Δεκατρία χρόνια. Γήινα χρόνια, για να είμαστε ακριβείς. Τόσον καιρό το διαστημικό σκάφος Cassini εξερευνά το εντυπωσιακό σύστημα του Κρόνου. Τώρα πια βρίσκεται στο τελικό στάδιο της αποστολής του. Εχει ξεκινήσει τη μεγάλη βουτιά, την είσοδο του στα εντυπωσιακά δαχτυλίδια του έκτου πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος τα οποία θα εξερευνήσει μαζί με την πυκνή ατμόσφαιρά του για περίπου πέντε μήνες. Στη συνέχεια θα χαθεί κάπου μέσα σε αυτόν τον γίγαντα.
Ανάμεσα σε πολλές και σπουδαίες ανακαλύψεις, η NASA έδωσε πρόσφατα στην δημοσιότητα μια νέα εικόνα που τράβηξε το Cassini. Σε αυτήν, μέσα από τα δαχτυλίδια του πλανήτη, διακρίνονται η Γη και η Σελήνη ως μικρές φωτεινές κουκκίδες μέσα στο σκοτεινό διαστημικό κενό. Οι φωτογραφίες ελήφθησαν τη νύχτα της 12ης Απριλίου (το ότι ήταν νύχτα στις ΗΠΑ καταλαβαίνεται ότι δεν έχει και πολλή σημασία).
Η απόσταση που χωρίζει τη Γη από τον Κρόνο είναι κάπου μεταξύ 1,2 δισ. χλμ και 1,7 δισ. χλμ – ανάλογα με το πού βρίσκονται οι τροχιές των δύο πλανητών. Το πρώτο ταξίδι στον Κρόνο, από το σκάφος Pioneer 11, στα 70s, κράτησε έξι χρόνια. Ξεκίνησε τον Απρίλιο του 1973 και τον σκάφος προσπέρασε τον Κρόνο τον Σεπτέμβριο του 1979.
Αλλά οι σχεδιασμοί τέτοιων ταξιδιών άλλαξαν με τα χρόνια. Αλλοι πλανήτες χρησιμοποιήθηκαν ώστε με τη βαρύτητά τους να επιταχύνουν τα διαστημικά σκάφη. Ετσι, η αποστολή New Horizons, με στόχο τον Πλούτωνα, ξεκίνησε το ταξίδι της τον Ιανουάριο του 2006 και προσέγγισε τον Κρόνο τον Ιούνιο του 2008, έκανε δηλαδή μόλις δυόμισι χρόνια.
Δεν είναι άλλωστε η πρώτη εικόνα της Γης μας που στέλνει το Cassini. To καλοκαίρι του 2013 είχε στείλει άλλη μία φωτογραφία (τη βλέπουμε κάτω) με τον πλανήτη μας, η οποία μάλιστα υπέστη και επεξεργασία και έγινε έγχρωμη.
Πέρα πάντως από τις κολακευτικές φωτογραφίες της Γης μας από τον Κρόνο, τα νέα από την αποστολή του Cassini είναι πολλά και εξαιρετικά ενδιαφέροντα. Μόλις την περασμένη εβδομάδα, η NASA, σε έκτακτη συνέντευξη Τύπου, ανακοίνωσε νέα ευρήματα για την ύπαρξη υδάτινων κόσμων στο ηλιακό μας σύστημα.
Εγιναν δύο ανακοινώσεις. Η πρώτη αφορούσε νέα ευρήματα για τον υπόγειο ωκεανό που υπάρχει στην Ευρώπη, τον παγωμένο δορυφόρο του Δία. H δεύτερη και πιο σημαντική αφορούσε τον υπόγειο ωκεανό που έχει εντοπιστεί στον Εγκέλαδο, έναν επίσης παγωμένο δορυφόρο που βρίσκεται στο σύστημα του Κρόνου.
Το διαστημικό σκάφος Cassini που εξερευνά τον Κρόνο και τα δεκάδες φεγγάρια του από το 2004 πραγματοποίησε πλήθος επισκέψεων στον Εγκέλαδο και κάθε φορά κατέγραφε νέες εικόνες και συνέλεγε καινούργια στοιχεία και δείγματα από την ύλη που εκτοξεύουν στο Διάστημα εκατοντάδες πίδακες που βρίσκονται στο νότιο ημισφαίριο του δορυφόρου. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της NASA το Cassini εντόπισε την ύπαρξη μοριακού υδρογόνου στον ωκεανό του Εγκέλαδου.
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι το υδρογόνο, μαζί με άλλα χημικά στοιχεία που έχουν ανιχνευθεί (μεθάνιο, άνθρακας), είναι προϊόντα υδροθερμικής δραστηριότητας στον ωκεανό. Δραστηριότητας παρόμοιας με αυτή που συμβαίνει και στον πυθμένα των ωκεανών της Γης με την παρουσία υδροθερμικών πηγών που είναι γνωστές ως «καμινάδες». Γύρω από αυτές τις καμινάδες έχουν δημιουργηθεί μικρά οικοσυστήματα και μάλιστα μια από τις πιο δημοφιλείς θεωρίες για την εμφάνιση της ζωής στην Γη αναφέρει ότι η ζωή δημιουργήθηκε για πρώτη φορά στις υδροθερμικές πηγές των ωκεανών.
Οπως είναι ευνόητο, η παρουσία τέτοιων πηγών στον Εγκέλαδο όχι μόνο δημιουργεί βάσιμες προσδοκίες για την ύπαρξη ζωής εκεί αλλά εξάπτει την φαντασία ειδικών και μη ότι η ζωή αυτή δεν θα είναι απλά μικροβιακή αλλά ότι θα υπάρχουν πιθανώς και πιο σύνθετες μορφές της.
Ο αστροφυσικός Νίκολας Αλτομπέλι, που ανήκει στο δυναμικό της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας (ESA) και εργάζεται στην ομάδα που ελέγχει τα όργανα συλλογής και ανάλυσης της κοσμικής ύλης του Cassini, μίλησε στο Protagon για την εντυπωσιακή ανακάλυψη:
Πόσο δύσκολο ήταν να εντοπίσετε το υδρογόνο στον Εγκέλαδο;
«Επρεπε να σχεδιάσουμε μια συγκεκριμένη διαδρομή για το Cassini ώστε να περάσει όσο το δυνατόν πιο κοντά από τον Εγκέλαδο αλλά και ταυτόχρονα όσο το δυνατόν με μικρότερη ταχύτητα ώστε να συλλέξουμε όσο γίνεται πιο πολλά και καλής ποιότητας δεδομένα. Καταφέραμε να πετύχουμε ένα τέτοιο πέρασμα στην τελευταία επίσκεψη του Cassini και έτσι είχαμε στην διάθεση μας τα δεδομένα που χρειάζονταν για να φτάσουμε στον εντοπισμό του υδρογόνου».
Είναι η πρώτη φορά που εντοπίζεται σε ένα κόσμο εκτός της Γης τέτοια χημική σύνθεση;
«Είναι σίγουρα η πρώτη φορά που εντοπίζονται στοιχεία για υδροθερμική δραστηριότητα στο υπέδαφος ενός παγωμένου δορυφόρου που κινείται γύρω από ένα γίγαντα αερίου».
Γιατί είναι αυτή η ανακάλυψη τόσο σημαντική;
«Πρόκειται για σπουδαία ανακάλυψη επειδή επιβεβαιώνει ότι παγωμένα σώματα που βρίσκονται μακριά από τον Ηλιο και αδυνατούν να διατηρήσουν το νερό σε υγρή μορφή στην επιφάνεια τους μπορούν να έχουν νερό σε υγρή μορφή στο εσωτερικό τους και μάλιστα να διαθέτουν και συνθήκες κατάλληλες για την παρουσία της ζωής. Αν σκεφτούμε πόσους εξωπλανήτες σαν τον Δία και τον Κρόνο έχουμε ανακαλύψει μέχρι σήμερα μπορούμε να υποθέσουμε βάσιμα πλέον ότι στα συστήματα που έχουν αναπτυχθεί εκεί θα υπάρχουν υδάτινοι κόσμοι φιλικοί στην ζωή, έτσι τουλάχιστον όπως την γνωρίζουμε εμείς».
Με τις νέες πληροφορίες που έχουμε πλέον στην διάθεση μας για τον Εγκέλαδο μπορούμε να υποθέσουμε ότι υπάρχουν σύνθετες μορφές ζωής και όχι μόνο μικροβιακές;
«Σε αυτή την φάση δεν μπορούμε να πούμε κάτι με βεβαιότητα αλλά αν δούμε τι συμβαίνει γύρω από τις υδροθερμικές πηγές στους ωκεανούς της Γης με την ύπαρξη οικοσυστημάτων με διαφόρων ειδών οργανισμούς και σύνθετες μορφές ζωής να βρίσκονται εκεί μπορεί κάποιος να υποθέσει ότι το ίδιο συμβαίνει και στον ωκεανό του Εγκέλαδου».
Πιστεύετε ότι ο Εγκέλαδος είναι ο καλύτερος υποψήφιος για να διαθέτει ζωή στο ηλιακό μας σύστημα και οι διαστημικές υπηρεσίες πρέπει να οργανώσουν άμεσα μια αποστολή εξερεύνησης του για να μάθουμε τι συμβαίνει εκεί;
«Πράγματι ο Εγκέλαδος είναι πολύ καλός υποψήφιος. Υπάρχουν όμως και άλλα παγωμένα φεγγάρια όπως η Ευρώπη και ο Γανυμήδης στον Δία που φαίνεται ότι διαθέτουν κατάλληλες συνθήκες για την παρουσία της ζωής. Η αποστολή Juice της ESA είναι σχεδιασμένη για να εξερευνήσει τα παγωμένα φεγγάρια του Δία και να βρει στοιχεία για την παρουσία της ζωής εκεί. Φυσικά θα ήταν ευχής έργο να οργανωθεί σύντομα μια αποστολή εξερεύνησης και στον Εγκέλαδο».
