Ο θάνατος της Φώφης Γεννηματά ήταν αφορμή για πολλές αντιδράσεις. Κυριάρχησαν η συγκίνηση, ο θαυμασμός για τη γενναιότητά της, η αναγνώριση κάποιων πολιτικών στοιχείων που χαρακτήρισαν την πορεία της.
Όπως γίνεται συνήθως, ξεχάστηκαν τα λάθη της ή αναθεωρήθηκε η κριτική που της ασκήθηκε όσο ήταν ενεργή και μάχιμη. Κάποιοι, επίσης ως συνήθως, έσπευσαν να υπερθεματίσουν σε εγκώμια, ενώ βυσσοδομούσαν παλαιότερα.
«Ο νεκρός δεδικαίωται», λένε, έστω και αν συχνά παραποιείται ή παραλείπεται το νόημα της αποστολικής ρήσης. Η ουσία όμως είναι ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η δικαίωση δεν έρχεται άκριτα και νομοτελειακά.
Στην περίπτωση της Φώφης υπάρχουν τα αντικειμενικά στοιχεία, τα οποία αναγκαστικά κυριαρχούν στον απολογισμό.
Παρά τα λάθη, τους δισταγμούς και τις αμφιθυμίες –πολλά από αυτά εξηγήσιμα, άλλα όχι και τόσο– υπάρχει κάτι που δεν επιδέχεται και πολλή αμφισβήτηση: παρέλαβε ένα ΠΑΣΟΚ καθημαγμένο από την κρίση και από το βάρος που επωμίστηκε, λεηλατημένο από τα ψεύδη και τις αγριότητες του ΣΥΡΙΖΑ και συρρικνωμένο σε ένα εκλογικό ποσοστό 4%.
Μέσα σε τέσσερα χρόνια, για λόγους πολλούς και διάφορους, αναγκάστηκε να το μετονομάσει σε ΚΙΝΑΛ (όχι ό,τι καλύτερο να εγκαταλείπεις ένα τέτοιο πολιτικό σήμα κατατεθέν), να το κρατήσει ενωμένο (όχι ό,τι απλούστερο για ένα τέτοιο κόμμα και υπό αυτές τις συνθήκες) και να το φτάσει στις εκλογές του 2019 στο 8%. Αυτή είναι η πραγματικότητα και αυτή δεν αλλάζει, όσο και αν έγιναν λάθη ή χειρισμοί που θα μπορούσαν να λείπουν, όπως η έξωση στον Βενιζέλο πριν από τις τελευταίες εκλογές.
Περασμένα ξεχασμένα; Μπορεί, μπορεί και όχι. Η διατήρηση του ΠΑΣΟΚ στη ζωή είναι κάτι που σήμερα και μετά τον θάνατο της Φώφης, δίνει ευκαιρία στους επίδοξους διαδόχους της να ονειρεύονται και εν πάση περιπτώσει, καθιστά αυτή τη διαδικασία διαδοχής το σημαντικότερο πολιτικό γεγονός της περιόδου.
Όμως, η μεγαλύτερη πολιτική παρακαταθήκη της Φώφης Γεννηματά δεν ήταν αυτή.
Είναι κάτι που υπερβαίνει το ΠΑΣΟΚ και υπέρκειται του πολιτικού τοπίου της χώρας. Είναι ο τρόπος με τον οποίο απέφυγε τη διολίσθηση της πολιτικής παρουσίας της στον βούρκο, την εχθροπάθεια, την ακρότητα και την εξαλλότητα της περιόδου που προηγήθηκε.
Το επισήμανε ο πρόεδρος της Βουλής, Κώστας Τασούλας, κλείνοντας τον επικήδειο που εκφώνησε την προηγούμενη Τετάρτη: «Όσο για εμάς τους περιλειπόμενους και περίλυπους, ας εκτιμήσουμε το κλίμα που επέβαλε η εκδημία της και ας προσπαθήσουμε πιο πολύ το κλίμα αυτών των ημερών, το κλίμα που μας έφερε πιο κοντά, όσο μπορούμε, να το διατηρήσουμε, κρατώντας έναν εχθρό, την υποτροπή της βασικής νόσου της πολιτικής ζωής που είναι ο διχασμός και η υπερένταση, όσο πιο μακριά γίνεται».
Μακάρι τα λόγια αυτά να πιάσουν τόπο. Μακάρι να φανεί ότι «η βασική νόσος» της πολιτικής ζωής δεν είναι ανίατη.
Και μακάρι οι διεκδικητές της ηγεσίας του τρίτου σήμερα κοινοβουλευτικού κόμματος να σεβαστούν την «κληρονομιά» που τους περιέρχεται και να κατανοήσουν ότι αυτή η παράμετρος προσφέρει ίσως μία μοναδική ευκαιρία. Και για τους ίδιους, αλλά και για την οριστική απόδραση από τις πληγές που ταλαιπώρησαν τη χώρα την τελευταία δεκαετία.