«Κι αν δεν είχες έναν φίλο,
τότε θα ‘χες έναν σκύλο
ή έναν τοίχο να μιλάς,
ή του δρόμου τον στύλο»
ΣΤΕΡΕΟ ΝΟΒΑ
Ενας άστεγος, από τους δεκάδες που ζουν και υπάρχουν στην Αθήνα, από εκεί που όλοι τον προσπερνούσαν χωρίς δεύτερο βλέμμα, ξαφνικά έγινε viral. Εγινε ο διάσημος «άστεγος της Σταδίου». Επειδή κάποιοι υπάλληλοι του Δήμου τού πήραν το χριστουγεννιάτικο δέντρο και αυτό οδήγησε σε νέο ιντερνετικό εμφύλιο. Δικαιούται ή όχι να έχει δέντρο κάποιος που δεν έχει καν σπίτι; Είναι σωστό να οικειοποιείται τον δημόσιο χώρο και μάλιστα με ιμπεριαλιστικές τάσεις, αφού πλέον «πιάνει χώρο» όχι μόνο με τη θλιβερή του παρουσία, αλλά και με το δέντρο του; Τέτοια ερωτήματα άρχισαν να σφυροκοπούνται από μεσόκοπα πληκτρολόγια.
Ειδικά σε μία περίοδο όπως είναι οι γιορτές των Χριστουγέννων, με την ψυχαναγκαστική χαρά και την τραβηγμένη απ’ τα μαλλιά ευημερία να ζουν μεγάλες, στραφταλιζέ στιγμές, η δυστυχία και η ερημιά αυτών των ανθρώπων έρχεται σε πλήρη αντίθεση, «χαλάει το πάρτι».
Οσοι ξέρουν καλά αυτή την πόλη, ξέρουν και τους σταθερούς αστέγους της. Πρόκειται για ανθρώπους που, καλώς ή κακώς, έχουν καβαντζώσει ένα συγκεκριμένο πόστο και το έχουν μετατρέψει όπως – όπως, σε δικό τους σπίτι. Κάποιος έχει ένα παγκάκι σε πλατεία, κάποιος μία σκοτεινή στοά, ένας άλλος τα σκαλιά μίας παρατημένης μονοκατοικίας, και ο συγκεκριμένος, ο «άστεγος της χρονιάς» για τον οποίο έγινε ξαφνικά τόσος ντόρος, ένα σημείο με σκαλάκια επί της κεντρικότατης Σταδίου.
Ισως για πολλούς αυτοί οι άνθρωποι να φαντάζουν αποκτηνωμένοι, εκτός τόπου και χρόνου, κατεστραμμένοι από τις ουσίες, κτλ, κτλ. Τα στερεότυπα πολλά και πολύ βολικά. Για μένα προσωπικά, ένας άνθρωπος που ζει στον δρόμο, στον κίνδυνο και στο κρύο για οποιουσδήποτε λόγους τον οδήγησαν εδώ, αλλά έχει τα αντανακλαστικά και τη συναισθηματική νοημοσύνη να συμβαδίσει με μία εποχή και με μία γιορτινή συνθήκη, δεν αξίζει χλευασμό. Αξίζει μετάλλιο. Ή, έστω, ό,τι έχουμε ευχαρίστηση από τα ψιλά που κουδουνίζουν μέσα στο πορτοφόλι μας.
Οσοι λοιπόν ξέρουν καλά αυτή την πόλη, ξέρουν τον συγκεκριμένο άστεγο ως σημείο αναφοράς, εδώ και μία δεκαετία. Πριν από δέκα χρόνια, είχε μαζέψει από τα σκουπίδια μία μεγάλη ασπρόμαυρη εικόνα με το πρόσωπο μίας όμορφης γυναίκας, και την είχε τοποθετήσει ως φόντο, πίσω από το πόστο του, κάνοντας ομορφότερο και το δικό του «σπίτι» και το δικό μας πεζοδρόμιο.
Μαζί με τα λιγοστά υπάρχοντά του έχει, όπως και πολλοί άλλοι άστεγοι, μία σκούπα. Καθαρίζει το σημείο που έχει οικειοποιηθεί ίσως με μεγαλύτερη συχνότητα από εκείνη που εμείς καθαρίζουμε το καθιστικό μας, έτσι βαριεστημένοι όπως νιώθουμε από τις δικές μας σκοτούρες και ασχολίες.
Σίγουρα, το να βλέπεις ένα στολισμένο χριστουγεννιάτικο δεντράκι δίπλα σε έναν άστεγο, ισοδυναμεί με τεράστια τραγική, ή μάλλον, αστική ειρωνεία. Πολλοί είπαν ότι πίσω από μία τέτοια εικόνα δεν υπάρχει τίποτα το συγκινητικό, αλλά μία καλά υπολογισμένη κίνηση μάρκετινγκ.
Ακόμα κι έτσι όμως να είναι, στα δικά μου μάτια, φαντάζει σαν μεγάλη μαγκιά. Το να ζεις υπό συνθήκες εξαθλίωσης αλλά να έχεις την εξυπνάδα να κάνεις το δικό σου «μαγαζάκι» πιο πρόσχαρο και εορταστικό, ακολουθώντας με τα λιγοστά σου μέσα το πνεύμα των ημερών, τότε ναι, σου αξίζουν συγχαρητήρια από τον πιο διακεκριμένο marketeer.
Πριν από δύο χρόνια μου είχαν ζητήσει μία μίνι συνέντευξη για ένα site, και μου ζητούσαν να μιλήσω για τις εικόνες που παρατηρώ στην Αθήνα. Ανάμεσα σε πολλά άλλα, μιλούσα για τους αστέγους και για το πόσο με συγκινεί να βλέπω ένα διακοσμητικό αντικείμενο δίπλα στα αυτοσχέδια «σπίτια» τους, ένα λούτρινο αρκουδάκι δίπλα στο προσκέφαλό τους, κτλ, κτλ.
Οι υπεύθυνοι του site με ευχαρίστησαν για το κείμενο και μου ζήτησαν ευγενικά να παραλείψουν το σημείο για τους αστέγους, με την αιτιολογία ότι «τα κείμενα θα μεταφραστούν και στα αγγλικά, θα διαβαστούν και από τουρίστες και κάτι τέτοιο αποτελεί δυσφήμιση για την Αθήνα».
Σωστά. Λες και οι τουρίστες δεν έχουν μάτια για να δουν και smartphones για να φωτογραφίσουν.
Οταν λοιπόν ένας άστεγος, σε έναν τόσο κεντρικό δρόμο της πόλης, όχι μόνο δεν εξαφανίζεται για να μην μας χαλάσει τη μόστρα, αλλά βάζει και φωτάκια από πάνω, για να κάνει ακόμη πιο αισθητή την παρουσία του, σίγουρα κάποιοι ενοχλούνται.
Μήπως όμως, αντί να μας πιάνει το σύνδρομο του Ηρώδη απέναντι σε οποιαδήποτε υπαρκτή ή κατασκευασμένη απειλή, να δούμε λίγο αλλιώς τα δέντρα των αστέγων; Σε τελική ανάλυση, τι κακό μπορεί να κάνει ένα δεντράκι παραπάνω σε μία πόλη που πασχίζει να ξαναβρεί το χαμένο της χαμόγελο;