Τον Ιανουάριο του 2008 ο Κώστας Καραμανλής, ως πρωθυπουργός, πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στην Τουρκία. Είδε τον Ερντογάν στην Άγκυρα, κατέθεσε στεφάνι στο μαυσωλείο του Κεμάλ Ατατούρκ και έγραψε στο βιβλίο επισκεπτών μερικά θερμά λόγια για τη συνεργασία των δύο λαών. Στη συνέχεια μετέβη στην Κωνσταντινούπολη όπου επισκέφθηκε το Πατριαρχείο και τη Μεγάλη του Γένους Σχολή.
Στο επιβλητικό κτίριο της Σχολής τον υποδέχθηκε μία παιδική χορωδία και εκπρόσωποι της μειονότητας. Κάποια στιγμή ένας γηραιός κύριος στάθηκε μπροστά στον Καραμανλή, έβγαλε από την εσωτερική τσέπη του σακακιού ένα φύλλο χαρτί και άρχισε να διαβάζει. Ήταν ένα καταγγελτικό κείμενο εναντίον των ελληνικών κυβερνήσεων που λησμόνησαν τους Ρωμιούς της Πόλης, τους άφησαν σαν φύλλα στους αγέρηδες της Ιστορίας. Ο Καραμανλής άκουγε ανέκφραστος. Το λογύδριο ολοκληρώθηκε μέσα σε αμήχανη σιωπή. Λογικό. Ήταν από τις περιπτώσεις που δεν μπορείς ούτε να χειροκροτήσεις, ούτε να μουρμουρίσεις. Η Ελλάδα, άλλωστε, αποφεύγει να «σηκώνει» το θέμα της μειονότητας στην Πόλη καθώς η Τουρκία κρατάει το χαρτί του Πατριαρχείου. Και αν ο Καραμανλής ή όποιος άλλος πρωθυπουργός άνοιγε τη σχετική συζήτηση, η Τουρκία θα απαντούσε περίπου με όσα είπε ο Τσαβούσογλου στη Θράκη, υποσχόμενος βοήθεια στη μειονότητα.
Οι δύο χώρες υποτίθεται ότι διευθέτησαν το θέμα των μειονοτήτων πριν από έναν αιώνα, με τη Συνθήκη της Λοζάνης. Στην πραγματικότητα, όμως, έθεσαν τις βάσεις για ένα πρόβλημα λεπτών ισορροπιών. Οι μουσουλμάνοι της Θράκης, που είχαν ελληνική υπηκοότητα, δεν συμπεριελήφθησαν στο σχέδιο ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ των δύο χωρών, με αντίστοιχη πρόνοια για τους Ρωμιούς της Πόλης. Στη Θράκη υπάρχουν μουσουλμάνοι τουρκικής καταγωγής που αυτοπροσδιορίζονται ως Τούρκοι, μουσουλμάνοι Ρομά και Πομάκοι. Η Τουρκία τους συμπεριλαμβάνει όλους στην «τουρκική μειονότητα Δυτικής Θράκης». Για μας, βέβαια, η μειονότητα είναι θρησκευτική.
Η Συνθήκη της Λοζάνης αναγνωρίζει μουσουλμανική μειονότητα καθώς και μία σειρά δικαιωμάτων (εκπαιδευτικής και θρησκευτικής φύσεως). Μέχρι και τη δεκαετία του ‘60 η Ελλάδα επιδείκνυε ανεκτικότητα στη χρήση του προσδιορισμού της ως «τουρκικής». Αυτό τερματίστηκε επί χούντας, ενώ είχαν προηγηθεί οι διωγμοί των Ελλήνων στην Πόλη και Τουρκία άρχισε, χωρίς προσχήματα, να χρησιμοποιεί τη μειονότητα ως βραχίονα εξωτερικής πολιτικής. Είναι, άλλωστε, γνωστός ο ρόλος του προξενείου στην Κομοτηνή, καθώς και ο όγκος των μυστικών κονδυλίων που κατευθύνονται στην περιοχή. Εκ των πραγμάτων η Ελλάδα, αδυνατώντας να εφαρμόσει μία αποτελεσματική πολιτική αφομοίωσης, υποχρεώθηκε να απαντήσει. Τα σωματεία που έφεραν τον τίτλο «τουρκικό» απαγορεύτηκαν, ο έλεγχος την εκπαίδευση έγινε πιεστικός, η θέσπιση ορίου για την είσοδο στη Βουλή αποσκοπεί στο να μην εκλεγεί μουσουλμανικό κόμμα κ.λ.π. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η μη αναγνώριση των μουφτήδων που εκλέγονται εκεί καθώς, από τη στιγμή που έχουν και δικαστική εξουσία επί ορισμένων θεμάτων, πρέπει να διορίζονται από το ελληνικό κράτος, όπως και οι υπόλοιποι δικαστές.
Η Τουρκία εγκαλεί την Ελλάδα για παραβίαση των δικαιωμάτων της μειονότητας. Υπάρχουν, άλλωστε, σχετικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Μόνο που αυτές οι αποφάσεις δεν λαμβάνουν υπ’ όψιν την εργαλειοποίηση της μειονότητας από την Τουρκία και την προσπάθεια για τη μετατροπή της σε θύλακα αστάθειας εντός της ελληνικής επικράτειας. Διότι όταν έχεις, εντός της επικράτειάς σου, 120.000 ανθρώπους που, πολλοί εξ αυτών, αυτοπροσδιορίζονται ως Τούρκοι, είναι κομμάτι δύσκολο να πορευτείς με εγχειρίδιο πολιτικής ορθότητας, όταν η Αγκυρα δείχνει τα δόντια της και χώνει την ουρά της.
Το πρόβλημα είναι ένας σφιχτός κόμπος ανάμεσα στις δύο χώρες. Και στη μέση βρίσκονται οι άνθρωποι της μειονότητας που δεν τους επιτρέπεται να αφομοιωθούν καθώς το πολιτικό παιχνίδι ακουμπάει επάνω στη θρησκευτική ιδιαιτερότητα και στην έμφυτη τάση των μουσουλμανικών πληθυσμών για γκετοποίηση. Έχει περάσει ένας αιώνας, αλλά είναι και σαν να μην πέρασε μία μέρα.