Οι επιτελείς του υπουργείου Εθνικής Αμυνας και οι διπλωμάτες του υπουργείου Εξωτερικών έχουν αφιερώσει πολλές ώρες τις τελευταίες εβδομάδες σε απόρρητες συσκέψεις αναλύοντας και μελετώντας τη συμπεριφορά της Αγκυρας. «Τι σκαρώνει ο Ερντογάν;» είναι το ερώτημα που ζητεί απάντηση, αλλά δεν είναι διόλου απλό. Σειρά αλληλοδιαπλεκόμενων παραμέτρων θολώνουν την εικόνα και αυτή η «ομίχλη» δεν επιτρέπει εύκολες αποφάσεις.
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις διέρχονται μία υπόκωφη κρίση που εύκολα θα μπορούσε να βγει εκτός ελέγχου με οποιονδήποτε λανθασμένο ή βιαστικό υπολογισμό. Αυτή είναι η μεγαλύτερη ανησυχία στο ελληνικό Πεντάγωνο. Παράλληλα, η ελληνοτουρκική ένταση επηρεάζει και το Κυπριακό όπου και εκεί η Αγκυρα δεν μοιάζει διαεθειμένη για άμεσες παραχωρήσεις και εκμεταλλεύεται άριστα τις αφορμές που της προσφέρονται.
Η κατάσταση περιπλέκεται κι άλλο από το γεγονός ότι οι «τρίτοι παίκτες» που θα μπορούσαν να βοηθήσουν σε απεμπλοκή, εφόσον χρειαζόταν, βρίσκονται σε μεταβατική κατάσταση. Ο λόγος γίνεται κυρίως για τους Αμερικανούς, καθώς οι Ευρωπαίοι (με την εξαίρεση ίσως της Γερμανίας) και οι Ρώσοι δύσκολα θα είχαν αποφασιστική παρέμβαση. Ο προβληματισμός επιτείνεται από το γεγονός ότι οι δίαυλοι επικοινωνίας που είχαν διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας έχουν ατονήσει, καθώς ακόμη και οι διερευνητικές επαφές οι οποίες αξιοποιούνταν για να λύνονται παρεξηγήσεις και προβλήματα έχουν «παγώσει» εδώ και μήνες, χωρίς να είναι απαραίτητα ορθή η άποψη ότι φταίει αποκλειστικά η τουρκική πλευρά για αυτό. Το «σάρωμα» των πάντων, λόγω της εκστρατείας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να εκκαθαρίσει όλο το εσωτερικό πολιτικό από κάθε υποψία ύπαρξης εχθρού, έχει επίσης δημιουργήσει οξύτατα λειτουργικά προβλήματα στον κρατικό μηχανισμό. Αυτό αντανακλάται στο διπλωματικό σώμα και στις Ενοπλες Δυνάμεις, στους κόλπους των οποίων κυριαρχεί ο φόβος ενώ και η ετοιμότητα του στρατού τίθεται από ορισμένες πηγές εν αμφιβόλω.
Η τακτική επιλογή της Αθήνας είναι να αποφύγει να υψώσει τους τόνους όσο αυτό είναι δυνατόν. Υπάρχουν φυσικά ορισμένα όρια. Αν αφήσει κανείς στην άκρη τις «κορώνες» του υπουργού Εθνικής Αμυνας Πάνου Καμμένου, ο οποίος έχει ενοχλήσει αρκετούς και εντός της κυβέρνησης, ακόμη και στο Μέγαρο Μαξίμου, ενώ αποτελεί «κόκκινο πανί» για τους Τούρκους, υπάρχει ηρεμία. Ο Νίκος Κοτζιάς σε πρόσφατη συνέντευξή του προειδοποίησε ότι η Τουρκία διαπράττει μεγάλο λάθος αν νομίζει ότι η Ελλάδα, λόγω της οικονομικής κρίσης, δεν φροντίζει την ασφάλειά της. Ωστόσο, η υπερβολική αναφορά στη στήριξη της Ελλάδος στο Διεθνές Δίκαιο έχει διττή ανάγνωση και όχι μόνο αυτή που θα ήθελε ο υπουργός Εξωτερικών. Σειρά αποφάσεων διεθνών δικαστηρίων δεν ευνοούν τη χώρα μας, σε αντίθεση φυσικά με τα προβλεπόμενα από άποψη αρχών του Διεθνούς Δικαίου, όπως η Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Το πλέον ανησυχητικό επεισόδιο ήταν αυτό που έλαβε χώρα το πρωϊ της Παρασκευής 17 Φεβρουαρίου ανατολικά του Φαρμακονησίου: Τουρκικό περιπολικό σκάφος προέβη σε βολές με πραγματικά πυρά εντός ελληνικών χωρικών υδάτων. Σημειώνεται ότι το προηγούμενο βράδυ, της Πέμπτης 16 Φεβρουαρίου, η Τουρκία είχε εκδώσει αγγελία προς ναυτιλλομένους (NAVTEX), αλλά η ελληνική Υδρογραφική Υπηρεσία προχώρησε στην ακύρωσή της με δική της NAVTEX. Οι Τούρκοι όμως προχώρησαν στην εκτέλεση της άσκησης με πυρά, παρά το «άγρυπνο βλέμμα» ελληνικής κανονιοφόρου.
Δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο για ποιο λόγο η τουρκική πλευρά αποφάσισε να πράξει όπως έπραξε, καθώς μαλιστα το τελευταίο διάστημα προβαίνει συνεχώς σε δεσμεύσεις περιοχών αλλά μέχρις εκεί. Δεν αποκλείεται, σύμφωνα με ορισμένες πηγές, να ήθελε να απαντήσει σε αντίστοιχη άσκηση με πυρά από ελληνικής πλευράς κοντά στη νησίδα Παναγιά του συμπλέγματος Οινουσσών νωρίτερα την ίδια εβδομάδα.
Τα Ιμια αποτελούν διαφορετική περίπτωση. Μιλώντας κανείς με τούρκους διπλωμάτες, η απάντηση που κανείς λαμβάνει δεν είναι ότι αποτελούν «γκρίζα ζώνη» αλλά κάτι άλλο και συγκεκριμένα «απαγορευμένη ζώνη» (no man’s land). Το καθημερινό «παιχνίδι» που ουσιαστικά ξεκίνησε από την «κρουαζιέρα» του τούρκου Α/ΓΕΕΘΑ στρατηγού Χουλουσί Ακάρ, με την οποία η Άγκυρα θέλησε να απαντήσει στη ρίψη στεφάνου από τον Πάνο Καμμένο την επέτειο της τραγωδίας των Ιμίων (όταν τρεις έλληνες στρατιωτικοί έχασαν τη ζωή τους) δεν έχει σταματήσει και τείνει πλέον να λάβει άλλα χαρακτηριστικά.
Σχεδόν σε καθημερινή βάση, σε διάφορα τουρκικά μέσα ενημέρωσης, εμφανίζονται ειδήσεις για επεισόδια και ένταση στα Ιμια, ενώ την περασμένη Πέμπτη 23 Φεβρουαρίου έγινε λόγος για πτώση τουρκικού ελικοπτέρου στην περιοχή των Ιμίων. Κάτι τέτοιο ποτέ δεν συνέβη και ορισμένοι άρχισαν να μιλούν για «διπλωματικό πόλεμο ψευδών ειδήσεων». Δεν αποκλείεται όμως η κατάσταση να είναι σοβαρότερη, αν ισχύει αυτό που κάποιοι επιτελείς του ΓΕΕΘΑ εκτιμούν: ότι δηλαδή η Αγκυρα επιδιώκει κάποιο επεισόδιο που θα μπορούσε π.χ. να έχει σχέση με την αρμοδιότητα Ερευνας και Διάσωσης (SAR) και όχι απαραίτητα με μορφή ανάλογη της περίπτωσης των Ιμίων.
Η εναέρια κινητικότητα, ιδιαίτερα με τις υπερπτήσεις που εμφανίζονται εσχάτως αυξημένες και πλαισιώνουν τις συνεχείς παραβιάσεις του εθνικού εναερίου χώρου και της παραβάσεις του FIR Αθηνών, υποκρύπτει σοβαρό κίνδυνο ατυχήματος. Όλα αυτά τα περιστατικά πρέπει να συνδυαστούν και με τις συνεχείς εκδόσεις NAVTEX και NOTAMs από το Βόρειο Αιγαίο ως και νοτίως του Καστελλορίζου με τις οποίες η Άγκυρα δεσμεύει μικρότερες ή μεγαλύτερες περιοχές. Κινήσεις δε όπως η έξοδος του ωκεανογραφικού «Τσεσμέ» για έρευνες στο Βόρειο Αιγαίο, σε μία περιοχή που περιέκλειε όλη την περιοχή (σε διεθνή ύδατα) νοτίως της Θάσου και προς ανατολάς βορείως της Λήμνου και νοτίως της Σαμοθράκης μοιάζουν προβλέψιμες και βγαλμένες από το «παραδοσιακό manual» της τουρκικής πολιτικής στο Αιγαίο.
Είναι επίσης ενδεικτικό ότι η Τουρκική Υδρογραφική Υπηρεσία με τη NAVTEX 248/17 που εξέδωσε δεν διστάζει να αμφισβητήσει την ύπαρξη οποιασδήποτε ελληνικής δικαιοδοσίας για έκδοση αγγελιών στο Αιγαίο, λέγοντας μάλιστα ότι ούτε ο Διεθνής Ναυτικός Οργανισμός (ΙΜΟ) αναγνωρίζει τέτοια δικαιοδοσία. Το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού (ΓΕΝ) υποχρεώθηκε να απαντήσει σημειώνοντας ότι οι σχετικές αρμοδιότητες έχουν καθιερωθεί από τη δεκαετία του 1980, αλλά οι τουρκικές αμφισβητήσεις δεν φαίνεται να λαμβάνουν υπόψη τέτοιες απαντήσεις…
Τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό είναι το ζήτημα των τούρκων αξιωματικών που διέφυγαν από τη χώρα τους και αναζήτησαν καταφύγιο στην Ελλάδα μετά την απόπειρα πραξικοπήματος. Μετά την υπόθεση των «8», που αποφασίστηκε από τον Αρειο Πάγο να μην εκδοθούν λόγω του κινδύνου να μην έχουν μία δίκαιη δίκη, το επόμενο επεισόδιο του συγκεκριμένου σίριαλ αφορά στην είσοδο άλλων δύο τούρκων στρατιωτικών που επίσης ζήτησαν άσυλο στις 20 Φεβρουαρίου στην Αλεξανδρούπολη.
Λογικά, αναμένεται η Τουρκία να επανέλθει ζητώντας την έκδοσή τους αφού αρχικά υπήρξε ο ισχυρισμός ότι συμμετείχαν στην ομάδα που αποπειράθηκε να δολοφονήσει τον Πρόεδρο Ερντογάν στη Μαρμαρίδα. Το ζήτημα έχει τις γνωστές περιπλοκές, αλλά κάθε υπόθεση είναι διαφορετική. Η εξέταση του αιτήματος ασύλου θα ακολουθήσει την προβλεπόμενη διαδικασία, αλλά οι αρχές θα αναμένουν και πιθανό τουρκικό αίτημα έκδοσης για να εξετάσουν τα στοιχεία που θα προσκομίσει το υπουργείο Δικαιοσύνης της γείτονος.