Στην περίπτωση που η άνοδος της θερμοκρασίας, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, έως το τέλος του 2100, ξεπεράσει τον ενάμιση βαθμό Κελσίου -το βέλτιστο όριο που έχει θέσει η διεθνής Συμφωνία του Παρισιού- πολλά εδάφη γύρω από τη Μεσόγειο θα μετατραπούν σε έρημο, όπως προειδοποιεί γαλλική μελέτη στο Science.
Οι ερευνητές της εκτιμούν ότι, αν η θερμοκρασία ανέβει ενάμιση βαθμό, σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, δεν αποκλείεται να επανεμφανιστούν φαινόμενα στη Μεσόγειο που δεν έχουν υπάρξει εδώ και 10.000 χρόνια. Στο χειρότερο σενάριο, μεγάλες πόλεις της Μεσογείου, όπως η Λισαβόνα και η Σεβίλλη, θα βρίσκονται, πια, στο μέσο μιας ερήμου.
Ηδη οι θερμοκρασίες στη λεκάνη της Μεσογείου είναι περίπου 1,3 βαθμούς Κελσίου μεγαλύτερες από εκείνες της περιόδου 1880-1920, ενώ την ίδια περίοδο η μέση αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας ήταν μικρότερη – περίπου στους 0,85 βαθμούς Κελσίου. Αυτό δείχνει ότι η Μεσόγειος είναι πιο ευαίσθητη και, επομένως, ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή.
Οι γάλλοι επιστήμονες μελέτησαν δείγματα γύρης από διαδοχικά γεωλογικά ιζήματα του παρελθόντος, εξάγοντας έτσι συμπεράσματα για την πορεία του μεσογειακού κλίματος και των οικοσυστημάτων κατά τα τελευταία 10.000 χρόνια. Στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας υπολογιστικά μοντέλα, έκαναν προβλέψεις για την εξέλιξη των οικοσυστημάτων στο μέλλον, με βάση διάφορα σενάρια. Στην υπόθεση κατά την οποία η άνοδος της θερμοκρασίας φθάσει και ξεπεράσει τους δύο βαθμούς Κελσίου τότε -πέραν του ότι ολόκληρες χώρες θα μετατραπούν σε ερήμους- τα δάση φυλλοβόλων δέντρων θα εξαφανιστούν σταδιακά και θα μετακινούνται σε πιο ορεινά και βόρεια μέρη, ενώ στη θέση τους, σε ένα μεγάλο μέρος της Μεσογειακής λεκάνης, θα εμφανίζονται θαμνώδη φυτά.
Οι ερευνητές επισήμαναν ότι αυτές οι αλλαγές στα οικοσυστήματα θα οφείλονται καθαρά στην κλιματική αλλαγή και δεν λαμβάνουν καν υπόψη τους άλλες ανθρωπογενείς επιδράσεις, όπως τις αλλαγές στη χρήση γης, την επέκταση των αστικών περιοχών, την υποβάθμιση του εδάφους κ.ά., που μπορεί να επιδεινώσουν περαιτέρω την κατάσταση.
Ο Ζοέλ Γκιγιό, του Πανεπιστημίου της Μασσαλίας και του Κολλεγίου της Γαλλίας, επικεφαλής της μελέτης, τόνισε ότι οι κλιματικές συνθήκες έπαιξαν ρόλο στην ανάδυση και στην εξέλιξη πολλών μεγάλων πολιτισμών της Μεσογείου, όπως του αιγυπτιακού, του ελληνικού και του ρωμαϊκού, κάτι που μπορεί να συμβεί και στο μέλλον. Τόνισε ότι οι σημερινές προσφυγικές ροές, που σήμερα έχουν πολιτικά και οικονομικά αίτια, μελλοντικά μπορεί να ενταθούν λόγω της παρατεταμένης ξηρασίας στα νότια της Μεσογείου.
Πάντως, δεν είναι η πρώτη φορά που οι επιστήμονες προειδοποιούν για την ερημοποίηση της νότιας Ευρώπης. Το 2014, η ένταση αλλά και η συχνότητα των φαινομένων ανησυχούσε τους ειδικούς. Κι αν πιστεύουμε ότι οι τυφώνες, οι πολικές θερμοκρασίες αλλά και οι σφοδρές καταιγίδες είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα, οι επιστήμονες με μια νέα μελέτη ανέτρεψαν τότε αυτή την πεποίθηση.
Η ξηρασία, όπως υποστήριξαν, είναι από τους μεγάλους κινδύνους η οποία θα επηρεάσει σημαντικά στο μέλλον την Ευρώπη αλλά αποτελεί μια ακόμη ένδειξη των δραματικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Μια μελέτη τότε ζητούσε να ληφθεί σοβαρά υπόψη η ανάγκη της συνεπούς και βιώσιμης χρήσης των υδάτινων πόρων στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου – ένα μήνυμα που αφορούσε, σε μεγάλο βαθμό, και την Ελλάδα.
Η κλιματική αλλαγή στη χώρα μας
Εως και κατά 4 βαθμούς Κελσίου αναμένεται να έχει αυξηθεί η μέση ετήσια θερμοκρασία στην Ελλάδα μέχρι το 2100, σε σύγκριση με την περίοδο 1961-1990, ενώ οι συνέπειες από το φαινόμενο αυτό θα αρχίσουν να γίνονται ορατές πλήττοντας κυρίως τη γεωργία, τον τουρισμό και το οικοσύστημα, από τα προσεχή χρόνια, εάν δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα. Αυτό επισημάνθηκε στο κείμενο της Εθνικής Στρατηγικής Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή, το οποίο δόθηκε σε διαβούλευση στις 25/11/2015 από το υπουργείο Περιβάλλοντος – λίγες ημέρες, δηλαδή, πριν από τη Σύνοδο Κορυφής για το Κλίμα στο Παρίσι. Οι εκτιμήσεις προέρχονταν από τα κλιματικά μοντέλα προσομοίωσης που χρησιμοποίησε το Κέντρο Ερευνας Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών και, σύμφωνα μ΄ αυτές, μεγαλύτερη προβλέπεται να είναι η άνοδος της θερμοκρασίας στις ηπειρωτικές σε σύγκριση με τις νησιωτικές περιοχές, καθώς επίσης και το καλοκαίρι και το φθινόπωρο συγκριτικά με την άνοιξη και τον χειμώνα. Επίσης, προβλέπεται ότι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, μέχρι το 2100, θα κυμανθεί μεταξύ 0,2 και 2 μέτρων. Μεταβολές αναμένονται επίσης και στις ακραίες τιμές της βροχόπτωσης, ενώ υπολογίζεται ότι οι υψηλής έντασης βροχοπτώσεις θα γίνουν πιο συχνές στα επόμενα 70 χρόνια στη χώρα μας, με συνέπεια ξαφνικές πλημμύρες στις αστικές περιοχές.
Αρα, δεν θα έχουμε πρόβλημα με το νερό; Οι μέχρι σήμερα αναλύσεις των επιστημόνων δείχνουν ότι η στάθμη αλλά και η ροή του νερού στα ποτάμια των νότιων ευρωπαϊκών περιοχών θα αρχίσουν να μειώνονται και η μελλοντική -κακή- διαχείριση του νερού θα επιδεινώσει την κατάσταση. Εκτός κινδύνου βρίσκονται οι βόρειες και βορειανατολικές περιοχές.
«Η έρευνά μας δείχνει ότι πολλές λεκάνες ποταμών, ιδίως στις νότιες περιοχές της Ευρώπης, πιθανότατα θα γίνουν πιο ευάλωτες σε περιόδους μειωμένης προσφοράς νερού εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Αυτό, σε συνδυασμό με την αυξημένη ζήτηση νερού, λόγω του αυξανόμενου πληθυσμού και της εντατικής κατανάλωσης νερού για άρδευση στη γεωργία και για βιομηχανικές χρήσεις, θα έχει ως αποτέλεσμα μια ακόμα μεγαλύτερη μείωση στη ροή των ποταμών». Αυτό ανέφερε ο Τσιοβάνι Φορτσιέρι, επικεφαλής του Κοινού Ερευνητικού Κέντρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Για τη νότια Ευρώπη ειδικότερα, η μελέτη εκτιμά ότι πέρα από την κλιματική αλλαγή, η υπερκατανάλωση νερού θα επιδεινώσει περαιτέρω κατά 10% έως 30% τις συνθήκες ξηρασίας. Η ξηρασία θεωρείται σοβαρή φυσική καταστροφή, με πολλαπλές επιπτώσεις για την κοινωνία, το περιβάλλον και την οικονομία. Μόνο στην Ευρώπη, τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, το κόστος της ξηρασίας υπολογίζεται σε πάνω από 100 δισεκατομμύρια ευρώ.
Μέχρι το 2100 μεσολαβούν ακόμα πολλά χρόνια μέχρι να δουν οι απόγονοί μας τη Λισαβόνα να μετατρέπεται σε έρημο. Η ανθρωπότητα προλαβαίνει να δράσει, εάν πράξει λογικά. Και αυτό, είναι και το πιο δύσκολο κομμάτι της όλης ιστορίας.
Quick info
Η επικρατέστερη άποψη για την ετυμολογία της πορτογαλικής πρωτεύουσας αναφέρεται σε μια φοινικική φράση που σημαίνει «ασφαλές λιμάνι». Υπάρχει όμως και μια πιο… ελληνικού ενδιαφέροντος εκδοχή, αυτή που θέλει τον Οδυσσέα να περνά από την περιοχή και να ιδρύει την πόλη που ονόμασε «Ολισσιπόνα» (πόλη του Ulysses, δηλαδή του Οδυσσέα).