Η ταραχώδης ιστορία της Ισπανίας τον προηγούμενο αιώνα είχε αφήσει ένα βαθύ πολιτικό αποτύπωμα στη χώρα. Οι αναμνήσεις της στυγνής δικτατορίας του Φράνκο, διατηρούσαν μεν ένα μικρό ποσοστό νοσταλγών, αλλά είχαν δημιουργήσει ισχυρά αντισώματα στην κοινωνία έναντι της ακροδεξιάς. Οι ισπανοί ψηφοφόροι ήταν διστακτικοί να υποστηρίξουν μια «μεταφασιστική» πολιτική δύναμη.
Μέχρι που το Vox έσπασε αυτό το ταμπού. Ιδρύθηκε το 2014 και μέχρι πριν από 11 μήνες δεν είχε κανέναν εκλεγμένο αντιπρόσωπο, ούτε καν σε τοπικό επίπεδο. Στις προηγούμενες εθνικές εκλογές κέρδισε 24 έδρες και αυτή την Κυριακή αναδείχθηκε τρίτη πολιτική δύναμη στη χώρα.
Καταλύτης στην εκλογική εκτίναξη του ήταν η έξαρση του αυτονομιστικού κινήματος στην Καταλονία και οι βίαιες κινητοποιήσεις που το συνόδευσαν, αλλά και η απόφαση του σοσιαλιστή Πέδρο Σάντσεθ για την εκταφή της σωρού του Φράνκο και τη μεταφορά του από το μαυσωλείο της Valle de los Caídos σε ένα συμβατικό κοιμητήριο.
Η εκταφή αυτή έγινε, σύμφωνα με ορισμένους, για να συσπειρώσει τους κεντροαριστερούς γύρω από τους σοσιαλιστές και να θάψει οριστικά την πολιτική κληρονομιά του Φράνκο, αλλά κατέληξε στο ακριβώς αντίθετο: να συσπειρώσει την Ακροδεξιά και να φέρει ξανά στο προσκήνιο τις ιδέες του δικτάτορα.
Τα Vox παρουσιάζεται ως η «πατριωτική εναλλακτική» που εκφράζει τις «παραδοσιακές» αρχές και αξίες της χώρας με στόχο «να γίνει ξανά η Ισπανία μεγάλη».
Η αντιγραφή του Τραμπ («Make America Great Again ) δεν σταματά στα συνθήματα. Η σφόδρα αντιμεταναστευτική ρητορική και η υιοθέτηση παραδοσιακών θέσεων της Καθολικής Εκκλησίας σε κοινωνικά ζητήματα όπως οι αμβλώσεις και η ομοφυλοφιλία κλπ, συνθέτουν ένα υπερσυντηρητικό πλαίσιο πολιτικών θέσεων.
Παραδόξως πάντως το Vox δεν έχει τα αντιευρωπαϊκά χαρακτηριστικά των αντίστοιχων κομμάτων άλλων χωρών, καθώς στην Ισπανία καταγράφονται από τα υψηλότερα ποσοστά δημοφιλίας του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.
Αυτό το ιδιαίτερο πολιτικό μείγμα αποδείχθηκε ιδιαίτερα ελκυστικό οριζόντια στο πολιτικό σύστημα. Δεν προσέλκυσε μόνον παλαιούς ψηφοφόρους του Λαϊκού Κόμματος (παρά το ότι το ΛΚ στις πρόσφατες εκλογές ενίσχυσε τις δυνάμεις του) αλλά και ψηφοφόρους των σοσιαλιστών και του φιλελεύθερου κόμματος των Ciudadanos.
Η συγκυρία του καταλανικού ζητήματος ήταν πολιτικό οξυγόνο που βοήθησε στο αλλάξει η παραδοσιακή εκλογική ατζέντα της οικονομίας και να εστιασθεί σε ένα ταυτοτικό ζήτημα. Και ως γνωστόν, τα ταυτοτικά ζητήματα απευθύνονται περισσότερο στο συναίσθημα παρά στη λογική. Μπορούν να συνεγείρουν και να συσπειρώσουν ξεπερνώντας παραδοσιακές πολιτικές επιλογές ή τάσεις.
Εάν σε αυτό το σκηνικό προσθέσουμε την αδυναμία διαμόρφωσης πολιτικής σταθερότητας με τη χώρα να έχει οδηγηθεί τέσσερις φορές σε εκλογές μέσα σε ισάριθμα χρόνια, με τις προηγούμενες μόλις τον περασμένο Απρίλιο, γίνεται κατανοητό πώς η αποδυνάμωση του παραδοσιακού πολιτικού διπολισμού συνέβαλε στην αντισυστημική επιλογή των πολιτών.
Ωστόσο, ούτε οι τελευταίες εκλογές έφεραν λύση στο κυβερνητικό πρόβλημα της Ισπανίας. Αντίθετα επέτειναν το πολιτικό αδιέξοδο και ανέδειξαν τον πολιτικό κατακερματισμό και την αδυναμία πολιτικής συνεννόησης ως βασικές απειλές για την κυβερνησιμότητα της χώρας.
Οι σοσιαλιστές εξασφάλισαν 120 έδρες, χάνοντας τρεις από τις εκλογές Απριλίου. Το Λαϊκό Κόμμα αντίθετα, αν και ήρθε δεύτερο με 88 έδρες, ενισχύθηκε κατά 22, ενώ το Vox υπερδιπλασίασε την κοινοβουλευτική του δύναμη με 52 έδρες.
Οι Podemos κατέγραψαν μείωση της δύναμής τους (35 από 42 έδρες), ενώ οι Ciudadanos καταβαραθρώθηκαν με μόλις 10 έδρες έναντι των 57 που είχαν κερδίσει τον Απρίλιο, καθώς οι πολίτες επέκριναν την αμφικλινή στάση που τήρησαν απέναντι στην προοπτική της κυβερνητικής συνεργασίας (αν σας θυμίζει κάτι αυτό).
Το σενάριο σχηματισμού κυβέρνησης υπό τους Σοσιαλιστές με ένα αδύναμο patchwork κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας κερδίζει πιθανότητες με το μέλλον να διαγράφεται προς το παρόν αβέβαιο.
Ωστόσο αυτές οι εκλογές, αν και δεν έφεραν το αποτέλεσμα που επεδίωξαν οι εμπνευστές τους, έβγαλαν ένα βασικό συμπέρασμα: η «ακροδεξιά ανοσία» στην Ισπανία έχει ξεπεραστεί, σχεδόν 45 χρόνια από τον θάνατο του Φράνκο, και αυτό είναι ένα δυσοίωνο σημάδι για το μέλλον που χρήζει άμεσης πολιτικής ευαισθητοποίησης.