Ηταν σαφές από την αρχή. Επρόκειτο περί Πολέμου. Κάτι ρεπορτάζ της ειρήνης, ατμοσφαιρικά, κανονικότατα, με τις ωραίες τις φωτό τους, έμελλε να μείνουν για πάντα στο συρτάρι. Πώς να ασχοληθείς με υπουργικά τσαλίμια και πολιτικές καντρίλιες, με θεσμούς, βραβεία, βιβλία και θεάματα… Η είδηση ήταν μία: ο ιός. Και τα κεφάλια του. Η Λερναία Ύδρα του πλανήτη.
Η βουλιμία για ειδήσεις εκτόξευσε την αναγνωσιμότητα των ενημερωτικών sites (έρευνα «Πώς ζουν οι Έλληνες στην πανδημία», της διαΝΕΟσις).
Ανέδειξε την παντοκρατορία του Διαδικτύου, με ποσοστά εντυπωσιακά στις νεαρές ηλικίες (και μέχρι τα σαράντα), αλλά και με εμβέλεια ευθέως ανάλογη προς το εισόδημα των ερωτηθέντων. Το κοινό που θεωρείται τρόπον τινά εύρωστο, ψάχνει για digital ειδήσεις.
Η κορύφωση της ανάγκης για πληροφορία καταγράφηκε τον Μάρτιο, μήνα επεισοδιακό και πάντως εποχή συνειδητοποίησης του μεγέθους του προβλήματος. Μήνα που μπήκε λουκέτο στα σχολεία και μας συστήθηκε το περίφημο lockdown.
Κορύφωση θα πει διπλασιασμός, και βάλε, στην κατανάλωση ειδήσεων. Τα στοιχεία που αφορούν το ίδιο το Protagon, είναι ενδεικτικά: τον κανονικό Φεβρουάριο 1.106.974 χρήστες ζήτησαν 7.197.021 σελίδες. Τον Μάρτιο 2.153.892 χρήστες ζήτησαν 12.407.699 σελίδες! Στον απόηχο του σοκ, τον Απρίλιο, ο κόσμος άρχισε σιγά – σιγά να επιστρέφει στους παλαιούς ενημερωτικούς ρυθμούς του, και παρότι ασχολήθηκε με ειδήσεις περισσότερο από τον Φλεβάρη, έμεινε πιστός στις εποχικές του ανησυχίες και το Πάσχα (1.302.452 χρήστες ζήτησαν 8.428.013 σελίδες).
Τα ίδια, αναλογικά, ισχύουν και για τους άλλους γνωστούς ιστοτόπους.
«Αγώνας, φυγή ή πάγωμα»
Δεν παρουσίασαν, βεβαίως, όλες οι χώρες και οι λαοί τις ίδιες αντιδράσεις κατά την πανδημία. Σύμφωνα με το BBC, κατά τη φάση του απαγορευτικού στην Βρετανία, οι ενημερωτικές εκπομπές έπιασαν πάτο στα σχετικά νούμερα, τάση που φαίνεται ότι υιοθέτησε και η Αυστραλία, δίνοντας τα σκήπτρα στην ψυχαγωγία.
Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα είναι μια δεύτερη, ξεχωριστή έρευνα, από το Pew Research Center, με άξονα αυτή τη φορά το τέλος Απριλίου: περίπου επτά στους δέκα Αμερικανούς δήλωναν ότι τους χρειάζεται «ανάσα» από την ενημέρωση για την πανδημία και τον κορονοϊό. Τέσσερις στους δέκα ομολόγησαν άλλωστε ότι η ενημέρωση είχε αρχίσει να τους προκαλεί δυσφορία.
Το μείγμα άγχους και φόβου (τόσο για την υγεία, όσο και την οικονομική περιπέτεια του μέλλοντος), κυρίαρχων συναισθημάτων περί την Covid – 19, προκάλεσαν ανάφλεξη και εκρήξεις. Η Διεθνής Αμνηστία, που ξέρει από τραυματικές ιστορίες και εικόνες, προέβη σε επίσημη ανακοίνωση, κάνοντας λόγο ακόμη και για «δευτερογενές τραύμα» (το χειρότερο σενάριο) – «πραγματικές προσωπικές συναισθηματικές αντιδράσεις σε αυτό που βλέπουμε στις οθόνες μας, ακόμα και όταν δεν μας έχει συμβεί άμεσα». Πόσο μάλλον σε άτομα με ευάλωτη ψυχική ιστορία.
«Εάν εκτίθεστε σε υλικό που σας αναστατώνει, ο εγκέφαλός σας έχει την ικανότητα να βιώσει συναισθήματα δυσφορίας παρόμοια με αυτά που θα βιώνατε αν ήσασταν εκεί», τονίζεται στην ανακοίνωση. «Οι ανθρώπινοι εγκέφαλοι είναι έτοιμοι να προσπαθήσουν να μας προστατεύσουν από οτιδήποτε μπορεί να είναι απειλή για την ασφάλειά μας, και όταν βλέπουμε κάτι σοκαριστικό, οι εγκέφαλοί μας αποφασίζουν πολύ γρήγορα εάν είμαστε ασφαλείς ή αν πρέπει να αντιδράσουμε. Χημικές ουσίες όπως η κορτιζόλη απελευθερώνονται στο σώμα για να μας προετοιμάσουν για δράση. Μερικές φορές αποκαλούμε αυτή την αντίδραση «fight, flight or freeze» (αγώνας, φυγή ή πάγωμα). Όταν βιώνουμε τέτοιες καταστάσεις στην καθημερινή μας ζωή, μπορούν να μας κάνουν να αισθανόμαστε πανικό, άγχος και αδιαθεσία».
Θα είχε ενδιαφέρον μια λεπτομερής αποτίμηση. Κορονο-ιστορίες παντού. Και τίποτε άλλο. Οι νεκροί της Ιταλίας, γιατροί με σημάδια στο πρόσωπο ύστερα από μερόνυχτα δουλειάς, περιπτώσεις ασθενών που θα περίμενε κανείς να ζήσουν -φταίει η γενετική προδιάθεση, σου λέει. «Live! Λεπτό προς λεπτό η πορεία του ιού στην Ελλάδα», όπως ο ήχος πένθιμου εκκρεμούς.
Ειδικοί υποστηρίζουν ότι «ο μηχανισμός των εικόνων» έκανε τη δουλειά του . Η δραματοποίηση (sic) που τόσο αγαπούν τα media, από την εποχή του κορμοράνου και του πολέμου στον Περσικό Κόλπο ακόμη, έκανε τη δική της δουλειά.
«Εκείνο για τον Ραούλ, το διάβασες;». «Είναι τελικά απαραίτητες οι μάσκες;». «Μέχρι και τους αυτόχθονες στον Αμαζόνιο έπληξε ο ιός». Ο Τραμπ και η χλωρίνη, o κορονόπληκτος Κάρολος, ο Μπόρις στην Εντατική. «Τι ζούμε!»
Ηταν πολλοί αυτοί που αντιστάθηκαν. Συνειδητά. Ή, τουλάχιστον, προσπάθησαν. Γυμναστική κι άγιος ο Θεός. Netflix μέχρι τελικής πτώσεως. Βόλτα με τον σκύλο, καθαριότητα και σπίτι – χειρουργείο, ψηφιακό περπάτημα στα μουσεία του κόσμου – το ένα μετά το άλλο. Κάποιοι επέλεξαν αντεπίθεση με εικόνες και ατάκες γέλιου και ανταλλαγή με ανηλεείς ρυθμούς.
Oποιος εμπιστεύεται τους λοιμωξιολόγους (ποιους άλλους;) για το δεύτερο κύμα πανδημίας που προβλέπεται, θα πρέπει να αναμένει κι άλλη «πληροφοριοδημία». Η εμπειρία ίσως του έχει προσφέρει ήδη το χάρισμα της ισορροπίας που θα του επιτρέψει να βγει αλώβητος από τη δεύτερη. Ειδάλλως, θα πρέπει να αποφεύγει ευλαβικά τα πολλά «συγκλονιστικά» και «απίστευτα» σε πηχυαίους τίτλους, να προτιμήσει την ψυχραιμία και τις καλές υπογραφές, να υιοθετήσει διαλείμματα που επιτρέπουν την πέψη μιντιακών θερμίδων. Να τηρήσει αποστάσεις από τoυς παρ’ ολίγον ειδικούς – το περιβόλι των social media φιλοξενεί πολλούς από δαύτους.
Ευτυχείς εξάλλου όσοι μπορούν και ξεκόβουν, έστω και λίγο, από την επικαιρότητα. Αυτοί που οι επαγγελματικές τους υποχρεώσεις, και διαστροφές, δεν τους κρατούν μονίμως καλωδιωμενους.
Το βέβαιον είναι ότι το μέλλον της ενημέρωσης είναι η τεχνολογία αυτοπροσώπως. Τα smartphones, τα viber και τα whats app θα συνεχίσουν να βρίσκονται στο προσκεφάλι μας. Ναι, το τέλεξ είναι πια ρετρό.
Και η συνθήκη της απομόνωσης, της κοινωνικής αποστασιοποίησης, που επιβάλλει ο ιός, ίσως και κάθε ιός του μέλλοντος, η χειρότερη δυνατή. Αλλά οι ράθυμοι ρυθμοί στην ενημέρωση και οι – καταπληκτικές κατά τα άλλα – ανταποκρίσεις α λα Χέμινγουεϊ από συγκλονιστικά γεγονότα ανήκουν πια, και μόνο, στην Ιστορία.