Eχω δει Γιαπωνέζο μέσα στην εκκλησία του Αγίου Matyas στην Βουδαπέστη, να προσεύχεται γονατισμένος και βαλαντωμένος στο κλάμα. Eχω δει Γερμανίδα να αποθέτει με (πραγματική, διόλου τουριστική) ευλάβεια, ένα πιάτο γεμάτο φρούτα και ξηρούς καρπούς σε άγαλμα του Βούδα στην Βιρμανία. Eχω δει και μαγαζάτορα της Τήνου να γονατίζει ανήμερα Δεκαπενταύγουστου καθώς περνούσε από μπροστά του η εικόνα της Μεγαλόχαρης και να κάνει ευλαβικά τον σταυρό του με τον τρόπο των καθολικών.
Aρα, γιατί να με ξενίσει ο «εκκλησιασμός» του Μάικ Πομπέο στην Μητρόπολη Αθηνών την Κυριακή το πρωί; Eλα ντε. Η σχέση κάθε ανθρώπου με το θείο (και τις δογματικές του εκδοχές) είναι μια αυστηρά προσωπική υπόθεση, για την οποία δεν μας πέφτει λόγος. Είχαν κάθε δικαίωμα οι Μάικ και Σούζαν Πομπέο, να καταναλώσουν κάποιες από τις ελάχιστες ώρες που είχαν στην Αθήνα για να επισκεφθούν μια ορθόδοξη εκκλησία όχι ως αξιοθέατο, αλλά για να παρακολουθήσουν μέρος της θείας λειτουργίας ως πιστοί. Αυτή ως ελληνορθόδοξη, εκείνος ως εκ δογματικής αγχιστείας πιστός ή απλώς τιμώντας την πίστη της συζύγου του.
Κάτι λοιπόν συμβαίνει εδώ, που δεν καταλαβαίνω. Κανείς δικός μας ή άλλος ευρωπαίος υπουργός Εξωτερικών δεν θα ‘κανε κάτι τέτοιο σε επίσημη επίσκεψη. Ρώτησα έναν δημοσιογράφο που έχει δουλέψει χρόνια στην Αμερική ως ανταποκριτής: «Α, αυτοί οι Ρεπουμπικάνοι όλο στις εκκλησίες πάνε, είναι χειρότεροι απ’ τις δικές μας θεούσες», μου είπε κουνώντας απαξιωτικά το κεφάλι του. Εχουμε λοιπόν να κάνουμε με υπερατλαντικούς θεούσους και θεούσες. Μάλιστα. Διαπιστωτική απάντηση που δεν με ικανοποίησε. «Ελα καημένε, δημόσιες σχέσεις» μουρμούρισε από δίπλα κάποιος παρατηρητής της συζήτησης μας: «Σιγά τον πιστό. Τρέχει η πίστη απ’ τα μπατζάκια του. Αρχηγός της CIA ήταν. Ελα τώρα…»
Η αλήθεια είναι πως ο μέσος άνθρωπος συνδέει αναπόσπαστα την ιδέα της αληθινής πίστης με την φτώχεια, την ταπεινότητα και την αδυναμία. Οσο πιο κακοπερασμένος, ανήμπορος και καταφρονεμένος είναι αυτός που γονατίζει μπροστά στην εικόνα, τόσο μεγαλύτερη και ειλικρινέστερη λογίζεται η πίστη του. Όσο λιγότερο θεός είναι στην γη, τόσο περισσότερο θεωρείται ότι υπολογίζει τον επουράνιο Πατέρα για βοήθεια και λύτρωση. Κι όσο ισχυρότερος είναι εδώ κάτω, τόσο πιο υποκριτική καταγράφεται στα μάτια των υπολοίπων η προσευχή του προς τον επάνω. Λογικές απόψεις, ή μήπως είναι στερεότυπα; Εδώ σε θέλω.
«Και τι να ζητήσει δηλαδή ο Πομπέο απ’ τον καλό θεούλη και δη τον ορθόδοξο;» θα αναρωτηθείτε. Μην το λέτε. Τύχη ή υγεία ας πούμε, δηλαδή πράγματα που δεν εξαρτώνται από την ισχύ του αξιώματος του ή από τον πλούτο του. Την σωτηρία της ψυχής του, επίσης; Εδώ ο μεροκαματιάρης θα χλευάσει, ο αντιιμπεριαλιστής θα μουντζώσει και ο ορθολογιστής θα κάνει την νοητή κίνηση τού δια χειρός αυνανισμού. Ενας πρώην αρχηγός της CIA και νυν αρχηγός του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν γίνεται να ανησυχεί για την ψυχή του, αλλιώς δεν μπορεί να κάνει την δουλειά του που είναι συνώνυμη της βρωμιάς και του κυνισμού.
Αυτός που με μια υπογραφή ή ένα τηλεφώνημα χαντακώνει χώρες, μετακινεί μεραρχίες και αεροπλανοφόρα, εκτοξεύει πυραύλους ή διατάζει «μαύρες» αποστολές, διαθέτει ψυχή για να διαπραγματευτεί την τύχη της με τον Κύριο; Εμείς, ως τελευταίες τρύπες του ζουρνά μπορεί να απαντούμε μ’ ένα εμφαντικό «όχι», ο Μάικ όμως έχει άλλη άποψη. Η θεϊκή ισχύς υποτιμάται όταν καταναλώνεται μέσα στις ανώνυμες ανθρώπινες μυρμηγκιές, όπου οι προσδοκίες είναι στοιχειώδεις και τα κρίματα παιδαριώδη. Η παντοδυναμία Του (στο έλεος ή στην τιμωρία) αποκτά νόημα μόνο όταν σταθεί πάνω από πλανητικά διλήμματα και θηριώδεις αμαρτίες, σαν κι αυτές που κουβαλά στην πλάτη του ένας πρώην αρχηγός της CIA και νυν επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Για απαντήστε σε αυτό, διότι ο Μάικ και η Σούζαν Πομπέο μάλλον έτσι σκέφτονται. Εκτός κι αν υιοθετήσουμε την απλοϊκή άποψη πως όπως εμείς τις Κυριακές θέλουμε να πίνουμε τον καφέ μας αγναντεύοντας την θάλασσα, αυτοί έχουν μάθει να πηγαίνουν στην εκκλησία. Σε όποια εκκλησία βρεθεί μπροστά τους. Ή αν θεωρήσουμε πως γίναμε θεατές ενός ακόμα φτηνού επικοινωνιακού σώου. Ολα είναι πιθανά, μόνο που οι απλοϊκές ενατενίσεις των γεγονότων δεν προσφέρονται για βαθύτερη αναζήτηση κι έτσι δεν περνά η ζωή.
Υ.Γ. Ομολογώ ότι με ξάφνιασαν επίσης οι αγορές που έκανε η Σούζαν από τα σουβενιρομάγαζα της Πλάκας. Δεν αγόρασε ούτε αγαλματίδιο του Ερμή του Πραξιτέλη, ούτε περικεφαλαία των Λακεδαιμονίων, ούτε κάποιο τσολιαδάκι, ούτε καν ένα κεντητό ταγάρι. Αγόρασε λέει, δυο σταυρούς και μια εικόνα της Παναγίας. Παραείναι ορθόδοξη για τα μέτρα μου. Και στα Μετέωρα που λέει ο λόγος, να πας αποκλειστικά για θρησκευτικό τουρισμό, μια φωτογραφία του τοπίου θα την πάρεις εκτός απ’ τα λιβάνια και τα εικονίσματα. Αναρωτιέμαι επίσης πώς θα νιώθει ο Μάικ με μια δική μας Παναγιά στο εικονοστάσι του σπιτιού του, ξέροντας πόσο αλλόκοτη (ή και αποκρουστική) μοιάζει στα μάτια των δυτικών (και δη των απλοϊκών Αμερικανών) η δίχως βάθος και φωτοσκιάσεις βυζαντινή μας αγιογραφία.