Το όνομά του έχει συνδεθεί όσο κανένα με την ως τώρα αδιέξοδη διπλωματική προσπάθεια να επιλυθεί η διαμάχη Ελλάδας και ΠΓΔΜ για την ονομασία της δεύτερης, αλλά ο Μάθιου Νίμιτς μάλλον βλέπει τον εαυτό του περισσότερο σαν part-time διαπραγματευτή που είναι επικεντρωμένος με εμμονή στη λέξη «Μακεδονία».
«Πιθανόν έχω σκεφτεί το θέμα περισσότερο από κάθε άλλον», είπε στο BBC, αλλά «θα απογοητεύσω όποιον νομίζει ότι είναι η κύρια εργασία μου».
Πρόκειται για μια αποστολή που τον κρατά απασχολημένο από το 1994, ενώ από το τέλος του 1999 είναι προσωπικός απεσταλμένος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ με συμβολικό μισθό ενός δολαρίου το χρόνο.
Δουλειά δεν είναι βέβαια να σκέφτεται επίθετα τα οποία θα μπορούσαν να μπουν μπροστά από τη λέξη «Μακεδονία», όπως «Νέα» και «Ανω». Σήμερα πάντως στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων είναι και το «Ανω Δημοκρατία της Μακεδονίας» και το «Δημοκρατία της Ανω Μακεδονίας», αν και καμία χώρα δεν τα αποδέχεται.
Ο Νίμιτς πιστεύει ότι τη διαμάχη δεν πρέπει να τη βλέπουμε σαν θέμα εθνικής ταυτότητας. «Δεν διαπραγματευόμαστε ταυτότητες· αν το κάναμε, θα είχα φύγει», τονίζει.
Αναγνωρίζει πάντως τη σημασία της ταυτότητας, παρότι «πιστεύει πολύ στην παγκοσμιοποίηση». Σαν ανθρώπινο είδος έχουμε ένα ισχυρό φυλετικό στοιχείο μέσα μας και είναι πολύ δύσκολο να αισθανθούμε άνετα σε ένα παγκοσμιοποιημένο κόσμο», εξηγεί.
Μια «περίεργη διαμάχη»…
Ενώ στην Ελλάδα και στην ΠΓΔΜ το βλέπουμε σαν ζήτημα ταυτότητας, στον παραέξω κόσμο έχουν σαφώς διαφορετική οπτική. Είναι «η πιο περίεργη διεθνής διαμάχη», όπως τη χαρακτηρίζει το BBC, και σπεύδει να διαφωτίσει τους αναγνώστες του περί τίνος πρόκειται.
Η Ελλάδα αντιτίθεται στην χρήση του ονόματος «Μακεδονία» από την ΠΓΔΜ και μπλοκάρει την είσοδο της χώρας στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Θεωρεί ότι η χρήση υποκρύπτει εδαφικές βλέψεις για την ελληνική Μακεδονία και συνιστά προσπάθεια να εγερθούν αξιώσεις στην ελληνική εθνική κληρονομιά.
Η ΠΓΔΜ εντάχθηκε στον ΟΗΕ με αυτό το όνομα και την παραδοχή ότι θα ήταν προσωρινό. Ουδέν μονιμότερο του προσωρινού, όπως έχει αποδειχτεί εδώ και σχεδόν τρεις δεκαετίες.
Αν μη τι άλλο, το «Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας» δυσκολεύει την (γραμματική) σύνθεση προτάσεων, λέει ο Νίμιτς. Τόσο που κάποτε ο Mπαν Κι-Μουν, ο τέως ΓΓ του ΟΗΕ, την αποκάλεσε «πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας». Ζήτησε από τον διαπραγματευτή του να δώσει λύση γιατί «με τρελαίνει το θέμα».
…που δεν είναι βαρετή
Η θητεία του Μπαν Κι-Μουν μπορεί να τέλειωσε (ήταν ο τρίτος ΓΓ του ΟΗΕ που αποχαιρέτησε ο Νίμιτς και ήδη συνεργάζεται με τον τέταρτο), η διαμάχη παραμένει.
Μετά από δύο και πλέον δεκαετίες συνομιλιών και πολλά ταξίδια σε Αθήνα και Σκόπια, ο Νίμιτς δεν έχει σκεφτεί να τα παρατήσει. Υπήρξε πάντως μία περίπτωση που έφτασε σε αυτό το σημείο.
Οταν έπιασε την ΠΓΔΜ μια φρενίτιδα κατασκευής αγαλμάτων του Μεγάλου Αλεξάνδρου και όταν είχε δώσει στο αεροδρόμιο των Σκοπίων το όνομα του στρατηλάτη. Ο Νίμιτς εξοργίστηκε και είπε σε δημοσιογράφο στην ΠΓΔΜ: «Δεν τα καταλαβαίνω αυτά, ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν μεγάλος στρατιωτικός ηγέτης, αλλά έκανε τόσες καταστροφές και σκότωσε τόσο κόσμο».
Εστω και έτσι, η διαμάχη δεν γίνεται για τον Νίμιτς ποτέ βαρετή. «Οι χαρακτήρες που ασχολούνται με αυτή αλλάζουν όλη την ώρα. Σκεφτείτε έναν σκηνοθέτη που ανεβάζει Αμλετ με διαφορετική σκηνοθεσία και ηθοποιούς· ποιος θα βαριόταν;».
Σε αυτό βασίζεται και ο Νίμιτς που πιστεύει ότι η αλλαγή πολιτικών προσώπων στην εξουσία μπορεί να φέρνει μια φρέσκια ματιά. Αυτό μοιάζει να γίνεται πραγματικότητα μόλις φέτος, μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας της ΠΓΔΜ από τον Ζόραν Ζάεφ.
Κατανοώντας και τους δύο
Από την άλλη πλευρά, ο Νίμιτς λέει ότι κατανοεί τον φόβο των Ελλήνων ότι οι βόρειοι γείτονές τους μπορεί να εγείρουν εδαφικές αξιώσεις κατά της Ελλάδας. «Τις τρεις τελευταίες γενιές, τέτοιες απειλές ήταν πραγματικές. Κάθε χώρα στα Βαλκάνια έχει ιστορικό διαμελισμών και μαχών κατά των γειτόνων τους σε κάποιο σημείο», εξηγεί.
Το παράδειγμα που χρησιμοποιεί σε αμερικανούς γερουσιαστές είναι πώς θα αισθάνονταν αν το Μεξικό μετονομαζόταν σε «Δημοκρατία του Μεξικού και του Τέξας».
Αλλά κατανοεί και τους κατοίκους της ΠΓΔΜ.
«Είναι πρόβλημα για αυτούς όταν η Ελλάδα τους λέει ότι “ήλθατε εδώ τον 9ο-10ο αιώνα, πρέπει να αποκαλείστε το πολύ Νέα Μακεδονία”. Δεν θεωρούν τους εαυτούς τους νέους, αλλά αυτόχθονες», εξηγεί και πάλι.
Όπως και αν έχουν τα πράγματα, στα 78 του ο Μάθιου Νίμιτς εξακολουθεί να αισιοδοξεί.