Όταν ξεκίνησε η συνεργασία μου με το Ινστιτούτο Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού, με την ιδιότητα του μέλους της Συμβουλευτικής Επιτροπής, συνειδητοποίησα ότι οι όροι «Χρηματοοικονομικός Αλφαβητισμός» και «Χρηματοοικονομικός Εγγραματισμός» (για την απόδοση του αγγλικού όρου «Financial Literacy»), είναι πολύ καινούριες έννοιες, με πολύ λεπτά όρια διαφοροποίησης, που πολύς, μα πάρα πολύς κόσμος, δε γνωρίζει. Σε μια χώρα που έχει ταλανιστεί όσο λίγες, από μια κρίση δεκαετούς και πλέον διάρκειας, είναι πολύτιμο – σκέφτηκα – να μάθουμε στα παιδιά μας «γραφή και ανάγνωση» στην Οικονομία. Ο ΟΟΣΑ, μάλιστα, έχει καταστεί ως ο κορυφαίος διεθνής Οργανισμός πάνω στην ανάπτυξη εργαλείων της πολιτικής αυτής, σε παγκόσμιο επίπεδο. Και δέχθηκα.
Είναι σχετικά λίγοι, σήμερα, αυτοί που είναι σε θέση να αντιληφθούν τη «μεγάλη» εικόνα της Οικονομίας, τη λειτουργία των αγορών, τη χρησιμότητα των χρηματοοικονομικών προϊόντων, αλλά και τη σημασία της αποταμίευσης, έτσι ώστε σε κάθε φάση της ζωής τους να μπορούν να λαμβάνουν τις καλύτερες δυνατές αποφάσεις για την αποτελεσματική διαχείριση των χρημάτων τους. Εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες βρέθηκαν εγκλωβισμένοι τα προηγούμενα χρόνια με υπέρογκα δάνεια, χιλιάδες άλλοι έζησαν χάρη στα αποταμιευτικά τους αποθέματα και μόνο, πολλοί ανακάλυψαν απότομα το μέγεθος του ρίσκου που είχαν πάρει μέσα από τις επενδυτικές τους επιλογές.
Οικογένειες ολόκληρες υποχρεώθηκαν να γνωρίσουν στερήσεις, οικονομικά προβλήματα, χωρίς καλά – καλά να κατανοούν το «γιατί». Είναι καιρός να αναλάβουμε δράση – και τα ΜΜΕ οφείλουν να συνδράμουν σε αυτό -, ώστε να συστήσουμε τον ρόλο του χρήματος, χωρίς αποκλεισμούς, σε όλες τις ηλικιακές και κοινωνικές ομάδες, σε όλα τα κοινωνικά στρώματα.
Πολύ περισσότερο στα παιδιά μας. Να τους εξηγήσουμε γιατί το οικογενειακό εισόδημα μπορεί να είναι περιορισμένο · γιατί αυτό μπορεί να προέρχεται από διαφορετικές πηγές · αλλά και ότι τα άτομα, όπως και οι οικογένειες, οφείλουν να δημιουργούν έναν προϋπολογισμό προκειμένου να χρησιμοποιούν σωστά τα χρήματά τους. Παρά τη μικρή τους ηλικία, θα πρέπει να είναι σε θέση να χρησιμοποιούν συνετά το πιθανό χαρτζιλίκι τους, να ξεχωρίζουν τις ανάγκες από τις επιθυμίες τους, να μην παρασύρονται από τις σειρήνες της διαφήμισης ή από συνομηλίκους από οικογένειες με καλύτερη οικονομική επιφάνεια, να μην υπερβάλλουν όταν χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο για on-line αγορές.
Προσφέροντας στα παιδιά γνώση πάνω στις οικονομικές έννοιες και δεξιότητα αξιοποίησης τους, τα θωρακίζουμε ως αυριανούς ενηλίκους, έτσι ώστε να μπορούν όχι μόνο να λαμβάνουν ορθές αποφάσεις, αλλά και να ψυχανεμίζονται την αγυρτεία, να προστατεύονται από οποιαδήποτε μορφή οικονομικής εκμετάλλευσης, πιθανής – ακόμη και πολιτικής – εξαπάτησης.
Έχουμε δει πονηρούς πολιτευτές, ακόμη και κυβερνητικούς αξιωματούχους που τάζουν πολλά, δίνουν επιδόματα σε μία προσπάθεια να συλλέξουν ψήφους, ακολουθούν στρεβλές οικονομικές πολιτικές σε τομείς εθνικής σημασίας. Οι σημερινοί μαθητές που γνωρίζουν τις επτά βασικές έννοιες του κύκλου του χρήματος – κερδίζω, καταναλώνω, αποταμιεύω, ασφαλίζομαι, επενδύω, δανείζομαι, δωρίζω – είναι αυριανοί πολίτες με οικονομική συνείδηση, χρηματοοικονομική προσαρμοστικότητα, σφαιρική αντίληψη του σύνθετου, παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος. Η βιβλιογραφία των Οικονομικών έχει δείξει ότι οι έχοντες γνώση χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού λαμβάνουν οικονομικά ορθολογικές αποφάσεις, σε σχέση με την αγορά περιουσιακών στοιχείων, επενδυτικών αγαθών, αποταμιευτικών προϊόντων, φορολογικής προετοιμασίας, συνταξιοδοτικής προπαρασκευής και ασφαλιστικής κάλυψης. Αν επιτύχουν για τον εαυτό τους χρηματοοικονομική ευημερία, είναι πολύ πιθανό να συμβάλλουν και στην ευημερία της κοινωνίας στην οποία καλούνται να ζήσουν. Ο παιδικός κουμπαράς, βλέπετε, δεν έχει μεγάλη απόσταση από τη δημοσιονομική σταθερότητα.
* Η Βασιλική Λαζαράκου είναι υποψήφια ευρωβουλευτής με τη Νέα Δημοκρατία, δικηγόρος Αθηνών & Νέας Υόρκης, πρ. αντιπρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς.