Η νωπή δολοφονία του αμερικανού πολίτη Τζορτζ Φλόιντ από αστυνομικό στη Μινεάπολη, καταγράφηκε και επικοινωνήθηκε στα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης, επιδεικνύοντας, για άλλη μια φορά σε όλους εμάς, το προφανές. Δηλαδή, το ότι η μεγαλύτερη πολιτική και οικονομική δύναμη του Δυτικού κόσμου, παραμένει ανίκανη να εξασφαλίσει σε όλους τους πολίτες της μια ισότιμη μεταχείριση, από την Πολιτεία και από τα σώματα ασφαλείας. Δεν είναι πρωτότυπο συμπέρασμα αυτό, καθώς ανάλογες εκφράσεις βίαιης συμπεριφοράς, με κύρια θύματα Αφροαμερικανούς πολίτες, παρατηρούνται συχνά στις Ηνωμένες Πολιτείες. Θα επιχειρήσω λοιπόν να προτείνω μια ανάγνωση του κοινωνικού μηχανισμού που συντηρεί και διαιωνίζει την αναπαραγωγή αυτής της κραυγαλέας πολιτικής και κοινωνικής ανισότητας, καθώς και την συχνή βίαιη μετουσίωση της.
Η πολιτική και κοινωνική ισότητα στις ΗΠΑ, είναι ένα ζήτημα προς επίλυση από την κατάργηση ακόμη της δουλείας, το 1865. Φαντάζει μακρινή αυτή η ημερομηνία ωστόσο, από τον Μάρκους Γκάρβεϊ, μέχρι τον Μ. Λ. Κινγκ, και τους σημερινούς αφροαμερικανούς ακτιβιστές, τα πολιτικά και κοινωνικά αιτήματα της αφροαμερικανικής κοινότητας δεν φαίνεται να έχουν μεταβληθεί ιδιαίτερα. Δικαίως παρατηρείται αυτή η «στασιμότητα», εφόσον εξακολουθούν να υφίστανται οι αφροαμερικανοί πολίτες μια εντελώς άνιση θεσμική μεταχείριση, λόγω του χρώματος του δέρματος τους. Ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ θεώρησε θεμιτό να δηλώσει πως είναι πρόθυμος να κινητοποιήσει μονάδες της Εθνοφρουράς για να αντιμετωπίσει την κοινωνική αναταραχή που προκλήθηκε λόγω της δολοφονίας του Φλόιντ. Αναμενόμενη από τον Πρόεδρο μια τέτοια πρόχειρη αντιμετώπιση της κατάστασης. Στον αντίποδα όμως, θα περιμέναμε μια πολύ πιο δυναμική αντίδραση από τους Δημοκρατικούς.
Η πολιτισμική και οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ βασίστηκε σε σημαντικό βαθμό σε μια ξένη – για εμάς στην Ευρώπη – έννοια της ελευθερίας και της κινητικότητας. Για περίπου μια εκατονταετία, η άλλη όχθη του Ατλαντικού συμβόλιζε μια αστείρευτη πηγή δυνατοτήτων, για μια καλύτερη ζωή. Κατά συρροή κύματα μεταναστών από την Ιρλανδία ή την Ιταλία κατέφθαναν στις αρχές του 20ου αιώνα και έσμιγαν με τις, ήδη εγκατεστημένες κοινότητες, μεταξύ των οποίων οι πρόσφατα απελευθερωμένοι Αφροαμερικάνοι.
Η αφετηρία του προβλήματος είναι ακριβώς αυτή η εκούσια εδραίωση μιας κοινωνίας κοινοτήτων. Δηλαδή, η θεσμοποίηση της έλλειψης ισότιμης πολιτικής διαβούλευσης, χάρη στην οποία θα μπορούσαν οι πολίτες να βρίσκουν προστασία στους θεσμούς, στους νόμους και στους εκλεγμένους αντιπροσώπους τους. Αντ’ αυτού η κάθε κοινότητα φρόντιζε να σχηματίσει την δικιά της οργάνωση – Cosa Nostra, ιρλανδική μαφία, Universal Negro Improvement Association για τους Αφροαμερικανούς – έτσι ώστε να διασφαλίζονται υποτυπωδώς τα δικαιώματα των πολιτών που ανήκαν στην εκάστοτε ομάδα. Στην εσχάτη των περιπτώσεων, το ζητούμενο ήταν να συγκροτούνται ομάδες πίεσης και να διαπραγματεύονται – δια απειλών ή βίας συνήθως – παροχές, καλύτερες συνθήκες εργασίας, κ.ο.κ.
Με άλλα λόγια, η κοινωνική συνοχή και η ενότητα των ΗΠΑ, υπήρξε πάντα ένα αντικείμενο εντάσεων, λόγω μιας θεμελιώδους έλλειψης κοινωνικού Κράτους, και συμμετοχής των πολιτών στα κοινά. Εξ ου και, για παράδειγμα, η αδιαπραγμάτευτη – για πολλά ευρωπαϊκά κράτη – κρατική πρόνοια είναι σχεδόν αδύνατο να εδραιωθεί θεσμικά στις ΗΠΑ, λόγω της αντίστασης των εύπορων σε μια αύξηση της φορολογίας επί της περιουσίας ή του εισοδήματος, αύξηση που θα επέτρεπε την δόμηση ενός δημοσίου και δωρεάν συστήματος υγείας.
Βέβαια, οι όποιες εξελίξεις και οι αναβαθμίσεις του κοινωνικού Κράτους στις ΗΠΑ πάντα υπήρξαν έργο των Δημοκρατικών. Ας σημειώσω τα εξής παραδείγματα: την στενή συνεργασία Κένεντι – Λούθερ Κινγκ ή το περιβόητο ObamaCare. Ο πρώτος πλήρωσε πιθανώς το τίμημα των προοδευτικών του ιδεών με τη ζωή του. Ο δεύτερος προσωποποίησε μια αδιανόητη ελπίδα για την κοινωνικοπολιτική εξέλιξη των ΗΠΑ, αλλά συνάντησε θηριώδεις κοινωνικές και θεσμικές αντιδράσεις.
Δυστυχώς, πολλές φορές, όπως και τώρα, το Δημοκρατικό Κόμμα πάσχει αφενός από μια διχαστική τάση και αφετέρου φαίνεται να εγκλωβίζεται σε κοινοτικές πολιτικές, που το περιθωριοποιούν και το απομακρύνουν από την κούρσα της πολιτικής εξουσίας. Σε ότι αφορά στο ζήτημα του εσωτερικού διχασμού, ή αλήθεια είναι πως ούτε ο Σάντερς, ούτε ο Τζο Μπάιντεν διαθέτουν μια προσωπικότητα και μια πειθώ επιπέδου Κένεντι, Ομπάμα, ακόμα και Κλίντον. Συνεπώς, ο καθένας τους διαμόρφωσε μια ατζέντα προκειμένου να απευθυνθεί μονάχα σε ένα κομμάτι των ψηφοφόρων του κόμματος.
Σε ό,τι αφορά στο πιο κρίσιμο ζήτημα των κοινοτικών πολιτικών, υπάρχει ένα θεμελιώδες ζήτημα. Η παλινδρόμηση σε κοινοτικές ταυτότητες είναι αποτέλεσμα μιας αδυναμίας του Κράτους να προστατέψει επαρκώς τους πολίτες και να αποτρέψει την αναπαραγωγή κοινωνικών δεσμών υποτέλειας. Μπροστά στην αδυναμία τους να ενισχύσουν την αυτόνομη πολιτεία, οι Δημοκρατικοί επιλέγουν να ενισχύσουν το κοινοτικό αίσθημα. Κατ’επέκταση, με μαθηματική ακρίβεια, εντείνουν την κοινωνική σχάση και τις εντάσεις μεταξύ κοινοτήτων. Με αποτέλεσμα να μην συγκροτείται για θεμιτή και νόμιμη θεσμική εξουσία, που να έχει την δυνατότητα να σπάσει την αλυσίδ υποτέλειας που έχει στηθεί και είναι υπεύθυνη για την κοινωνική υποβάθμιση και τη βία κατά των αφροαμερικανών πολιτών.
Εάν δεν μπορέσει να συγκροτηθεί ένα κοινό μέτωπο, στο κόμμα των Δημοκρατικών, εάν δεν μπορέσει η παράταξη αυτή να απεμπλακεί από δημοφιλείς για μια ελίτ, αλλά πλήρως ανούσιες, πολιτικές προτάσεις (π.χ. νομιμοποίηση της κάνναβης), ο εφιάλτης των κοινωνικών διακρίσεων σε βάρος των Αφροαμερικανών θα αναπαράγεται μέχρι να συγκροτηθεί ένα δίχτυ προστασίας από το Κράτος, που θα εγγυάται ισότιμα σε όλους τους πολίτες δωρεάν δημόσια παιδεία, υγεία, και κοινωνικές παροχές. Για να δοθεί η ευκαιρία στην αφροαμερικανική κοινότητα να βγει από το περιθώριο. Και για να μην πανηγυρίζουμε για την εκλογή ενός επόμενου αφροαμερικανού προέδρου των ΗΠΑ, λες και πρόκειται για θαύμα.
* Ο Στρατής Χωμενίδης είναι κάτοχος Economics BA – Paris I Panthéon-Sorbonne και Political Philosophy MA – École des Hautes Études en Sciences Sociales