Η Ελλάδα θα απαιτήσει από τους επισκέπτες της να επιδεικνύουν, πριν από την άφιξή τους στη χώρα, αποτελέσματα ιατρικών εξετάσεων που θα επιβεβαιώνουν ότι δεν είναι φορείς του κορονοϊού. Ενα κράτος ζητεί από πολίτες, και μάλιστα τρίτων χωρών, να αποποιηθούν τμήμα από το ιατρικό τους απόρρητο. Είναι μία συνθήκη αποδεκτή, λόγω της ιδιαίτερης συγκυρίας που προσδιορίζεται από την πανδημία.
Φανταστείτε, όμως, επιστρέφοντας στην παλιά κανονικότητα, η Ελλάδα να απαιτούσε από τους επισκέπτες της να προσκομίσουν πιστοποιητικό διά του οποίου αποδεικνύεται ότι δεν πάσχουν από κανένα λοιμώδες νόσημα. Αυτό θα ήταν ανήκουστο, παράλογο, ανήθικο και θα παραβίαζε μία σειρά διατάξεων περί προσωπικών δεδομένων. Τώρα, όμως, δεν τίθεται θέμα. Και αυτομάτως, το πλαίσιο προστασίας των δεδομένων καθίσταται ελαστικό προκειμένου να προσαρμοστεί στις συνθήκες.
Στην αρχή της πανδημίας, η Αστυνομία συνέβαλε στην ιχνηλάτηση των επαφών που είχαν οι φορείς του ιού. Οι ασθενείς καλούνταν (όπως και σήμερα) να απαντήσουν σε μία σειρά ερωτήσεων για τις κινήσεις τους, για τους ανθρώπους που συνάντησαν, πόσο κοντά ήρθαν κ.λπ. Υπό κανονικές συνθήκες, αυτές οι ερωτήσεις προς τους πολίτες απαιτούν δικαστική συνδρομή. Τώρα, όμως, οι συνθήκες δεν είναι κανονικές.
Τις τελευταίες μέρες γίνεται μία συζήτηση για τον αν η online μετάδοση σχολικής διδασκαλίας, προς συγκεκριμένο και ελεγχόμενο ακροατήριο, παραβιάζει τη νομοθεσία περί προσωπικών δεδομένων. Αυτή ήταν και η γραμμή άμυνας των εκπαιδευτικών: η μετάδοση του μαθήματος παραβιάζει τα προσωπικά δεδομένα εκπαιδευτικών και μαθητών. Κάποιος καχύποπτος θα μπορούσε να προσάψει σκοπιμότητα προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο «έκθεσης» και, φυσικά, αξιολόγησης.
Οι εκπαιδευτικοί και μερίδα του Τύπου επικαλούνται «απόφαση» της Αρχής Προστασίας Δεδομένων, σύμφωνα με την οποία απαγορεύονται οι κάμερες στις σχολικές αίθουσες. Δεν είναι ακριβώς έτσι. Υπάρχει μία παλαιότερη απόφαση της Αρχής για χρήση κάμερας με σκοπό την επιτήρηση σε σχολεία. Θέμα πρόσβασης, υπό προϋποθέσεις, σε πλατφόρμα για online διδασκαλία είναι η πρώτη φορά που τίθεται. Και επί τούτου η Αρχή δεν εξέδωσε καμία απόφαση, αλλά ένα Δελτίο Τύπου διά του οποίου ενημέρωνε για τις τηλεδιασκέψεις που είχαν τα μέλη της με τις ενώσεις των εκπαιδευτικών. Και αυτό που επισημαίνει, με εμφανή αμηχανία, είναι ότι η online διαδικασία προβλέπεται σε περίπτωση πανδημίας, πλην όμως τα σχετικά αρχεία δεν θα πρέπει να αποθηκεύονται. Με την ίδια ανακοίνωση, η Αρχή καλεί την Πολιτεία να νομοθετήσει σχετικά ώστε να υπάρχει ένα σαφές πλαίσιο. Στη συνέχεια ήρθε η ανακοίνωση του υπουργείου Παιδείας με την οποία διευκρινίζεται ότι δεν τοποθετούνται κάμερες, πρόσβαση θα έχουν μόνο οι μαθητές, το μάθημα δεν θα αρχειοθετείται κ.λπ.
«Η θεολογία των προσωπικών δεδομένων και η απολυτοποίηση της προστασίας τους δεν είναι καθόλου πειστική. Είναι αναχρονιστική, ξεπερασμένη από την πολυπλοκότητα της ίδιας της ζωής και τους όρους που εισήγαγε η πανδημία» εξηγούν νομικοί κύκλοι που έχουν γνώση και άποψη για το θέμα. Λογικό. Τους τελευταίους μήνες συζητάμε για εφαρμογές που καταγράφουν κινήσεις και ιχνηλατούν κρούσματα ή για φορητές ιατρικές συσκευές, όπως «βραχιόλια» που στέλνουν δεδομένα σε κέντρο ελέγχου. Φτάσαμε να δίνουμε εξηγήσεις για ποιο λόγο βγαίνουμε από το σπίτι μας. Και σε λίγο θα επιδεικνύουμε ιατρική βεβαίωση για να μπούμε σε αεροπλάνο. Ένας ολόκληρος κόσμος ξαναστήνεται από την αρχή και εμείς νομίζουμε ότι το θέμα είναι αν θα καταγράφεται ο μαθηματικός την ώρα που δείχνει ασκήσεις στον πίνακα.
Το δίλημμα ανάμεσα στην ελευθερία και την ασφάλεια επαναδιατυπώνεται με εμφατικό τρόπο, καθώς τώρα προστίθεται και το αγαθό της υγείας. Κάπως έτσι, δέχεσαι να σε θερμομετρήσει ένας σεκιουριτάς, οι κινήσεις σου καταγράφονται από κάμερες, αρχειοθετούνται από το Google και την εταιρεία κινητής τηλεφωνίας, ανεβάζεις φωτογραφίες σου στα social. Ζούμε με έναν τρόπο που καθιστά απολύτως προσχηματική την έννοια των προσωπικών δεδομένων. Χρειάζεται είτε ένα νέο πλαίσιο είτε να παραδεχθούμε ότι είναι μία μάχη που δίδεται για τους τύπους. Ας πούμε, έστω, ότι τα περί προστασίας τους, είναι, περίπου, όπως το αντηλιακό που βάζεις στην παραλία. Σίγουρα θα μαυρίσεις, απλώς προσπαθείς να αποφύγεις τα εγκαύματα.