Ξεφυλλίζω με τον γιo μου ένα βιβλίο με τίτλο «Καταλαβαίνοντας τον κόσμο». Χασκογελάμε όταν στο Κεφάλαιο «Υγεία» διαβάζουμε «για την απουσία των μεταδοτικών ασθενειών στις αναπτυγμένες χώρες». «Θέλει επικαιροποίηση το βιβλίο σου!» χαζογελάω. Το κοινό ξεφύλλισμα δεν κρατάει πάνω από πέντε λεπτά. Ο γιoς μου πάει για τα 14 και έχει ξεκινήσει προ πολλού να καταλαβαίνει μόνος του τον κόσμο. Μόλις μισή ώρα νωρίτερα, μου μιλούσε με μια χαρούμενη οργή για το story που είδε στο Instagram: «Ενα πανό έξω από τις φυλακές που γράφει “Βρε καλώς τον πιλότο”».
Αυτές τις ημέρες το νιώθω γερά στο πετσί μου. Η παλιά, παιδαγωγικώς γελοιωδέστατη μανία μου να αποκλείω τα παιδιά μου από τον βόρβορο των ειδήσεων έχει παντελώς εξαχνωθεί. Θυμάμαι π.χ. εκείνο το Σαββατοκύριακο (13-14 Νοεμβρίου 2015) που καταβρόχθιζα λάθρα τις εξελίξεις για το Μπατακλάν, κρύβοντας την οθόνη του iPad και καταχωνιάζοντας τα πρωτοσέλιδα των κυριακάτικων εφημερίδων. Λες και ήταν εύκολο να μη μάθουν για το ευρωπαϊκό ισοδύναμο της 11ης Σεπτεμβρίου, λες και δεν θα τους σφύριζε κάποιος τα νέα τη Δευτέρα στο σχολείο (και ας πήγαιναν ακόμα τότε Δημοτικό!).
Σήμερα, δεν είναι μόνο ότι έχουν μεγαλώσει σε ηλικία. Ούτε ότι με ένα smartphone στο χέρι έχουν μετατραπεί και τα ίδια σε κανονικούς news addicts, σε μόνιμο χάι, όπως και εμείς, από τις υπερβολικές δόσεις κορτιζόλης. Είναι ότι ειδικά φέτος, με τον κορονοϊό, αντιλήφθηκαν the hard way ότι είναι πλέον και τα ίδια κομμάτι της είδησης.
Τέρμα πλέον τα ψέματα, η κερκόπορτα του έξω κόσμου έχει ανοίξει διάπλατα. Τα παιδιά έχουν πλήρη επίγνωση ότι δεν ζούμε στη La La Land. Δεν μου έκανε, επομένως, καμία εντύπωση που η 15χρονη κόρη μου έμαθε για την ομολογία του πιλότου περίπου την ώρα που το έμαθα και εγώ και ενώ υποτίθεται διασκέδαζε με τρεις φίλες της, στα γενέθλια της μίας.
Το αστυνομικό δελτίο στο οικογενειακό τραπέζι
Αφού λοιπόν δεν μπορείς να τα προστατεύσεις από τις κακές ειδήσεις, μήπως γίνεται να τους προσφέρεις κάτι μέσα από αυτές; Και πώς γίνεται να διδαχθούν τα παιδιά κάτι από ένα έγκλημα που έχει συνταράξει την Ελλάδα του 2021 (μια Ελλάδα που δεν πίστευε ότι μπορούσε να συνταραχθεί και άλλο;).
Προσωπικώς, αποτόλμησα τη συζήτηση γύρω από την υπόθεση Καρολάιν την επόμενη της ομολογίας, στο μεσημβρινό γεύμα. Δεν είχα υπομονή. Δεν περίμενα να «φέρουν το θέμα τα παιδιά στο σπίτι», όπως προτρέπουν εν γένει οι ειδικοί (όπως ανέφερα, το έγκλημα είχε ήδη τρυπώσει μέσα και δη από χίλιες μπάντες).
Στην αρχή επικρατεί μια κάποια αμηχανία στο τραπέζι. Υστερα, μια έκδηλη περιέργεια για το αστυνομικό παζλ, σαν να μην είναι ακριβώς βέβαιοι οι δύο έφηβοι ότι μιλάμε για μια αληθινή ιστορία που συνέβη στα Γλυκά Νερά («Πολύ κοντά στο σπίτι του θείου Πάνου») και όχι για κάποια β’ διαλογής αστυνομική σειρά στο Netflix. «Μα πώς γίνεται μετά από 37 μέρες;» αναρωτιέται φωναχτά η κόρη μου. Ο μικρός, πάλι, σοκαρισμένος με την «κακοποίηση του ζώου». Η κουβέντα θα γλιστρήσει σιγά σιγά μακριά από την ηδονοβλεπτική ματιά στις ειδεχθείς λεπτομέρειες του εγκλήματος και ένα σωρό θέματα θα αρχίσουν να «πέφτουν« στο τραπέζι.
Ποιος θα βρεθεί να αναλάβει την υπεράσπιση του δράστη; Ο ρόλος της Δικαιοσύνης ποιος είναι; (Είναι τιμωρητική;) Ο όρος «γυναικοκτονία». Η απάτη των social media, όπου πολλοί –κυρίως οι celebrities– απεικονίζονται τρισευτυχισμένοι να κολυμπούν σε πισίνες από μαρέγκα και να κάνουν αναρρίχηση σε βουνά από σοκολάτες Valrhona.
Επειδή δε τα παιδιά μου αγαπούν τα σπορ, ο πατέρας τους τούς θυμίζει και την «υπόθεση Πιστόριους», όταν, το 2013, ο λαοφιλής παραολυμπιονίκης πυροβόλησε και σκότωσε τη σύντροφό του. Συζητάμε ακόμα για το ρατσιστικό παραλήρημα των προηγούμενων ημερών με τους «σεσημασμένους αλλοδαπούς» στη «μεζονέτα της κτηνωδίας», αλλά και τα «Ασιάτισσα» και «Greek husband» (των βρετανικών εφημερίδων). «Τι θα απογίνει το μωρό της Καρολάιν;». Για τα αγόρια και τους άνδρες που υπερισχύουν σε σωματική δύναμη έναντι των κοριτσιών και των γυναικών. Για το ανελέητο victim blaming. Μακάρι να μην είχε συμβεί ποτέ, αλλά η τραγική ιστορία της Καρολάιν μάς έδωσε μπόλικη τροφή για σκέψη.
Ποιος θυμάται τον Λιγνάδη;
Αυτές τις ημέρες θυμήθηκα και τη συζήτηση που είχα προ μηνών με τον Κρις Νιούλιν, τον αμερικανικό ειδικό στην καταπολέμηση της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης, με αφορμή την «υπόθεση Λιγνάδη» (που για την ειδησεογραφία μοιάζει να ανήκει πλέον στην Εποχή του Χαλκού, εκτός και αν «σκάσει» κάτι πιπεράτο).
Τέτοια επώδυνα περιστατικά, τόνιζε ο ειδικός, μπορείς να τα δεις σαν αφορμή για να συζητήσεις με τα παιδιά (προσαρμοζόμενος φυσικά στη γλώσσα της ηλικίας τους) ένα σωρό «ακανθώδη» θέματα. Αν δεν κόμπλαρες, η δυσώδης «υπόθεση Λιγνάδη» ήταν το χρυσό σου λαχείο να νορμαλοποιήσεις τον διάλογο για τη σεξουαλικότητα. Για τη «μάτσο» κουλτούρα. Για τη χειραγώγηση των εφήβων από ενηλίκους. Για την ανύπαρκτη σεξουαλική αγωγή. Για το διαδικτυακό πορνό. Και πολλά άλλα.
Ιδού και ένα απόσπασμα από τη συνέντευξη του Κρις Νιούλιν, που ενδεχομένως ταιριάζει γάντι και στην υπόθεση Καρολάιν: «(…), το ερώτημα που οφείλουμε να θέσουμε είναι: “Για ποιον λόγο ένας 35χρονος ενήλικας να δείξει ενδιαφέρον για έναν 15χρονο;”. Γιατί από όλο τον κόσμο, γιατί από όλους τους συνομιλήκους του ή και τους 20χρονους ακόμα, να ενδιαφέρεται για ένα παιδί αυτής της ηλικίας; Ευελπιστούμε ότι θα εμπεδωθεί η πεποίθηση ότι οι ενήλικες δεν πρέπει να συνάπτουν σεξουαλικές σχέσεις με ανήλικους. Γιατί, αν δεν το πιστεύουμε αυτό, τι ακριβώς λέει για μας ως κοινωνία;».
Γονείς που δεν φοβούνται
Με ένα μικρό ρεπορτάζ διαπίστωσα ότι σε πολλά σπίτια η ιστορία της Καρολάιν δεν έγινε μόνο αφορμή για τρόμο και αποτροπιασμό, αλλά και για κουβέντα. «Φυσικά και μίλησα στα παιδιά μου, δεν ζουν στον Αρη» μου αναφέρει 49χρονη εκπαιδευτικός. «Η 16χρονη κόρη μου έφριξε διαβάζοντας για την ηλικία της κοπέλας όταν τον γνώρισε. Στον δε 18χρονο γιο μου μίλησα για τον τρόπο με τον οποίο πολλά αγόρια μέχρι και σήμερα μεγαλώνουν, πιστεύοντας ότι η γυναίκα είναι κτήμα τους».
«Οπως μιλάω συχνά για τέτοια θέματα και στους μαθητές μου στο σχολείο» συνεχίζει η ίδια. «Εχω ακούσει κοπέλα να λέει: “Δεν ξέρω αν θα πάω πενταήμερη, δεν με αφήνει ο φίλος μου!”. “Πας καλά;” της είχα πει. “Δεν θα αφήνεις κανέναν να σε απομακρύνει από αυτά που θέλεις να κάνεις, να σε απομονώνει από τις φίλες σου, να σου λέει πώς θα ζήσεις”. Εχει μαλλιάσει η γλώσσα να τους τα λέω».
«Αν είχα γιο, θα έκλαιγα μέχρι το πρωί» γράφει μια φίλη στο Facebook. Ετερη φίλη, που έχει δύο γιους, 14 και 13 ετών, προτίμησε να μην το ρίξει στον ολολυγμό: «Τους μιλάω για πολλά, όλες αυτές τις ημέρες. Τους είπα, μεταξύ άλλων, ότι κανείς, φίλος, εραστής ή οτιδήποτε άλλο, δεν πρέπει να τους αποπροσανατολίσει από αυτό που έχουν κατά νου στη ζωή τους να κάνουν, να τους χειραγωγήσει. Επίσης, τόνισα ότι, όσο βασανιστικό και αν είναι να μας αφήσει κάποιος που αγαπάμε, είναι προτιμότερο να υποφέρουμε ένα μικρό ή μεγάλο διάστημα, παρά να επιβάλουμε το δικό μας “θέλω” στον άλλο, πόσω μάλλον να αφαιρέσουμε μία ζωή… Φυσικά, υπογράμμισα ότι όλο αυτό έχει βαθιές ρίζες στην πατριαρχική ιδεολογία που ζει και βασιλεύει περισσότερο σε κοινωνίες που είναι ένα βήμα πριν από την… μπούργκα!»
Υπάρχουν και γονείς που σιωπούν, ίσως επειδή και οι ίδιοι δυσκολεύονται να «χωνέψουν» τον αποτροπιασμό και τη θλίψη τους για αυτό που συνέβη. Οχι, όμως, μόνο: «Δεν έχω πει κάτι στον 13χρονο γιο μου, γιατί ο ίδιος δεν μου το έχει αναφέρει ακόμα» μου λέει μια 50χρονη μητέρα. «Πιστεύω άλλωστε ότι δεν φτάνουν μόνο τα κηρύγματα, είναι και το παράδειγμα μέσα στο σπίτι. Τα παιδιά μαθαίνουν από αυτά που βλέπουν. Εμένα η μάνα μου έλεγε “Μην καπνίζεις” με ένα τσιγάρο στο στόμα. Αν δηλαδή εγώ τώρα βγάζω στα παιδιά μου πύρινους λόγους σε ένα μόνιμο κρεσέντο φεμινισμού και ύστερα ο άντρας μου μου λέει “Αντε γαμήσου!” και εγώ φεύγω κλαίγοντας, πώς θα μάθω στον γιο μου να σέβεται τη γυναίκα του, πώς θα διδάξω στην κόρη μου την αξιοπρέπεια και το διαζύγιο;».
Το μάθημα της Καρολάιν
Καταλήγοντας, σημασία έχει, νομίζω, να μη μείνουμε πίσω από την κλειδαρότρυπα του αστυνομικού δελτίου. Ενας 46χρονος πατέρας μου εκμυστηρεύεται ότι δεν θα ξεχάσει ποτέ στη ζωή του τη φωτογραφία της Ζωής Φραντζή (Ιούνιος 1987) στο πρωτοσέλιδο του «Εθνους»: «Ημουν δώδεκα χρόνων και είδα την εφημερίδα πεταμένη κάπου στο σπίτι μιας θείας μου. Καλύτερα να μην την είχα δει».
Δεν θέλουμε να θυμούνται τα παιδιά μας πώς ακριβώς κρεμάστηκε το σκυλάκι της Καρολάιν από την κουπαστή της σκάλας ή πόσα ακριβώς μαρτυρικά λεπτά υπέφερε η ίδια στα χέρια του δολοφόνου συζύγου της. Αν είναι να απαλύνουμε κάπως τον συλλογικό μας πόνο και αν είναι να τιμήσουμε κατά κάποιο τρόπο τη μνήμη της αδικοχαμένης κοπέλας, ας τους διδάξουμε την ιστορία της ως ένα (αποτρόπαια σκληρό) μάθημα ζωής.