Οι νέοι θα ξεχάσουν την Τιεν Αν Μεν

Εχουν περάσει 27 χρόνια. Επιβιώνει στη συλλογική μνήμη η εικόνα ενός άνδρα που στέκεται μπροστά από ένα τανκς, ενώ πίσω υπάρχουν άλλα 17 άρματα; Ο ανώνυμος επαναστάτης με το λευκό πουκάμισο και τη σακούλα με τα ψώνια στο χέρι είναι ένα σύμβολο για τους Κινέζους. Για εκείνους όμως που γεννήθηκαν πριν από το 1989…

Οι περισσότεροι Κινέζοι που δεν έζησαν τις έξι εβδομάδες διαδηλώσεων στην Τιεν Αν Μεν δεν έχουν ιδέα ποιος είναι ο άνδρας της φωτογραφίας. Μάλιστα, όπως έχει αποκαλύψει έρευνα, κάποιοι θα ρωτήσουν αν η εικόνα που βλέπουν προέρχεται από τη Νότια Κορέα ή το Κόσοβο. Αλλά κι αυτοί που έχουν ακούσει για τον «άγνωστο επαναστάτη» δεν ξέρουν τι ακριβώς οδήγησε τα τανκς στην πλατεία, γιατί τραγουδούσαν οι συγκεντρωμένοι τον ύμνο της Διεθνούς, γιατί σκαρφάλωσε ο νεαρός άνδρας στο άρμα και τι φώναξε στον οδηγό του. Για ποιον λόγο –πέρα από τον προφανή- ο επίσης νεαρός άνδρας μέσα στο τανκς δεν πυροβόλησε ή δεν τον πάτησε, ενώ την προηγούμενη μέρα «συνάδελφοί» του είχαν σκοτώσει εκατοντάδες άτομα; Σίγουρα δεν έχουν δει εικόνες από τα πυρά που άνοιξε η φρουρά προς κάθε κατεύθυνση στο πλήθος των φοιτητών, ή από το φλογισμένο τανκς στο οποίο εγκλώβισαν τους «εχθρούς» στρατιωτικούς κάποιοι διαδηλωτές.

Δεν ξέρουν τι έγινε εκείνη την ημέρα, 4 Ιουνίου 1989, γιατί δεν τους αφήνουν να μάθουν. «Η κοινωνία έχει συμφωνήσει ότι δεν θέλει να σκαλίζει το παρελθόν». Η κοινωνία στην πραγματικότητα φοβάται –κάθε τόσο συλλαμβάνονται συγγενείς των θυμάτων που τόλμησαν να συγκεντρωθούν σε ιδιωτικούς χώρους για να τιμήσουν τους πεσόντες, ή άνθρωποι που εμφανίζουν οποιαδήποτε, ακόμη και εμπορική, σχέση με την 4^η Ιουνίου- αλλά αυτή είναι η πολιτική που εφαρμόζει το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας και κάθε έντυπο ή διαδικτυακό μέσο που βρίσκεται υπό τον έλεγχό της. «Υπάρχει μία κοινή συγκατάθεση ότι δεν πρέπει γίνεται διάλογος γύρω από το επεισόδιο του 1989».

Η σφαγή της πλατείας Τιεν Αν Μεν αναφέρεται από τα επίσημα χείλη ως «το επεισόδιο» της 4^ης Ιουνίου στην καλύτερη, ως η «αντεπαναστατική αναταραχή» στη χειρότερη. Δεν εξηγείται στα βιβλία ιστορίας ή πολιτικής των σπουδαστών στη χώρα. Στο Διαδίκτυο η τραγική ημερομηνία δεν υπάρχει καν. Φροντίζουν γι’ αυτό τα περίπλοκα προγράμματα προστασίας (firewall) και οι σχεδόν 2 εκατ. μισθωτοί από το κράτος λογοκριτές. Οι συνδυασμοί των αριθμών 4-6-89 λογοκρίνονται, το ίδιο και η λέξη «Ιούνιος» και, φυσικά, η «πλατεία Τιεν Αν Μεν». Μπλογκς και αναφορές που αναρτούν οι νέοι στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης ξαφνικά εξαφανίζονται, οι χρήστες τους χάνουν την πρόσβαση στους λογαριασμούς τους. Μα αυτή είναι η γενιά που κρατά την ενημέρωση στα χέρια της! Πώς γίνεται να ανέχονται οι νέοι την παρακράτηση πληροφοριών στον κόσμο της ψηφιακής τεχνολογίας;

Ασφαλώς, κανένας δεν τους εγκλωβίζει στον λογοκριμένο διαδικτυακό κόσμο της Κίνας. Πολλοί νέοι Κινέζοι ταξιδεύουν, ζουν στο εξωτερικό. Οι φοιτητές που σπουδάζουν σε άλλες χώρες έχουν όλο το υλικό στα χέρια τους. Κάποιοι το σκαλίζουν και πρσπαθούν να το μοιράσουν σε αυτούς που βρίσκονται πίσω από τους τοίχους του ισχυρού «firewall». Το 2015, μία ομάδα φοιτητών που σπουδάζουν στις ΗΠΑ, την Αυστραλία και τη Βρετανία, υπέγραψαν επιστολή, την ανάρτησαν online ζητώντας να σταματήσει η συγκάλυψη της αλήθειας και η ταπείνωση των θυμάτων και καλώντας τους νέους να μην ξεχάσουν την Τιεν Αν Μεν.

Οι κρατικοί μηχανισμοί απάντησαν ακολουθώντας πιστά τη γραμμή: «Η επιστολή είναι μία σκληρή επίθεση στο κινεζικό καθεστώς, διαστρεβλώνει το παρελθόν και υπηρετεί κάποιες εχθρικές εξωτερικές δυνάμεις», έγραψε η Global Times. Οι συγγραφείς της επιστολής το είδαν ενθαρρυντικά, ότι, δηλαδή, η εφημερίδα τούς «διαφήμισε». Ωστόσο, ο ένας χρόνος που πέρασε έδειξε ότι ακόμα μία προσπάθεια θάφτηκε κάτω από τη σκιά του κόμματος. Κατά πάσα πιθανότητα, με τον ίδιο τρόπο θα πνιγούν και οι κραυγές των «μανάδων της Τιεν Αν Μεν» (Tienanmen Mothers) που ζητούν εκ νέου και φέτος, «αξιοπρέπεια στη ζωή και στον θάνατο» και καλούν τις νέες γενιές «να μην ξεχάσουν ποτέ την Τιεν Αν Μεν».

Ευτυχώς οι νέοι που θέλουν να «σκαλίσουν το παρελθόν» έχουν το Χονγκ Κονγκ, το ημιαυτόνομο κρατίδιο όπου δεν απαγορεύονται οι αναμνηστικοί εορτασμοί της 4^ης Ιουνίου. Εδώ και δύο χρόνια λειτουργεί ένα μουσείο που δίνει απαντήσεις -και οπτικοακουστικό υλικό- για τα γεγονότα του 1989. Και από το 1990, κάθε χρόνο, η 4^η Ιουνίου αφιερώνεται στους νεκρούς της Τιεν Αν Μεν και στον αγώνα για τα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα. Οι φοιτητικές οργανώσεις δίνουν ραντεβού στο πάρκο Βικτώρια και οι άνθρωποι που έζησαν τις μέρες του ‘89 εκφράζοντας την αλληλεγγύη τους στις κινεζικές πόλεις ή συμμετέχοντας οι ίδιοι στις διαδηλώσεις, κατευθύνονται σχεδόν αυτόματα στο ίδιο μέρος. Ακόμη και οι κάτοικοι της Κίνας ταξιδεύουν στην παραθαλάσσια πόλη για να θυμηθούν ελεύθερα τον αγώνα που έδωσαν σχεδόν ένα εκατ. άνθρωποι της Κίνας. Οι συγκεντρωμένοι ντύνονται στα μαύρα, ανάβουν κεριά και περνούν ένα ολόκληρο βράδυ στο πάρκο περνώντας ένα μήνυμα εκδημοκρατισμού της Κίνας.

Αλλά μια στιγμή. Γιατί είναι προτεραιότητα ενός νέου κατοίκου του Χονγκ Κονγκ ο εκδημοκρατισμός της Κίνας; Είναι ζήτημα στρατηγικής. «Αν θέλουμε να έχουμε λόγο στο μέλλον μας, πρέπει να ανατρέψουμε το μονοκομματικό καθεστώς. Εχουμε ανάγκη την αλλαγή στην Κίνα», δήλωσε πρόσφατα στους New York Times, ο Λι Τσόι Γιανγκ, στέλεχος του Εργατικού Κόμματος του Χονγκ Κονγκ. Και με ποιον μπορούν να συμμαχήσουν για αυτήν την αλλαγή; «Με τους ανθρώπους μέσα στην Κίνα. Εκεί υπάρχει μία κοινωνία των πολιτών, υπάρχει ένα κίνημα αντιφρονούντων, ένα κίνημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αν τους δώσουμε ένα έναυσμα, τότε θα έχουμε το δικό μας μέλλον». Αλλά αυτά τα λόγια προέρχονται από τον πρώην πρόεδρο της «Συμμαχίας» που συστάθηκε στο Χονγκ Κονγκ τον Μάιο του 1989, ως ένδειξη αλληλεγγύης προς τους εξεγερμένους του Πεκίνου, και που από τότε διοργανώνει τις αγρυπνίες στο πάρκο Βικτώρια.

Οι νεότεροι -αυτοί που διαδήλωσαν με το «κίνημα της ομπρέλας» για ελεύθερες εκλογές, χωρίς αποτέλεσμα- δεν το βλέπουν έτσι. «Δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για την Κίνα, μπορούμε να επικεντρωθούμε μόνο στο Χονγκ Κονγκ (και τους αγώνες ενίσχυσης της αυτονομίας του)», δήλωσε ο Κενι Ουονγκ, εκπρόσωπος της οργάνωσης Youngspiration. «Ούτε θα αλλάξει κάτι αν καθόμαστε σε ένα πάρκο».

Το 1989 οι νέοι του Χονγκ Κονγκ –τότε υπό την κυριαρχία της Βρετανίας- ταυτίζονταν με τους νέους της Κίνας και τον αγώνα τους. Αλλωστε, χάρη σε αυτούς δραπέτευσαν από το Πεκίνο περίπου 2.600 διαδηλωτές. Σήμερα όμως, μία – μία οι φοιτητικές οργανώσεις εγκαταλείπουν το πάρκο Βικτώρα. Το Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ ζήτησε να ακυρωθεί ο εορτασμός της επετείου, η νεολαία φοιτητών του Χονγκ Κονγκ αρνήθηκε να δώσει το «παρών» στο πάρκο και έντεκα φοιτητικές οργανώσεις έχουν ανακοινώσει ότι θα οργανώσουν ξεχωριστές εκδηλώσεις για να συζητήσουν για το μέλλον του Χονγκ Κονγκ και όχι το παρελθόν της Τιεν Αν Μεν.

Δυστυχώς, όμως, αυτή είναι η ρητορική που προπαγανδίζει το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας. Η φράση -από το ομώνυμο τραγούδι- «κινεζικό όνειρο» έχει γίνει καραμέλα στα χείλη του προέδρου της χώρας, Σι Τζιπίνγκ, ο οποίος καλεί τους Κινέζους να κοιτούν μπροστά -στο «όνειρο»- και όχι πίσω. Και αν ο εκπρόσωπος του κομμουνιστικού καθεστώτος είναι κοινός εχθρός των ακτιβιστών τόσο της Κίνας και όσο και του Χονγκ Κονγκ, όπως δήλωσε ο Τζόσουα Γουονγκ, ένας από τους προεξέχοντες φοιτητές του «κινήματος της ομπρέλας», τότε είναι στο συμφέρον των νέων του Χονγκ Κονγκ να μην επιτρέψουν στους νέους της Κίνας να ξεχάσουν την Τιεν Αν Μεν.