Πέρα από τη συγκίνηση, ο θάνατος του Μίκη Θεοδωράκη αφήνει στα χείλη, εκτός από τις νότες του, μία πίκρα που θυμίζει, κάπως, το αίσθημα της ορφάνιας. Ήταν η φλόγα σε ένα βωμό που όλοι αποθέταμε τον σεβασμό μας και, ομονοούντες ως προς το μεγαλείο του ανδρός, καλύπταμε με σιωπή τις ενστάσεις μας για τις στραβοτιμονιές του.
Ο Θεοδωράκης ήταν μεγάλος σαν ένα βουνό. Με τα εύφορα οροπέδια του και τις απόκρημνες χαράδρες. Αλλά το βουνό δεν το ψηλαφείς με τα χέρια. Το βλέπεις από μακριά και στέκεσαι με δέος μπροστά στον όγκο, στο μεγαλείο.
Αυτές τις ώρες, λοιπόν, που γράφονται χιλιάδες λέξεις για τον Θεοδωράκη, κάποιοι παρατηρούν ότι με την εκδημία του κλείνει ο κύκλος των μεγάλων μορφών που άφησαν εμβληματικό αποτύπωμα στον ελληνικό 20ο αιώνα. Ήταν το τελευταίο από τα ιερά τέρατα, κατά το κοινώς λεγόμενο, που εγκατέλειψε τον φυσικό κόσμο, έχοντας προηγουμένως διασπαρεί στα κύτταρα της εθνικής μας μνήμης. Ακόμα και οι γενιές που θα ακολουθήσουν θα έχουν κάτι μέσα τους από τον Θεοδωράκη και ας μην τον ακούσουν ποτέ. Το έργο του είναι κομμάτι της εθνικής μας κληρονομιάς. Ο δε βίος του, περιπετειώδης και συχνά αντιφατικός, έχει όλα τα συστατικά του θρύλου. Ακόμα και τα στοιχεία που σήμερα αποτιμώνται ως παλινωδίες, στο μέλλον θα εκλαμβάνονται ως το τίμημα που πληρώνει κάθε μεγαλοφυΐα για το ταλέντο της. Και ναι, ήταν ο τελευταίος των μεγάλων. Αναπόφευκτα θα αναρωτηθείτε για ποιο λόγο δεν σχηματίζονται πλέον τέτοιες μορφές. Υπάρχει και ένα σκανδαλώδες ερώτημα για να απευθύνετε στον εαυτό σας: ποιο σχήμα θα έπαιρνε η μορφή του Θεοδωράκη αν ήταν σύγχρονη της εποχής μας;
Ο Θεοδωράκης ως σύμβολο ήταν γέννημα του ταλέντου και των καιρών του. Χρειάστηκαν και τα δύο. Χωρίς την ευλογία της Μούσας θα ήταν άσημος, αλλά και με ένα βίο ήρεμο, πιο συμβατικό, θα είχε παραμείνει δέσμιος της βαρύτητας, απόλυτα γήινος. Θα είχε, άραγε, το ίδιο ιστορικό εκτόπισμα αν γεννιόταν τριάντα χρόνια αργότερα; Όχι βέβαια. Θα το στερείτο ακόμα και αν δεν στρατευόταν στη μαχόμενη Αριστερά.
Ο Θεοδωράκης ήταν προϊόν συνωμοσίας δυνάμεων, ένα υπερφυσικό ταλέντο φορεμένο σε μία εκρηκτική προσωπικότητα μέσα σε ταραγμένα χρόνια. Στους σημερινούς καιρούς θα θεωρείτο, ασφαλώς, ένας προικισμένος ιδιοφυής συνθέτης παγκόσμιας ακτινοβολίας, ενδεχομένως λίγο ή αρκετά εκκεντρικός, μπορεί και ενοχλητικός προς κάποιους. Τότε πολεμούσε χούντες ανά τον κόσμο. Σήμερα ίσως κυνηγούσε ανεμόμυλους για να διοχετεύσει το ωστικό κύμα από τις εκρήξεις μέσα του και θα γινόταν βορά στις ορέξεις των social media.
Ναι, φυσικά και ήταν ο τελευταίος μεγάλος. Έχει τελειώσει εδώ και καιρό η εποχή που γεννά μεγάλους ή, αν θέλετε, εξέλιπε η δική μας ανάγκη για μεγάλους. Σήμερα μας αρκεί το δικό μας, το προσωπικό μας μεγαλείο.