ομο όπου ζουν αιθιοπικές φυλές βοσκών και ψαράδων. Και τώρα κάποιοι από αυτούς αναδύονται σαν μορφές του Τζακομέτι σε φόντο αφρικανικό μέσα από τις σελίδες του δίγλωσσου φωτογραφικού άλμπουμ.

Όλα ξεκίνησαν πέρσι μετά από μια επίσκεψη στην παιδίατρο μαζί με τις δύο έφηβες κόρες της. Η Μάρω τής πήγε δώρο μια φωτογραφία από το Νγκόρο Νγκόρο «που αγαπούν πολύ τα παιδιά» με δυο ζέβρες και ένα ουράνιο τόξο, για να τη βάλει στο ιατρείο της. Η παιδίατρος τής είπε ότι θα αρέσει και στην βοηθό της, που κατάγεται από την Αιθιοπία, και λίγο αργότερα όταν συναντήθηκαν εκείνη της είπε ότι  είναι ανιψιά του Τάκη Μίχου, γραμματέα του Ελληνο-Αιθιοπικού Επιμελητηρίου που ιδρύθηκε το 2018 από Ελληνες επιχειρηματίες της Αιθιοπίας, και της έδωσε το τηλέφωνο του.

«Το 1998 είχα ξαναπάει στην Αιθιοπία και την είχα γυρίσει ολόκληρη εκτός από μια περιοχή στην κοιλάδα του ποταμού Ομο. Ο καιρός ήταν κακός, και το αεροπλανάκι που μας μετέφερε δεν μπόρεσε να προσγειωθεί. Βρήκα λοιπόν την ευκαιρία να κάνω εκεί το σεμινάριο και επειδή ήταν ένα άγνωστο μέρος έψαχνα να βρω ανθρώπους να με πληροφορήσουν», θα μου πει η Μάρω καθώς ξεφυλλίζουμε μαζί το  άλμπουμ με τις υπέροχες φωτογραφίες από την κοιλάδα του Ομο.

Ο κύριος Μίχος τής έδωσε τηλέφωνα και e-mails ανθρώπων που θα μπορούσαν να τη βοηθήσουν στην Αντίς Αμπεμπα, την έφερε σε επαφή και με τον πρόεδρο του Επιμελητηρίου Παύλο Παπασίνο. Εντυπωσιασμένοι οι δύο εκπρόσωποι του Επιμελητηρίου, που θα κατέβαζε Ελληνες στην δεύτερη πατρίδα τους, πρότειναν να στηρίξουν οικονομικά το ταξίδι της ομάδας. Τα εισιτήρια όμως είχαν βγει, οπότε τους μετέφερε την ιδέα ενός καλού φίλου και δασκάλου της στο 4D dream coaching, που δεν ήταν άλλη από την έκδοση ενός βιβλίου. Η πρόταση έγινε με ενθουσιασμό δεκτή με αρχικό στόχο τα μόλις 100 αντίτυπα.

Το ταξίδι της ομάδας ξεκινάει, φωτογραφίζουν τις φυλές της κοιλάδας Ομο, κάνουν και μια εκδρομή στην Λαλιμπέλα, «την Ιερουσαλήμ της Αφρικής», και επιστρέφουν. «Ξεκινούσαμε από τα χαράματα γιατί οι φυλές ζουν σε πολύ απομακρυσμένα λιβάδια, σε καλύβες χωρίς ρεύμα και το ταξίδι κρατάει ώρες. Θέλαμε το φως αλλά και να τους βρούμε νηφάλιους γιατί πολλοί από αυτούς μεθάνε», μου λέει η Μάρω και μου εξηγεί τη διαδικασία.

Μετά τη φωτογράφιση, βλέπει ο καθένας μόνος του στον υπολογιστή του τις φωτογραφίες του,  επιλέγει αυτές που θεωρεί καλύτερες βάσει όσων έχουν συζητήσει νωρίτερα, «και το βράδυ μαζευόμαστε, τρώμε και βλέπουμε τις φωτογραφίες με προτζέκτορα», μου λέει η διοργανώτρια του πρωτότυπου σεμιναρίου, «Τις αξιολογούμε και γίνεται ένας αναστοχασμός, γιατί έβγαλε ο καθένας τη μία ή την άλλη φωτογραφία, τι κομμάτι δικό του υπάρχει στις φωτογραφίες του, οπότε αρχίζουν και κάνουν τη σύνδεση της εικόνας και των ανθρώπων με τον εαυτό τους. Αυτή η σιωπηλή παρατήρηση σου δίνει τη χαρά να μπαίνεις πιο βαθιά στον εαυτό σου. Και την άλλη ημέρα είναι πιο συνειδητοποιημένοι ως φωτογράφοι», μου εξηγεί.

Όταν επέστρεψαν, ο Νίκος Μπουζιτσέπης, μέλος επίσης της φωτογραφικής ομάδας, επεξεργάστηκε τις φωτογραφίες και επιμελήθηκε τα γραφιστικά του βιβλίου, μαζί με τη Χαρά Σκλήκα έκαναν  το πάντρεμα των φωτογραφιών, έγινε και το πρώτο δείγμα στο τυπογραφείο. Ο πρώτος, που το κοίταξε σχολαστικά, μια μέρα με καύσωνα, ήταν ο εκδότης της «Αγρας» Σταύρος Πετσόπουλος, που σιωπηλά σημείωνε τις παρατηρήσεις του σε κάθε σελίδα, και τις αλλαγές που πρότεινε να γίνουν από τη θέση που θα έπρεπε να μπει ο αριθμός της σελίδας μέχρι διορθώσεις στα κείμενα των φωτογράφων. «Πρέπει να μπει στα ράφια των βιβλιοπωλείων αλλιώς δεν θα έχει υπόσταση η έκδοσή του», της είπε ακόμη και με τη σύσταση του Πετσόπουλου, η Μάρω Κουρή έτρεξε και πάλι να συναντήσει τους κυρίους Παπασίνο και Μίχο, οι οποίοι συμφώνησαν αμέσως και βρήκαν τις απαραίτητες, επιπλέον, χορηγίες.

Ο Πετσόπουλος της πρότεινε επίσης το καλλιτεχνικό τυπογραφείο του Κώστα Κωστόπουλου –όπου τυπώνονται εκδόσεις μουσείων, φωτογράφων και ζωγράφων- και η έκδοση ξεκίνησε την τελευταία ημέρα του 2019.

Την ρωτάω αν κάποιες φωτογραφίες την έχουν συγκινήσει ιδιαίτερα: «Ολες οι φωτογραφίες προκαλούν συγκίνηση πρώτον γιατί εκτός από δύο επαγγελματίες φωτογράφους, όλοι είναι άνθρωποι έξω από τον επαγγελματικό μας χώρο, κάτι που μόνο όσοι ασχολούνται με τη φωτογραφία μπορούν να καταλάβουν. Είναι ένα πολύ βαθύ ευγενικό συναίσθημα, και το γεγονός ότι προχώρησαν και εξελίχθηκαν τόσο πολύ είναι πραγματικά σημαντικό», λέει και θυμάται ότι «Ενας  από τους συμμετέχοντες χρησιμοποιούσε ένα κινητό με τρεις κάμερες, που το είχε αγοράσει την προηγούμενη ημέρα. Του άρεσε να ταξιδεύει αλλά δεν είχε ξαναφωτογραφίσει. Ηθελε όμως να γνωρίσει τους ανθρώπους και μέσα από αυτή την τέχνη. Να μπει πιο βαθιά, να συνδεθεί μαζί τους».

Μου μιλάει με ενθουσιασμό για την Λιάνα Μαλανδρενιώτη, που έχει γυρίσει όλο τον κόσμο αλλά πάντα με φωτογράφο μαζί της: «Είχε βιώσει μια απώλεια πριν έρθει και ήξερε ότι ο άνθρωπος που είχε χάσει θα χαιρόταν αν έκανε αυτό το ταξίδι. Πήρε λοιπόν τη μηχανή στα χέρια της και έβγαλε πολύ δυνατές εικόνες, ταγμένη πραγματικά στους στόχους του σεμιναρίου. Είναι συγκινητικό, γιατί δεν είναι ένα απλό ταξίδι αλλά ένα ταξίδι μύησης».

«Όταν ταξιδεύουμε και φωτογραφίζουμε κάπου κάπως χάνουμε τις στιγμές, αυτό που θα έβλεπε το γυμνό μάτι το βλέπεις μέσα από τον φακό», της λέω αλλά μου απαντάει ότι «Συμβαίνει, ακριβώς το αντίθετο. Όταν φωτογραφίζεις είσαι απόλυτα παρούσα, στο εδώ και τώρα. Είναι η μόνη τέχνη, ίσως μαζί με τη μουσική, που είσαι 200% παρούσα εκείνη τη στιγμή με σώμα, πνεύμα και ψυχή απόλυτα εστιασμένα».  Δημιουργικά η παρουσία γίνεται εικόνα. Μάλιστα ακόμα και αν δέκα άνθρωποι σταθούν μπροστά στην ίδια εικόνα, το αποτέλεσμα των φωτογραφιών τους θα είναι διαφορετικό, αφού «είμαστε διαφορετικοί άνθρωποι». Η σύνθεση των φωτογραφιών τους, λοιπόν, από το συγκεκριμένο ταξίδι έγινε βιβλίο.

Στη Νιγηρία, τη μοναδική αφρικανική χώρα που έχω βρεθεί, πολύ δυσκολία μπορείς να φωτογραφίσεις ανθρώπους γιατί πιστεύουν ότι τους παίρνεις ένα κομμάτι από την ψυχή τους. Αλλοι πάλι ζητούν λεφτά για να το κάνουν, της λέω και τη ρωτάω αν συμβαίνει και στην Αιθιοπία. «Όλα αυτά παίζουν παντού. Η αρνητικότητα και η αδυναμία να συνδεθούμε υπάρχει παντού. Η σύνδεση όμως είναι μέσα στη φωτογραφική διαδικασία», απαντάει.

Υπάρχει κάτι που την έχει εντυπωσιάσει στο ταξίδι στην Αιθιοπία; «Αυτό που μου αρέσει και με χαλαρώνει είναι ότι όποιος κι αν έρθει, ακόμη και από τον πλανήτη Αρη, πολύ γρήγορα αλλάζει μέσα στην ομάδα. Σε όλα τα σεμινάρια γίνεται αυτό, αλλά ιδίως στην Αφρική και στις Μικρές Πατρίδες γίνεται μια αλλαγή, καθώς οι συμμετέχοντες μπαίνουν σε μια διαδικασία επικοινωνίας με άλλους ανθρώπους που είναι πιο γήινοι, αλλά και πιο πνευματικοί. Θα σου μιλήσουν για τον Θεό, θα φιλοσοφήσουν. Ακόμη και με αντίσταση στην αρχή, παρατηρείται η αλλαγή», μου λέει και αναφέρεται στο πώς βοηθάει η ίδια να γίνει αυτό: «Μπορεί να πάρω κάποιον αγκαζέ να μπούμε μαζί σε μια καλύβα και να δει μια γυναίκα να θηλάζει, ενώ μπορεί να μην έχει δει ποτέ στη ζωή του όχι Αφρικάνα αλλά καμιά γυναίκα να θηλάζει. Μπορεί να σοκαριστεί στην αρχή αλλά είμαι χαϊδευτικά από πάνω του, του λέω “σήκωσε τώρα την κάμερα, βρες τη σύνθεση”».

Και η γυναίκα που θηλάζει πώς αντιδρά; Δεν είναι παραβιαστικό αυτό που συμβαίνει εκείνη τη στιγμή; Εχετε συνεννοηθεί προηγουμένως; Την ρωτάω.

«Όχι απαραίτητα. Απλά γίνεται. Στην τέχνη δεν υπάρχει καμιά παράβαση. Είναι ο μοναδικός χώρος που δεν γίνεται κάτι κακό. Είσαι τελείως ελεύθερος να κάνεις ότι θέλεις», απαντάει.