Κάπου μεταξύ σοβαρού και αστείου ο Ευάγγελος Βενιζέλος ζήτησε από τον Διονύση Σαββόπουλο να συνθέσει ένα νέο εθνικό ύμνο για την επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση. Η αίθουσα γέλασε. Κακώς. Διότι αν βαδίσεις προσεκτικά μέσα στο έργο του Σαββόπουλου θα βρεις την εθνική μας ακτινογραφία. Να την σηκώσεις ψηλά, στο ελληνικό φως, ακούγοντας τους «Κωλοέλληνες».
Οι εθνικοί ύμνοι υψώνουν το ιδεώδες. Είμαστε εμείς για ύμνους τώρα; Ας παίξουν στα σχολεία οι «Κωλοέλληνες» και το «Μην περιμένετε αστειάκια», να ανοίξουν τα μάτια των παιδιών, πριν γουρλώσουν από έκπληξη με αυτά που θα δουν στον πραγματικό κόσμο. Δεν είναι εποχή για δόξα. Οι καιροί θέλουν ταπείνωση. «Θα δυναμώσουμε ως έθνος αν αισθανθούμε ταπεινότεροι και πετάξουμε από πάνω μας προκαταλήψεις και εμμονές» είπε ο Σαββόπουλος. Απέναντι του, στο άλλο άκρο της συζήτησης ήταν ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Θέμα της κουβέντας, με την οποία έκλεισε η διημερίδα του «e κύκλος» για την «Ελλάδα Μετά», ήταν η διαδρομή από την προκατάληψη στην υπερηφάνεια.
Και οι δυο τους συμφώνησαν ότι ως λαός παραμένουμε δέσμιοι των προκαταλήψεων μας. «Επανήλθε η προκατάληψη για τη Γερμανία» είπε ο Σαββόπουλος. «Μετά δημιουργήσαμε μία νέα προκατάληψη: φταίνε οι αγορές και όχι ο Παυλόπουλος που διόρισε χιλιάδες. Μα, ακόμα και αν πούμε ότι φταίνει όλοι οι άλλοι εκτός από μας, σε τι μας εξυπηρετεί αυτό;» Καλή ερώτηση που έπρεπε να πάει να την απευθύνει στην πλατεία Συντάγματος, στην εποχή των Αγανακτισμένων.
«Προοδευτικός είναι αυτός που αντιλαμβάνεται, παραδέχεται τις προκαταλήψεις του και προσπαθεί να τις υπερβεί. Σήμερα μεγάλο κομμάτι της Αριστεράς και της Σοσιαλδημοκρατίας είναι βαθύτατα συντηρητικό» παρατήρησε ο Βενιζέλος. «Μία από τις μεγαλύτερες προκαταλήψεις που μας ταλαιπωρούν είναι η λατρεία της ήττας, η ενοχοποίηση της νίκης. Αισθανόμαστε ενοχή επειδή δεν υποστήκαμε και εμείς τον υπαρκτό σοσιαλισμό. Αντί να μας χαροποιεί, για πολλούς μετατρέπεται σε αίσθημα κατωτερότητας. Μας αρέσει ο ρόλος του θύματος, η ιστορική καταγραφή μέσα από ήττες, προτιμούμε τη θέση του χριστιανού στην αρένα, με τα λιοντάρια».
Προφανώς όλα αυτά μας βασανίζουν και επειδή, διαχρονικά, αντιμετωπίζουμε τον διχασμό της ψυχής, τον εθνικό μας δυισμό ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση. Και εδώ ο Σαββόπουλος το έθεσε υπέροχα: «Ανήκουμε στη Δύση. Ζούμε όπως η Δύση. Όμως η καρδιά μας είναι στην Ανατολή. Θέλουμε να γίνουμε μοντέρνοι, χωρίς να χάσουμε τη ψυχή μας -αυτό σημαίνει Ανατολή. Θα ήταν εύκολο να γίνουμε μία χώρα σαν το Βέλγιο, αλλά η πρόκληση για μας είναι η σύνθεση του κράματος με στοιχεία από την Ανατολή και τη Δύση. Το πετυχαίνουν οι καλλιτέχνες μας, ο Τσιτσάνης για παράδειγμα. Οι πολιτικοί δεν μπορούν να το πετύχουν, είναι πιο δύσκολο για αυτούς. Οφείλουν όμως να καταλάβουν ότι στην πολιτική χρειαζόμαστε συνθέτες, όχι καθοδηγητές. Και πάνω από όλα, μας χρειάζεται ένας εθνικός στόχος».
Πριν από τριάντα χρόνια ο Διονύσης Σαββόπουλος είχε εξοργίσει το ΠΑΣΟΚογενές ακροατήριο με το «Κούρεμα». Ήταν ο δίσκος που, κατά κάποιον τρόπο, σύστηνε μία ρεαλιστική, συντηρητική στροφή. Περιελάμβανε τα τραγούδια που αναφέρω παραπάνω, αλλά το «Μητσοτάκ», που ούτε παραγγελία να το είχε κάνει ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Αν μπορούσα θα τον ρωτούσα για ενδεχόμενες αντιστοιχίες με τα σημερινά. Όμως ήρθε εκείνη τη στιγμή ο Ευάγγελος Βενιζέλος και μας τράβηξε δυτικά.
«Έχουμε μία τραυματική σχέση με την αρχαία Ελλάδα που θεωρούμε πυλώνα του δυτικού πολιτισμού, αλλά και πάλι δεν είμαστε σίγουροι για το πού ανήκουμε. Μας αρέσει να καταγγέλλουμε την Αμερική, αλλά, όταν μας συμφέρει, είμαστε και πρόθυμοι να υποταχθούμε. Και, παρεμπιπτόντως, τι ομογενοποιεί την Ευρώπη με μεγαλύτερη συνοχή από ότι το αμερικανικό στοιχείο; Τα αγγλικά, η ποπ, ο τρόπος ζωής. Αλλά και όλες οι αξίες στις οποίες πιστεύουμε είναι δυτικές. Τι έκπτωση να κάνεις στη Δημοκρατία και στα ανθρώπινα δικαιώματα για να συμβιβάσεις την Ανατολή με τη Δύση;»
Και όμως, γίνονται καθημερινά μικρές και μεγάλες εκπτώσεις. Αξίες που τραυματίζονται τις νύχτες και ανασυγκολλούνται άτσαλα τη μέρα.
Παρακολουθήστε το βίντεο της συζήτησης. Συντονίζει ο Μάκης Προβατάς