«Νομίζουμε ότι μας κάνουν πλάκα, δεν μπορούμε να το πιστέψουμε», μας λένε εργαζόμενοι στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Με τον ίδιο τρόπο μαθαίνουμε ότι αντέδρασε το ΔΣ του ΕΜΣΤ την Τετάρτη, όταν ενημερώθηκε ότι ο περιβόητος εσωτερικός κανονισμός λειτουργίας του μουσείου, το κλειδί για να λειτουργήσει πλήρως και να υπηρετήσει τον σκοπό του, επιτέλους υπεγράφη και το σχετικό προεδρικό διάταγμα δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (Αρ.Φύλλου 108).
Ταυτόχρονα από μέρα σε μέρα φτάνουν στο κτίριο του ΦΙΞ 19 υπάλληλοι του ΟΔΙΕ που θα είναι εφεξής μόνιμοι υπάλληλοι του ΕΜΣΤ, και επικαιροποιείται το αίτημα του ΕΜΣΤ προς τα υπουργεία Πολιτισμού και Οικονομίας για να κινηθούν οι διαδικασίες πρόσληψης προσωπικού με σχέση αορίστου χρόνου. Φτάνουν εντός του μήνα η μουσειογραφική, η στατική και η ηλεκτρομηχανολογική μελέτη ενώ το μεγάλο debate βρίσκεται στον προϋπολόγισμό που ζητά το ΕΜΣΤ σε σχέση με αυτό που προσφέρει το υπουργείο.
Και ενώ το Ιδρυμα Νιάρχος περιμένει το νέο αίτημα για να διαθέσει τρία εκατομμύρια στο μουσείο, ερωτήματα προκύπτουν σχετικά με το κόλπο Μπαλτά για τη θητεία της Κατερίνας Κοσκινά ενώ βοούν οι φήμες ότι ο Ανταμ Σίμτσικ μπορεί να καταλήξει μετά την documenta στην διεύθυνση του Μουσείου –μια θέση που πολύ ορέγονται όσο πλησιάζει επιτέλους η ώρα να λειτουργήσει πλήρως το μουσείο. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, μέσα από τα στοιχεία και τις αποκαλύψεις που προέκυψαν κατά το ρεπορτάζ του Protagon.
H υπογραφή Παυλόπουλου και το μνημόνιο
25 Ιουλίου 2017 ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας υπογράφει τον εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Πηγές στην προεδρία αναφέρουν ότι ο πρόεδρος περίμενε κυριολεκτικά με το στυλό στο χέρι να τελειώσει επιτέλους ο γραφειοκρατικός γολγοθάς με τον κανονισμό που πηγαινοερχόταν μεταξύ μουσείου, υπουργείου και γενικού λογιστηρίου του κράτους για να βάλει την υπογραφή του. 1η Αυγούστου δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και στο ΕΜΣΤ αδυνατούν να πιστέψουν ότι όντως έχουν κανονισμό λειτουργίας.
Ηταν Απρίλιος του 2015 όταν ο τότε υπουργός Πολιτισμού Νίκος Ξυδάκης δήλωνε ευτυχής ότι η νέα διευθύντρια (τότε) του μουσείου Κατερίνα Κοσκινά κατέθεσε τον κανονισμό για να κινηθούν οι διαδικασίες. Επρεπε να περάσουν δυο χρόνια και τέσσερις μήνες για να υπογραφεί μέσα από ένα απίστευτο γαϊτανάκι συνεχών διορθώσεων και επιστροφών του κανονισμού, ο οποίος σύμφωνα με πηγές μας κάποια στιγμή ουσιαστικά αγνοείτο, δεν γνώριζε κανείς σε ποιο γραφείο βρίσκεται. Το τελευταία σχέδιο (draft) του κανονισμού έγινε τον Σεπτέμβριο του 2016 και έκτοτε… σιωπή.
Τι ήταν αυτό που επιτάχυνε μέσα στο καλοκαίρι τις εξελίξεις; Όχι δεν ήταν η επιτυχία της documenta14 που έφερε δεκάδες χιλιάδες δημοσιογράφους, παράγοντες της τέχνης και τουρίστες στην Αθήνα και δη στο στρατηγείο της διοργάνωσης, δηλαδή το ΕΜΣΤ. Ούτε η αυστηρή προειδοποίηση του προέδρου του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος Ανδρέα Δρακόπουλου ότι το μουσείο «κινδυνεύει να σαπίσει» αν δεν ανοίξει πλήρως καθώς και ότι το Ιδρυμα είναι έτοιμο όταν ικανοποιηθούν τα προαπαιτούμενα να προχωρήσει στη δωρεά των 3 εκατομμυρίων ευρώ. Το μυστικό βρίσκεται στο γεγονός ότι το Υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης έστειλε αρχές Ιουλίου έγγραφο σε όλους τους δημόσιους φορείς ζητώντας ως τις 31 Ιουλίου να έχει ενημερωθεί για την κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι εσωτερικοί κανονισμοί λειτουργίας, όπως προβλέπει η μνημονιακή υποχρέωση. Ετσι ο κανονισμός πήρε το δρόμο για την Προεδρία.
Ιππόδρομος και… δωρεά Νιάρχου
Ο κανονισμός προβλέπει μεταξύ άλλων πρόσληψη 88 υπαλλήλων. Η στελέχωση του μουσείου είναι ένα από τα αγκάθια για τη λειτουργία του, όμως η Κατερίνα Κοσκινά έχει επανειλημμένως δηλώσει ότι το μουσείο μπορεί να λειτουργήσει και με λιγότερους, περίξ των 70. Αυτή τη στιγμή στο ΕΜΣΤ υπάρχουν 18 μόνιμοι υπάλληλοι και 6 αποσπασμένοι από το ΥΠΠΟ (ως τον Απρίλιο του 2018). Μέσα στις επόμενες μέρες αναμένεται να φτάσουν στο ΦΙΞ οι 19 υπάλληλοι του πρώην ΟΔΙΕ οι οποίοι θα στελεχώσουν οριστικά το μουσείο κυρίως σε θέσεις φυλάκων, προσωπικού καθαριότητας κλπ. Εχουν όλοι περάσει από τη διαδικασία συνέντευξης και δηλώνουν ότι θέλουν σαν τρελοί να δουλέψουν στο μουσείο.
Εντός των ημερών θα βγει προκήρυξη για 15 θέσεις εργασίας, με οκτάμηνη σύμβαση. Πρόκειται κυρίως για βιβλιοθηκονόμους και τεχνικό προσωπικό. Με αυτό τον τρόπο το μουσείο διαρκώς αποκτά νέους υπαλλήλους μέχρι να κινηθούν οι διαδικασίες για τις προσλήψεις μέσω ΑΣΕΠ (αυτό δεν θα γίνει άπαξ με μια προκήρυξη, αλλά σταδιακά).
«Ο Αύγουστος τελικά μπορεί να μην ήταν μήνας διακοπών για εμάς, αλλά ήταν από τους πιο εποικοδομητικούς στην ιστορία του ΕΜΣΤ» λέει στο Protagon η διευθύντρια του Μουσείου Κατερίνα Κοσκινά. «Ουσιαστικά, ήρθαν μέσα σε μια εβδομάδα πολλά από τα προαπαιτούμενα λειτουργίας του μουσείου, που ταυτίζονται και με τα προαπαιτούμενα του Ιδρύματος Νιάρχος για την δωρεά». Ρωτήσαμε αν αυτό σημαίνει ότι είναι έτοιμη να υποβάλλει εκ νέου το αίτημα για τη δωρεά και η απάντησή της ήταν ακαριαία και κατηγορηματική: «Με το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος είμαστε σε τακτική επικοινωνία όλο τον χρόνο. Ενημερώνεται για τις ελλείψεις αλλά και για την πρόοδο του ΕΜΣΤ. Σε ότι με αφορά έχω δεσμευθεί έναντι του Ιδρύματος και του ΔΣ του μουσείου και έχω ενημερώσει ήδη το υπουργείο Πολιτισμού ότι για την προστασία του μουσείου δεν πρέπει να υποβληθεί αίτημα παρά μόνο όταν θα υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις απολύτως έτοιμες. Σκεφτείτε πόσο λάθος θα ήταν να υποβληθεί για δεύτερη φορά αίτημα χωρίς να υπάρχουν προϋποθέσεις για την ενεργοποίηση της δωρεάς. Είναι θέμα σεβασμού προς το μουσείο αλλά και προς τον δωρητή».
Ο «καβγάς» για τα λεφτά
Κανονισμός υπάρχει, οι προσλήψεις και γενικά η στελέχωση προχωρά, το Ιδρυμα είναι πρόθυμο, εντός των επόμενων ημερών φτάνουν έτοιμες οι βασικές μελέτες (παραμένουν εκκρεμότητες για τις μελέτες μηχανογράφησης και οπτικοακουστικού εξοπλισμού). Με τα χρήματα όμως τι γίνεται;
Εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς τέχνης υπολογίζουν ότι ένα νέο μουσείο σύγχρονης τέχνης θα χρειαζόταν για την πρώτη διετία λειτουργίας του έναν ενισχυμένο προϋπολογισμό, 2 εκατομμυρίων δολαρίων ετησίως. Πώς έχουν τα πράγματα στο ΕΜΣΤ; Ο προϋπολογισμός για το 2017 είναι 400.000 ευρώ, ποσό που οριακά καλύπτει τις μισθοδοσίες, ούτε λόγος για ανελαστικές δαπάνες, λειτουργικά έξοδα, καλλιτεχνικό έργο κλπ. Μετά από πιέσεις της διοίκησης δόθηκε προ ημερών (να μια ακόμα είδηση) έκτακτη επιχορήγηση 400.000 ευρώ, ενώ ήδη έχουν δοθεί στο ΕΜΣΤ 200.000 ευρώ όπως προβλέπεται για τους εργαζόμενους που μεταφέρονται από τον ΟΔΔΥΕ.
Για το 2018 η υπουργός δεσμεύθηκε ότι θα αυξήσει τον προϋπολογισμό στα 800.000 ευρώ, ποσό που όμως σαφώς δεν αρκεί για τη λειτουργία του μουσείου, κυρίως από τη στιγμή που φαίνεται ότι όντως θα είναι έτοιμο να ανοίξει πλήρως στο πρώτο τρίμηνο του 2018. Η διευθύντρια και το ΔΣ στον αναλυτικό προϋπολογισμό που έστειλαν στο υπουργείο ζητούν ετήσια επιχορήγηση 1.200.000 ευρώ, ποσό και πάλι χαμηλό, που όμως είναι έτοιμοι να καλύψουν με χορηγίες και έσοδα από τη λειτουργία του καφέ, του εστιατορίου και του πωλητηρίου. «Σε κάθε περίπτωση, η χώρα βρίσκεται στο μνημόνιο. Δεν μπορούμε να έχουμε υπερβολικές απαιτήσεις» λέει η Κατερίνα Κοσκινά στο Protagon. «Θεωρώ ότι σε ένα εθνικό μουσείο που θα λειτουργεί κανονικά η πολιτεία πρέπει να παρέχει μέσω του τακτικού προϋπολογισμού τα λειτουργικά έξοδα. Για το 2018 τα υπολογίζουμε γύρω στα 1.200.000 ευρώ. Η διοίκηση του μουσείου οφείλει από την πλευρά της να κάνει ενέργειες για να διευκολύνει την πολιτεία και να εκπληρώσει τον σκοπό του μουσείου, αναζητώντας χορηγίες και εκμεταλλευόμενη χορηγικά προγράμματα».
Πάντως το ΕΜΣΤ περιμένει τον Δεκέμβρη ένα ακόμα οικονομικό μαξιλάρι που θα είναι η εκταμίευση της τελευταίας δόσης, ύψους 1.200.000 ευρώ από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Ποσό που σύμφωνα με τις προδιαγραφές του προγράμματος δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μισθοδοσία, παρά μόνο για τον σκοπό λειτουργίας του μουσείου. Το συνολικό ποσό του ΠΔΕ είναι 4,5 εκατομμύρια ευρώ και ήταν αυτό που έδωσε τη δυνατότητα στο μουσείο τα τελευταία χρόνια να παραμείνει ζωντανό.
Τι τρέχει με τη θητεία της διευθύντριας
Η Κατερίνα Κοσκινά, αν και επιφυλακτική μετά από όλα όσα έχουν συμβεί στο μουσείο την τελευταία δεκαετία, δηλώνει ευτυχής για τις εξελίξεις και λέει πως πραγματικά ελπίζει ότι θα λειτουργήσει στο πρώτο τρίμηνο του 2018. Την ίδια ώρα βέβαια, βοούν οι φήμες ότι πολλοί εποφθαλμιούν τη θέση της, ενώ κάποιοι βλέπουν τη θέση να προορίζεται για τον καλλιτεχνικό διευθυντή της documenta14 Aνταμ Σίμτσικ – οι φήμες λένε ότι βολιδοσκοπήθηκε τόσο για την προεδρία του ΚΠΙΣΝ όσο και για τη διεύθυνση του ΕΜΣΤ. Είναι γνωστό ότι ο Ανταμ Σίμτσικ έχει κερδίσει τον θαυμασμό του υπουργού Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτου.
Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει ένα μυστήριο γύρω από την θητεία της κυρίας Κοσκινά, που εκλήθη από τον Κώστα Τασούλα τον Δεκέμβριο του 2014 να αναλάβει τη θέση για σχεδόν ένα χρόνο, μέχρι δηλαδή τη λήξη της θητείας της προηγούμενης διευθύντριας Αννας Καφέτση που απομακρύνθηκε μετά από σύγκρουση με τον υπουργό. Όταν ήρθε η ώρα της ανανέωσης της θητείας της κυρίας Κοσκινά τον Ιανουάριο του 2016 ο Αριστείδης Μπαλτάς επέλεξε να μην εφαρμόσει αυτό που αναφέρει το προεδρικό διάταγμα (ορισμός τετραετούς θητείας). Αντιθέτως, με ένα ΦΕΚ την όρισε διευθύντρια ως και τον Δεκέμβριο του 2017 οπότε και λήγει η θητεία του παρόντος ΔΣ. Μια διαδικασία ασυνήθιστη, ένα εύρημα μάλλον, που δεν αντιλαμβάνεται κανείς εύκολα τι εξυπηρετεί. Γιατί όχι μια πλήρης «νομότυπη» θητεία αλλά μια παράταση ζωής όσο το μουσείο προσπαθούσε απεγνωσμένα να λύσει γόρδιους δεσμούς και να λειτουργήσει; Και τι θα γίνει σε τέσσερις μήνες που λήγει η θητεία του ΔΣ;
Απευθυνθήκαμε στο υπουργείο Πολιτισμού ζητώντας απαντήσεις για την υπόθεση της θητείας. Πηγές στην οδό Μπουμπουλίνας είπαν κατηγορηματικά στο Protagon: «Δεν γνωρίζουμε ποιος ήταν ο σκοπός της ανανέωσης της θητείας με αυτό τον χρονικό περιορισμό. Εκτός από το θέμα της νομικής διάστασης η υπουργός εξετάζει και το ουσιαστικό περιεχόμενο της απόφασης»! Σαφέστατες αιχμές για το σκεπτικό και τους σκοπούς του Αριστείδη Μπαλτά από την Μπουμπουλίνας που φαίνεται ότι είναι αποφασισμένο να ρίξει φως στην υπόθεση.